نوشته ای از ولی نصر مشاور سابق اوباما؛
چگونگی بن بست شکنی در مذاکرات ایران و آمریکا
ولی نصر مشاور سابق اوباما در فایننشال تایمز نوشت: مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده در مورد حق ایران برای تولید و ذخیره اورانیوم با غنای پایین به بن‌بست رسیده است. آمریکا در ابتدا نشان داد که ممکن است با غنی‌سازی محدودی موافق باشد، اما سپس اصرار کرد که ایران باید از این حق صرف‌نظر کند. گزارش شده که واشنگتن اکنون با غنی‌سازی موقت مقدار محدودی اورانیوم تا سقف ۳ درصد موافقت کرده است، اما پس از آن ایران باید از حق غنی‌سازی در خاک خود چشم‌پوشی کرده و توانایی انجام آن را نیز برچیند.
ولی نصر مشاور سابق اوباما می گوید بدیهی است که از دید برخی، برای یک کشور بهتر است که اصلاً هیچ‌گونه غنی‌سازی نداشته باشد. اما چنین خواسته‌ای، دیگر یک توافق از ایران نیست، بلکه نوعی تسلیم کامل از سوی ایران محسوب می‌شود. و در این شرایط، کاملاً مشخص نیست که ایالات متحده در ازای چنین تسلیمی از سوی ایران، حاضر است چه امتیازی بدهد.
در ادامه این مطلب آمده است: با این حال، تهران غنی‌سازی را یک حق غیرقابل انکار می‌داند و رهبر عالی ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، به پیشنهاد آمریکا واکنش تندی نشان داده است. ایران آمادگی دارد برنامه خود را تحت بازرسی بین‌المللی قرار دهد تا تضمین شود که به دنبال ساخت سلاح نیست. اما تأکید می‌کند که اورانیوم با غنای پایین برای نیازهای انرژی، صنعتی و پزشکی ضروری است — و ایران نمی‌تواند برای تأمین آن به دیگران اتکا کند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نگران است که اگر ایران از غنی‌سازی دست نکشد، توافق هسته‌ای او تفاوتی با توافق باراک اوباما نداشته باشد — توافقی که ترامپ پیش از خروج از آن، آن را «بدترین توافق تاریخ» نامیده بود. ترامپ به‌وضوح خواهان یک توافق است و ممکن است بر این حساب کرده باشد که فشار بین‌المللی بیشتر و تهدید به اقدام نظامی اسرائیل، ایران را وادار به تسلیم خواهد کرد.
اما این یک قمار پرخطر است. در صورت عدم پیشرفت، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است در همین ماه ایران را به‌طور رسمی محکوم کند. در آن صورت، فرانسه و بریتانیا می‌توانند مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را فعال کنند. اگر این اتفاق بیفتد، ایران تهدید کرده که از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد. این موضوع می‌تواند بحران بین‌المللی بزرگی ایجاد کند، بازرسی‌ها را پایان دهد، ایران را به ساخت سلاح نزدیک‌تر کند — و احتمال وقوع جنگی با آمریکا را افزایش دهد.
خطر اینجاست که واشنگتن و تهران کنترل بحران فزاینده را از دست بدهند. ناگهان ترامپ با هزینه‌ها و پیامدهای جنگ با ایران روبه‌رو خواهد شد — جنگی که نه او، نه رأی‌دهندگانش و نه متحدان خلیج‌فارس آمریکا خواهان آن هستند. با شدت گرفتن مسیر جنگ، راه بازگشت به دیپلماسی تنگ‌تر خواهد شد. ترامپ گفته که درگیری برای ایران بد خواهد بود. اما این درگیری برای آمریکا و خاورمیانه نیز بد خواهد بود.
ایران از حقی که پیمان NPT برای غنی‌سازی به آن داده صرف‌نظر نخواهد کرد. تهران در این کشمکش، پژواکی تاریخی از تقابل ایران با آمریکا و بریتانیا در سال ۱۹۵۳ بر سر حق حاکمیت بر نفت خود می‌بیند؛ تقابلی که به کودتایی با حمایت آمریکا و بریتانیا انجامید. ایران میلیاردها دلار هزینه کرده و تحریم‌های سنگینی را تحمل کرده تا زیرساخت هسته‌ای خود را به صنعتی گسترده با شبکه‌ای از کسب‌وکارها و کارخانه‌هایی با هزاران شاغل تبدیل کند.
