چابک شدن صدا و سیما

 فریدون اتابکی - یکی از اتفاقاتی که به بزرگ شدن رسانه ملی تا این حد دامن زد، تبدیل بسیاری از ادارات کل به مرکز در چند سال اخیر بود که می‌توان به تبدیل ادارات کل شبکه‌های استانی به مراکز استانی صداوسیما و همچنین تبدیل بسیاری از بخش‌های درون سازمانی از اداره کل به مرکز ‌اشاره کرد؛ بنابراین، با تغییر ساختار، علاوه بر آنکه مدیران مراکز، حقوقی در حدود معاونین دریافت می‌کنند، چندین اداره کل در زیرمجموعه‌شان شکل می‌گیرد که آن‌ها ‌نیز مشتمل بر چندین اداره می‌شوند و بدین شکل یک اداره کل با سه تا پنج پست مدیریتی زیرمجموعه در حد مدیر اداره و ‌یکباره با تبدیل به مرکز، صاحب ۱۷ پست مدیریتی شده است! 85 درصد بودجه
پیچیدگی به حدود و ثغور تفکیک در درون سازمان اشاره دارد؛ همچنین میزان تخصص گرایی، تقسیم کار و تعداد سطوح در سلسله مراتب سازمان و محدوده ای که در آن واحدهای سازمانی از حیث جغرافیایی پراکنده شده اند را نیز تصریح می کند؛ گرچه نباید فراموش کرد پیچیدگی یک اصطلاح نسبی است.
رسمیت به میزان یا حدی که مشاغل سازمانی استاندارد شده‌اند، اشاره دارد؛ بدین معنا اگر شغلی از میزان رسمیت بالایی برخوردار باشد، متصدی آن برای انجام فعالیت های مربوط به آن شغل و اینکه چه موقعی باید انجام شود و چگونه باید انجام گردد از حداقل آزادی عمل برخوردار خواهد بود.
در نهایت تمرکز به میزانی که تصمیم‌گیری در یک نقطه واحد در سازمان متمرکز شده اشاره دارد؛ بدین ترتیب تراکم قدرت در یک نقطه دلالت بر تمرکز داشته و عدم تراکم یا تراکم کم نشانه عدم تمرکز است.
از برآیند این سه شاخص در یک سازمان، می توان به میزان بزرگی آن سازمان پی برد.
به طور کلی میان اندازه و ساختار یک سازمان رابطه‌ای مستقیم وجود دارد؛ بدین معنا که هرچه اندازه سازمان بزرگ تر باشد، پیچیدگی آن فزونی می یابد، تمرکز در آن کاهش می یابد و در نهایت رسمیت در آن نیز افزایش می یابد. سازمان هایی که بیش از حد بزرگ، رسمی و متمرکز هستند به علت وجود قوانین و مقررات سخت و نامنعطف، از آزادی و ابتکار عمل کمتری برای پویایی و ساخت یابی مجدد برخوردارند؛ در مقابل سازمان هایی که نسبتا کوچک، غیرمتمرکز و کمتر رسمی هستند، از فرصت بیشتری برای پویایی و ساخت یابی مجدد برخوردارند چراکه به وسیله قوانین سخت و نامنعطف سازمانی بازداشته نمی‌شوند. عارضه قابل توجه دیگری که می توان ریشه بروز آن را در ساختار بزرگ و پیچیده صدا و سیما جست و جو کرد، «ناچابکی سازمانی» است؛ مفهوم ناچابکی سازمانی از جمله مفاهیم مهمی است که در ارتباط با ساختار سازمانی مطرح است؛ ناچابکی به عدم توانایی یک سازمان برای درک تغییر محیطی و سپس پاسخگویی سریع و کارا به آن تغییر اشاره دارد. ناچابکی همچنین توصیف گر فقدان سرعت و قدرت پاسخگویی به هنگام مواجهه با رویدادهای داخلی و خارجی سازمان است؛ سازمانهای چابک نه تنها می توانند پاسخگوی تغییرات موجود باشند، بلکه قادرند با یک آرایش بندی مناسب به کسب مزایای رقابتی نیز بپردازند اما در مقابل سازمان‌های ناچابک فاقد چنین توانایی ای هستند چرا که ساختار پیچیده و متمرکز آنها اجازه ی تحقق این مهم را به آنها نمی دهد؛ عارضه ای که در ارتباط با سازمان صدا و سیما نیز به وضوح قابل مشاهده است. در حال حاضر 4 مولفه نیروی انسانی بیش از حد نیاز، تمرکز بالا، پیچیدگی زیاد و بروکراسی فزاینده، گویای مشکلات متعدد ساختاری سازمان صدا و سیما می باشد. هم اکنون تعداد کارکنان سازمان حدود 50 هزار نفر است. این حجم از نیرو تناسبی با میزان فعالیت های سازمان از لحاظ کمی و کیفی ندارد. این موضوع موجب شده است که سازمان به طور مضاعفی بزرگ شود و به عنوان یک سازمان رسانه ای از چابکی لازم برخوردار نباشد و همینطور حجم زیادی از بودجه به پرداخت حقوق کارمندان اختصاص داده شود. از سوی دیگر، بسیاری از تصمیم گیری ها توسط تعداد معدودی از مدیران ارشد و به صورت متمرکز گرفته می شود و این موضوع به انفعال و کندی سازمان دامن زده است. ساختار سازمان در ابعاد افقی و عمودی بسیار بزرگ شده است. این مسئله علت بسیاری از مشکلات فعلی سازمان می باشد.
نیروی در این مجموعه بدین شکل حفظ شده‌اند تا بدنه روز به روز بزرگ‌تر شود. بدین ترتیب در شرایطی که از یک دهه پیش باید سیاست کوچک‌سازی رسانه ملی و برون‌سپاری فرآیند‌ها و به ویژه تولیدات رسانه ملی به بخش خصوصی در پیش گرفته می‌شد، این نقش با گسترش نیروی انسانی در رسانه ملی تعریف شد و بدین شکل امروز رسانه ملی هرچه درمی‌آورد، باید خرج کارکنانش کند.