میرقاسم مومنی، کارشناس حوزه انرژی مطرح کرد؛
تحریم‌های ایران؛ فرصت طلایی
برای صادرات گاز ترکیه
میرقاسم مومنی، کارشناس حوزه انرژی گفت: آنکارا برای اینکه بتواند در حوزه گاز نقش‌آفرینی کند از نبود جایگاه ایران در معادلات گازی نیز کمال استفاده را کرد، یعنی از تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال شده و اختلافاتی که در این مسئله داشتیم به عنوان فرصت طلایی استفاده کرده است.
میرقاسم مومنی درباره برنامه‌های ترکیه برای تبدیل شدن به مرکز تجارت جهانی گاز اظهار داشت: برای ارزیابی پروژه‌های گازی آنکارا باید در نظر داشته باشیم که ترکیه کشوری با یک موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی بسیار مهم است که مدیترانه، دریای سیاه و اوراسیا را به هم متصل می‌کند. این کشور شاهراه حمل و نقل کشتی‌ها از تنگه‌های بسفر و داردانل و ارتباط با دریای سیاه و مدیترانه و همچنین خط اتصال به اروپا و اوراسیا است. اما از سوی دیگر ترکیه بخاطر نوع ساختار جغرافیایی و منابع طبیعی محروم از انرژی نفت و گاز بوده و منابع گازی اندکی داشته است. در دهه 80 باتوجه به پیشرفت‌هایی که در عرصه‌های مختلف صنعت داشته هر ساله میزان نیاز گازی افزایش داشته و ادامه دارد، بنابراین به دنبال اکتشافات گازی بوده زیرا برای مصارف صنایع و منازل نیاز به انرژی داشته است.
وی افزود: مهم‌ترین مسئله اینکه نبود نفت و گاز باعث شد ترک‌ها در یک سیاست بلندمدت و روابط سیاسی و دیپلماسی خوب تهدید را تبدیل به فرصت کنند. ترکیه توانست در 30 سال گذشته علیرغم مشکلات موجود از یک مصرف‌کننده به یک صادرکننده مهم تبدیل شود، ترکیه سالانه نزدیک 12 میلیارد دلار واردات گاز دارد، این رقم بودجه هنگفتی در بودجه ملی این کشور است. بنابراین اگر بتواند انرژی را از منابع داخلی و ترانزیتی تامین کند این رقم بسیار پایین می‌آید و یک شکوفایی در اقتصاد این کشور را منجر می‌شود.
مومنی تصریح کرد: آنکارا برای اینکه بتواند در حوزه گاز نقش‌آفرینی کند از نبود جایگاه ایران در معادلات گازی نیز کمال استفاده را کرده یعنی از تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال شد و اختلافاتی که در این مسئله داشتیم به عنوان فرصت طلایی استفاده کرده است. یکی از مهم‌ترین مسائل خط انتقال انرژی باکو-تفلیس-جیحان بود که قرار بود در سال 1885 از ایران عبور کند اما به خاطر مسائل سیاسی و تحریم؛ با میانجی‌گری شرکت BP و امریکا از مسیر گرجستان و ترکیه عبور کرد و 5 درصد پروژه نیز به ترکیه داده شد. این بسیار برای دولت این کشور حائز اهمیت بود و نقش استراتژیکی به این کشور داد.
این کارشناس حوزه بین‌المللل انرژی در ادامه خاطرنشان کرد: بعد از تحریم‌های ایران و محدود شدن صادرات گاز و عدم امکان احداث خط لوله و عقد قرارداد بلندمدت ترکیه به عنوان مسیر جایگزین ایران نقش‌آفرینی کرد و با ارائه پیشنهادات مختلف به تولیدکنندگان آنها را به خود جلب کرد و در این مدت شاهد قراردادهای بلندمدت این کشور با ترکمنستان آذربایجان، روسیه و ایران هستیم. بخشی از گاز مایع مورد نیاز را نیز سعی کرده از طریق قطر، امارات، نیجریه و الجزایر وارد کند، بخشی از نیازها را هم از طریق اجرای پروژه‌های اکتشافی دریای سیاه و مدیترانه تامین خواهد کرد.
وی گفت: با وجود حجم عظیمی از ذخایر در سایت ساکاریا و یا میدان گازی کایکامای 1 در دریای سیاه می‌تواند 170 میلیارد متر مکعب تولید داشته باشد، در کل ترکیه نزدیک 700 میلیارد متر مکعب ذخایر گازی دارد و این ارقام نیاز واردات این کشور را صفر می‌کند و در واقع ترک‌ها کم‌کم از نظر انرژی گاز خودکفا می‌شوند و نیازی به واردات نخواهند داشت.