رهبران ایران همچنین نگران‌اند که اگر در موضوع غنی‌سازی کوتاه بیایند، آمریکا خواسته‌های بیشتری مطرح کند — از جمله امتیازدهی درباره برنامه موشکی، حضور منطقه‌ای و حتی ماهیت نظام ایران. حفظ حق غنی‌سازی به آمریکا انگیزه‌ای برای پایبندی به توافق خواهد داد. در غیر این صورت، اگر ایران ظرفیت غنی‌سازی خود را از بین ببرد، ترامپ می‌تواند دوباره توافق را رها کند. ایران به توافق نیاز دارد؛ اقتصادش در هم شکسته و انزوای بیشتر، کشور را بیشتر آسیب خواهد زد.
واشنگتن و تهران باید از بازی با آتش اجتناب کرده و به مصالحه‌ای برسند که حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت بشناسد، اما آن را عملاً محدود کند. در این صورت، هر دو طرف می‌توانند اعلام پیروزی کنند. یکی از ایده‌ها این است که غنی‌سازی ایران در قالب یک کنسرسیوم منطقه‌ای تولید سوخت هسته‌ای با دیگر کشورهای خلیج‌فارس ادغام شود. آمریکا می‌تواند بپذیرد که ایران مجاز است برای تأمین نیازهای یک نیروگاه هسته‌ای و مصارف پزشکی، در داخل کشور غنی‌سازی کند، اما این کنسرسیوم تأمین‌کننده تمام نیازهای آتی انرژی هسته‌ای باشد. این می‌تواند پلی باشد به‌سوی توافقی جامع‌تر که از شتاب حرکت به‌سوی جنگ بکاهد.
تحرکات تازه غرب در شورای حکام
هشدار عراقچی به سه کشور اروپایی
با واکنش قاطع مواجه خواهید شد!
«سیدعباس عراقچی» دیروز در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: پس از سال‌ها همکاری خوب با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی — که به صدور قطعنامه‌ای منجر شد که ادعاهای مغرضانه درباره‌ی “ابعاد نظامی احتمالی” (PMD) برنامه‌ی هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را مختومه کرد — کشور من بار دیگر به «عدم پایبندی» متهم شده است.
وزیر خارجه در ادامه این پست نوشت: به جای تعامل با حسن‌نیت، سه کشور اروپایی (E3) دست به اقدامی مغرضانه علیه ایران در شورای حکام آژانس زده‌اند. زمانی‌که این سه کشور در سال ۲۰۰۵ نیز همین رفتار نادرست را در پیش گرفتند، نتیجه آن از بسیاری جهات، تولد واقعی غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود. آیا واقعاً سه کشور اروپایی طی دو دهه گذشته هیچ درسی نیاموخته‌اند؟
وی ادامه داد: اتهام‌زنی نادرست به ایران مبنی بر نقض پادمان‌ها — آن هم بر اساس گزارش‌هایی سست و سیاسی‌شده — آشکارا با هدف ایجاد بحران صورت می‌گیرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی با تاکید بر اینکه اروپا در آستانه یک اشتباه راهبردی بزرگ دیگر قرار دارد، افزود: سخن من را به یاد داشته باشید: ایران در برابر هرگونه نقض حقوق خود، واکنشی قاطع نشان خواهد داد. مسئولیت کامل و انحصاری بر عهده‌ی بازیگران بی‌مسئولیتی است که برای وارد کردن خود، به هر کاری دست می‌زنند.
کشورهای غربی در ادامه سیاسی‌کاری علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، با طراحی پیش‌نویس قطعنامه‌ای جدید در نشست پیش‌روی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تلاش دارند مسائلی را که ۱۰ سال پیش در چارچوب برجام مختومه اعلام شد، به‌عنوان اهرم فشار سیاسی علیه ایران و در میانه مذاکرات با آمریکا احیا کنند؛ اقدامی که ایران هشدار داده با پاسخی جدی و قاطع مواجه خواهد شد.
رسانه‌های غربی از جمله آسوشیتدپرس گزارش داده‌اند که سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) با همراهی آمریکا، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را علیه ایران برای نشست آتی شورای حکام آژانس تدوین کرده‌اند. براساس ادعای این رسانه‌ها، پیش‌نویس مذکور قصد دارد برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته، ایران را به «عدم پایبندی» به تعهدات پادمانی متهم کند.
