چرخه معیوب افزایش نرخ ارز

چرخه معیوب افزایش نرخ ارز بهجت نامی-د ههای متمادی است که نرخ ارز در ایران از اهمیت بسیار راهبردی برای اقتصاد خرد و کلان کشور برخوردار بوده است. اقتصاددانان این گزاره را در قالب مفهومی به نام "انتظارات" صورت بندی و تحلیل م یکنند. برای نظام اقتصادی که از زمان پیدایش نفت و ملی شدن آن از این منابع فرانسلیِِ خدادادی برای جبران ناترازی های خود در همه ابعاد بهره میبرده است، بدیهی است که نرخ ارز تبدیل به لنگر کنترل انتظارات در تمامی ساحات اقتصادی م یشود. ابتلاء به چنین پدیده مخربی باعث م یشود تمامی کارگزاران اقتصادی تحت پیشرانِِ تغییرات نرخ ارز رفتار بهینه خود را برای تحقق تابع هد فشان شکل دهند. به عبارتی نوسانات ارزی تبدیل به مهمترین عاملِِ شکل دهی رفتار بازارها، دولت، خانوار، بنگاه و … م یشود و متعاقباً متغیرهای کلان اقتصادی اعم از تورم، رشد نقدینگی، تولید، صادرات، واردات، تقاضای کل، مصرف، عرضه کل، سرمایه گذاری و تشکیل سرمایه را مداما به سمت شکل گیری تعاد لهای جدید سوق م یدهد و همین تغییرات مکرر در شکل گیری تعاد لهای جدید، خود به عامل ناپایدار کننده اقتصاد تبدیل می شود.
افزایش نرخ ارز در هفت ههای گذشته و ب هخصوص روزهای اخیر، موجی از نگرانی را میان مردم ایجاد کرده است. در شرایطی که نوسانات نرخ ارز افزایش م ییابد و بازارها به سرعت از آن تبعیت م یکنند، عموم جامعه به دنبال راهکاری برای حفظ سرمایه خود هستند. در این شرایط سوداگران با هدایت افکار به سمت بازار ارز در جهت کسب سود بیشتر، مردم را تشویق به خرید ارز م یکنند.اما بررسی بازارها براساس مؤلف ههای سیاسی و اقتصادی کشور حکایت از هیجانات مقطعی نرخ ارز بر اساس اتفاقات سیاسی دارد و این مسئله، ریسک سرمای هگذاری در بازار ارز را افزایش م یدهد. زیرا اگر رشد هر بازاری منطق اقتصادی نداشته باشد، به دلیل عدم پشتیبانی اقتصاد از آن، دوام نخواهد داشت.
از ما ههای قبل ریس کهای سیاسی و تحولات ارزی قابل پی شبینی بود که باید سیاستگذار پولی، آمادگی لازم برای آن را کسب م یکرد. البته مسئله ارزی تنها از طریق یک دستگاه قابل مدیریت نیست و یک موضوع فرادستگاهی و حتی فرادولتی است که به اجما عساز ی نیازمند است.
بررسی وضعیت نرخ دلار بازار آزاد طی ده ههای گذشته حاکی از آن است که مدل برابری قدرت خرید توضی حدهندگی بالایی در جهت تشریح نوسانات این متغیر دارد، به طوری که در بلندمدت این متغیر تا حدود زیادی تح تتاثیر اختلاف تورم ایران و آمریکا قرار دارد. در این چارچوب، نرخ ارز ب هعنوان یک متغیر درونزا محاسبه شده و بنابراین هرگونه تلاش برای تقویت ارزش ریال، باید بر عوامل موثر بر تورم متمرکز باشد. در مورد تورم ب هعنوان افزایش مداوم سطح عمومی قیم تها نیز ادبیات نظری گسترد های در زمینه اثرگذاری مستقیم رشد نقدینگی مازاد بر تولید بر آن وجود دارد.
رشد نقدینگی در ایران عمدتا تح تتاثیر دو عامل کسری بودجه و ناترازی بان کها قرار دارد که با توجه به وابستگی بالای بودجه دولت به نفت، هرگونه اختلال در صادرات نفت به دلیل تحریم یا کاهش قیمت نفت، از طریق کانال فوق م یتواند بر نرخ ارز اثرگذار باشد.
از طرف دیگر کسری بودجه باعث خواهد شد تا بخشی از نیازهای دولت از طریق استقراض از شبکه بانکی برآورده شود، بنابراین این قضیه بر ناترازی شبکه بانکی و افزایش رشد نقدینگی م یافزاید. هما نطور که در این مدل نظری مشاهده م یشود، ب همنظور کنترل پایدار نرخ ارز در بلندمدت، لازم است عوامل اثرگذار بر تورم به نوعی مدیریت شوند. بنابر این سیاستگذاران اقتصادی باید ب هجای افزایش نرخ ارز، بر اصلاح نظام بانکی و کنترل نقدینگی تمرکز کنند، در غیراین صورت، چرخه معیوب افزایش نرخ ارز، رشد نقدینگی و تورم همچنان ادامه دارد.