مومنی بیان داشت: ترکیه با یک سیاست دیپلماسی گازی و ارتباطات خوبی که با دولت قطر دارد جهت ایجاد هاب صادرات انرژی گاز به توافقاتی رسیده و همچنین بنا دارد گاز روسیه از مسیر این کشور صادر شود و از این سو گاز ایران و آذربایجان را هم خریداری می‌کند. علاوه بر آن در نظر دارد گاز خزر از مسیر این کشور عبور کند و به این ترتیب ترکیه تبدیل به مرکز صادرات و نرخ‌گذاری گاز شود و این از نظر استراتژی بسیار مهم است.
وی با بیان اینکه مسئله اهداف هاب گازی ترکیه باعث وقوع جنگ قره‌باغ در سال 2020 شد، تاکید کرد: در حال حاضر نیز فشار آورده منطقه زنگزور در استان سیونیک ارمنستان برای خط لوله نفت و گاز آذربایجان و ترکمنستان به خزر باز شود تا ترک‌ها از این مسیر بتوانند نیازهای خود و صادرات را تامین کنند، بیش از یک ماه است که تنگه لاچین را بسته و ارامنه قره‌باغ را محاصره کرده تا دولت ارمنستان را مجبور به کنار آمدن با مسئله دالان زنگزور کند. این دالان خط ترانزیت ریلی و زمینی و خط لوله نفت و گاز دارد، اهمیت آن به حدی است که ترک‌ها حتی حاضر شدند که در آذربایجان و ارمنستان راه بیندازند، همه اینها نشان‌دهنده اهمیت این پروژه برای ترکیه است.
این کارشناس حوزه انرژی خاطرنشان کرد: ترکیه با کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده از جمله اروپا رایزنی می‌کند تا بتواند تضمین‌های لازم جهت تامین بخش بزرگی از نیاز گازی اروپا را بدهد و در مقابل برای عضویت در اتحادیه اروپا و دریافت تکنولوژی و کمک‌های فنی و مهندسی امتیازگیری کند، روس‌ها هم بدنبال این هستند از مسیر ترکیه بازارهای جدیدی برای صادرات داشته باشند و تنها مقصد صادرات گازشان اروپا نباشد زیرا در حال حاضر اروپا صادرات و واردات از روسیه را تحریم کرده و روس‌ها مجبورند گاز تولیدی را بسوزانند و این ماهانه چندین میلیارد دلار به زیان اقتصاد روسیه است، بنابراین اینها منافعی است که روسیه و ترکیه را کنار هم قرار داده تا پروژه‌های گازی را پیش ببرند.
بزرگترین بازار سوخت روسیه
به دست تولیدکنندگان خاورمیانه می‌افتد؟
اروپا در آستانه ممنوعیت واردات دریابرد فرآورده‌های نفتی پالایش شده روسیه، دیزل بیشتری از خاورمیانه خریداری کرده است اما آیا تولیدکنندگان این منطقه می‌تواند بزرگترین بازار مسکو را تصاحب کنند؟
اروپا در تدارک ممنوعیت واردات فرآورده‌های نفتی پالایش شده روسیه که از طریق دریا حمل می‌شوند، طی ماه‌های گذشته واردات سوخت‌ها از خاورمیانه و آمریکا را افزایش داده است. درست پیش از این ممنوعیت، اروپا همچنان بزرگترین مشتری دیزل روسیه بوده و پس از آغاز تحریم ناچار خواهد بود واردات از صادرکنندگان غیرروسی را افزایش دهد.
با این حال، خاورمیانه با وجود افزایش ظرفیت پالایش برنامه‌ریزی‌شده در سال‌های اخیر، ممکن است قادر نباشد تقاضای اروپا را تامین کند زیرا ساخت بعضی از پالایشگاه‌های جدید در این منطقه، با تاخیر روبرو شده است.
اتحادیه اروپا ممنوعیت واردات سوخت‌های روسیه به این بلوک را آغاز می‌کند و باید جایگزینی برای حدود یک میلیون بشکه در روز واردات سوخت روسیه از جمله ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار بشکه در روز واردات دیزل، پیدا کند.
اروپا پیش از آغاز این تحریم، مشغول انبارکردن سوخت روسیه بود. به عنوان مثال، آمار آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد صادرات دیزل روسیه در دسامبر، به ۱.۲ میلیون بشکه در روز افزایش یافت که رکورد چند ساله را شکست و ۷۲۰ هزار بشکه در روز از این صادرات، به مقصد اتحادیه اروپا بود.