این قطعنامه که گفته می‌شود متن اولیه آن توسط آسوشیتدپرس رویت شده، مدعی است که ایران از سال ۲۰۱۹ در ارائه همکاری کامل و به موقع با آژانس درباره «مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در چندین محل» کوتاهی کرده است. همچنین در این متن ادعا شده که ناتوانی آژانس در ارائه تضمین درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران، موضوعی است که می‌تواند در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل قرار گیرد.
بر اساس گزارش‌ها، متن پیش‌نویس همچنان در مرحله مشورت میان اعضای شورای حکام قرار دارد و احتمال تغییر آن تا زمان رسمی شدن وجود دارد.
این قطعنامه بر پایه گزارش تازه‌ای است که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر و ادعاهایی را درباره فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده مطرح کرده است. جمهوری اسلامی ایران نیز به‌طور رسمی به این گزارش اعتراض کرده و آن را «انحراف آشکار از مأموریت فنی و بی‌طرفانه آژانس» توصیف کرده است.
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در وین در یادداشتی رسمی به آژانس اتمی، با رد اتهامات مطرح‌شده تأکید کرده است که هیچ فعالیت هسته‌ای اعلام‌نشده‌ای در ایران وجود ندارد و برنامه هسته‌ای کشور کاملاً شفاف و تحت نظارت آژانس قرار دارد.
در این یادداشت همچنین تصریح شده است که «محتوا، لحن و دامنه گزارش مدیرکل به‌شدت محل ایراد بوده و نشان‌دهنده انحراف آشکار از مأموریت فنی و بی‌طرفانه آژانس است». نمایندگی ایران همچنین تأکید کرده که انتشار این گزارش، در شرایط حساس کنونی، عملاً خوراک لازم را برای فضاسازی سیاسی برخی کشورها با هدف زمینه‌سازی برای تصویب قطعنامه جدید علیه ایران فراهم کرده است.
بر اساس گزارش آسوشیتدپرس، در پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی غرب ادعا شده است: «قصورهای متعدد ایران از سال ۲۰۱۹ در پایبندی به تعهدات خود در زمینه همکاری کامل و به موقع با آژانس درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در چندین محل در ایران… مصداق عدم پایبندی به تعهدات مندرج در توافقنامه پادمان است.»
این پیش‌نویس همچنین می‌افزاید که «ناتوانی آژانس در ارائه تضمین مبنی بر ماهیت کاملاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران، پرسش‌هایی را برمی‌انگیزد که در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل به عنوان رکن اصلی مسئول حفظ صلح و امنیت بین‌المللی قرار دارد.»
قطعنامه از مدیرکل آژانس می‌خواهد «به تلاش‌های خود برای اجرای این قطعنامه و قطعنامه‌های قبلی ادامه دهد و بار دیگر گزارشی از تحولات، از جمله در خصوص این موضوعات، ارائه کند.» در همین پیوند، کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، به‌صراحت هشدار داده است که در صورت تداوم این روند سیاسی در شورای حکام، ایران پاسخ متناسب و قاطعی اتخاذ خواهد کرد. وی در گفت‌وگویی تصریح کرد: «اگر طرف مقابل در هفته آینده اقدامات خاصی انجام دهد، جمهوری اسلامی ایران نیز قطعاً تصمیمات لازم را در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای و میزان دسترسی‌های آژانس اتخاذ خواهد کرد.»
غریب‌آبادی با تأکید بر اینکه آژانس باید نهاد فنی و بی‌طرف باقی بماند، تصریح کرد که متأسفانه رویکردهای سیاسی بر این سازمان غالب شده و گزارش‌های مدیرکل خوراک لازم را برای سوءاستفاده برخی کشورها فراهم می‌کند.
وی خاطرنشان کرد که ادعاهای مطرح‌شده درباره ایران مربوط به بیش از دو دهه پیش است و مشابه این موارد در پرونده‌های دیگر کشورها مختومه شده است. غریب‌آبادی گفت: «اینکه اکنون چنین مسائلی را در شورای حکام علیه ایران مطرح می‌کنند، صرفاً با هدف اعمال فشار سیاسی است.» وی همچنین در دیدار با سفرای ۱۷ کشور عضو شورای حکام و سفرای روسیه، چین، آلمان، انگلیس و فرانسه، مواضع جمهوری اسلامی ایران را درباره گزارش مدیرکل و نشست آتی شورا تشریح کرد و هشدار داد که هرگونه اقدام سیاست‌زده می‌تواند مسیر همکاری فعلی ایران با آژانس را با مشکلات جدی مواجه کند.