به گفته تحلیلگران، از پنجم فوریه، بازارهای دیزل و تجارت این سوخت در سراسر جهان، دستخوش تغییر خواهند شد چرا که روسیه به دنبال بازاری برای فرآورده‌های پالایش شده خود خواهد بود که دیگر به اروپا راه ندارند و اروپا هم به نوبه خود، ناچار است سوخت‌های مورد نیاز خود را از مناطق دور دستی شامل آمریکا و خاورمیانه وارد کند.
اما با تاخیرهایی که در ساخت پالایشگاه‌های جدید خاورمیانه وجود داشته است، اروپا ناچار خواهد بود واردات از آمریکا و آسیا را افزایش دهد.
در خاورمیانه، بزرگترین تولیدکنندگان عضو اوپک، صادرات فرآورده‌های پالایش شده خود به اروپا را افزایش داده یا افزایش خواهند داد. به عنوان مثال، یک منبع آگاه ماه گذشته به بلومبرگ گفت: کویت صادرات دیزل به اروپا را امسال پنج برابر کرده و به حدود ۵۰ هزار بشکه در روز خواهد رساند. این تولیدکننده نفت منطقه خلیج فارس که یکی از تولیدکنندگان بزرگ اوپک است، انتظار دارد صادرات سوخت جت به اروپا را در سال ۲۰۲۳، دو برابر کرده و به حدود پنج میلیون تن افزایش دهد.
شرکت ملی نفت کویت هفته گذشته اعلام کرد پالایشگاه مینا ال احمدی، نخستین محموله دیزل خود به میزان حدود ۳۸ هزار تن را ارسال کرده که که برای بازارهای اروپایی تولید شده و مطابق با استانداردهای زیست محیطی بین‌المللی و مناسب برای هوای سرد است. اما پالایشگاه عظیم الزور کویت که ۶۱۵ هزار بشکه در روز نفت پالایش می‌کند و می‌تواند حدود ۱۴۵ هزار بشکه در روز دیزل تولید کند، هنوز به ظرفیت عملیاتی کامل نرسیده است. طبق گزارش بلومبرگ، پیش‌بینی می‌شود این پالایشگاه دومین واحد خود را ماه میلادی جاری و سومین واحد را در آوریل راه‌اندازی کند.
پالایشگاه‌های جازان عربستان سعودی و دقم عمان هم در مرحله بالا بردن تولید هستند و تحلیلگران انتظار دارند که بتوانند شکاف به وجود آمده در تامین بخشی از دیزل و سوخت‌های دیگر مورد نیاز اروپا را حداقل تا پایان سال ۲۰۲۳ پر کنند.
احمد مهدی، تحلیلگر کالای شرکت مشاوران انرژی رنسانس در این باره به بلومبرگ گفت: پروژه‌های پالایش خاورمیانه با تاخیر در ساخت روبرو هستند و اروپا تا اواخر سال ۲۰۲۳ نمی‌تواند از عرضه بیشتر این منطقه بهره مند شود.
پالایشگاه‌های آمریکایی به نوبه خود شاهد پتانسیل افزایش صادرات به اروپا هستند. برایان پارتی، نایب رئیس زنجیره ارزش محصولات پاک جهانی در شرکت ماراتون پترولیوم در کنفرانس اعلام درآمدهای مالی این شرکت اظهار کرد: ما شاهد افزایش تصاعدی عرضه به اروپا هستیم.
به گفته تحلیلگران، اروپا در حالی تحریم علیه صادرات سوخت روسیه را آغاز خواهد کرد که میزان قابل توجهی سوخت انبار کرده است. این منطقه حجم زیادی دیزل و سوخت‌های دیگر روسیه را در اواخر سال ۲۰۲۲ وارد کرد تا از کمبود عرضه پس از آغاز تحریم‌ها، اجتناب کند.
پاملا مانگر، تحلیلگر ارشد بازار در شرکت ورتکسا هفته گذشته در تحلیلی نوشت: اروپا با ذخایر کافی، وارد دوران پسا دیزل روسیه خواهد شد. هجوم برای واردات دیزل روسیه در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۲ به همراه زمستان گرم‌تر اروپا و تامین کافی گازطبیعی، شوک تامین دیزل و خرید وحشت زده‌ای که در اکتبر سال ۲۰۲۲ مشاهده شده بود را ملایم کرد.
بر اساس گزارش اویل پرایس، وارن پاترسون و ایوا مانتی، استراتژیست‌های بانک ING درباره این تحریم گفتند: با وجود اختلال قریب الوقوع جریان صادرات سوخت، به نظر می‌رسد بازار نسبتا آرام است. دلیل احتمالی این آرامش نسبتی این است که بازار فرصت زیادی برای مهیا شدن برای این ممنوعیت داشته است. جریان قوی واردات سوخت به اروپا پیش از پنجم فوریه مشاهده شده است.