کائنات از وصله های ناجور غربی بر قامتِ فرهنگ ایران گزارش می‌دهد
چالش های بازگشت
به جشن‌های ملی و مذهبی
فریبا فیروز- با نزدیک شدن به سال نوی میلادی، برگزاری جشن‌های وارداتی مانند هالووین در ایران پررنگ می‌شود. این روند طی حدود ۱۰ سال اخیر افزایش‌یافته؛ از برگزاری جشن و تزیینات در کافه و رستوران‌ها و مراکز خرید تا مهمانی‌های خانگی و مدارس و مهدکودک‌های غیرانتفاعی.
در ایران هالووین به‌عنوان جشن غربی و غیراسلامی شناخته می‌شود، با این‌حال برخی به‌صورت خصوصی آن را برگزار می‌کنند.
تحقیقات جامعه‌شناسی نشان می‌دهد که استقبال جوانان ایرانی از جشن‌هایی مانند هالووین با گذار جامعه از سنت به مدرنیته مرتبط است؛ فرهنگ غرب برای برخی نماد پیشرفت تلقی می‌شود و استفاده گسترده از فناوری‌های غربی این گرایش را تقویت کرده است. علاوه بر این، بسیاری از جوانان شناخت کافی از هویت خود ندارند و در نتیجه به آیین‌ها و نمادهای غربی گرایش پیدا می‌کنند تا خلأ هویتی‌شان پر شود. پژوهش میدانی دانشجویان دانشگاه تهران (Hosseini & Nasibi, ۲۰۲۱) نشان می‌دهند که بحران هویت و تجربه زیسته نسل جوان، زمینه‌ساز تمایل به پذیرش فرهنگ‌های بیگانه است.
امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس، می‌گوید که مردم به سمت مراسمی مانند کریسمس، هالووین و ولنتاین گرایش پیدا کرده‌اند چون این جشن‌ها بیشتر به فرصتی برای تفریح و تخلیه انرژی، به‌ویژه در میان جوانان، تبدیل شده‌اند و در جامعه ما خلأ شادی و سرگرمی وجود دارد.
اما محمد رحیمی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، می‌گوید که مسئله کمبود شادی نیست، بلکه ضعف سرمایه فرهنگی و بی‌توجهی به حافظه تاریخی عامل اصلی است. کسانی که به این جشن‌ها روی می‌آورند معمولاً شناختی از فرهنگ و تاریخ خود ندارند و هویتشان را در فرهنگ بیگانه جست‌وجو می‌کنند. در نتیجه، گرایش به هالووین بیش از آنکه نیاز به تفریح باشد، نشانه‌ای از بحران هویتی است.
لیلا ماهر، روانشناس، معتقد تقویت شناخت جوانان از هویت خودشان و احیای جشن‌های ملی و محلی می‌تواند این بحران را کاهش دهد، چراکه بی‌توجهی نهادهای فرهنگی به معرفی جشن‌های ایرانی موجب رشد ازخودبیگانگی فرهنگی شده است و در مقابل، اگر جشن‌های ملی با جذابیت، خلاقیت و روایت رسانه‌ای مناسب برگزار شوند، می‌توانند به عاملی برای حفظ هویت و مقابله با نفوذ فرهنگی بیگانه تبدیل شوند.
دولت درباره هالووین موضع گرفت
سخنگوی دولت در خصوص اطلاعیه ممنوعیت برگزاری هرگونه مراسم، جشن، تجمع، تبلیغ، یا فروش اقلام مرتبط با مراسم موسوم به «هالوین» در کلیه اماکن عمومی و صنفی، تصریح کرد: ما این همه جشن ملی داریم، هالووین کجا بود؟
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت چهاردهم در پاسخ به این سوال که آیا شما از حضور آمران به معروف در سطح شهر خبر دارید و آیا دولت پیگیری در این زمینه داشته است، گفت: نه در جریان نیستم ولی موضوع فرهنگیِ نوع رفتار آدم‌ها در سطح اجتماع به عنوان یک موضوع فرهنگی در حال پیگیری است.
سخنگوی دولت در پاسخ به این سوال که آیا این شیوه جلوگیری از برگزاری یک جشن باعث سلب اختیار و آزادی عمومی مردم نخواهد شد، اظهار کرد: چرا، اصولا جلوگیری یک راه است ولی یک راه دیگر فرهنگ‌سازی است. یعنی برگشتن به جشن‌های ملی و مذهبی خودمان می‌تواند بسیار بهتر باشد.
وی گفت: ما کلی جشن‌های ملی داریم و می‌توانیم روی همان جشن‌های متمرکز شویم؛ جشن مهرگان ما چه شده است!؟
اخیر در آستانه برگزاری جشن هالوین در ۳۱ اکتبر _ ۹ آبان اتاق اصناف ایران اطلاعیه‌ای منتشر کرد. در این اطلاعیه آمده است: به اطلاع کلیه مدیران و متصدیان محترم واحدهای صنفی، به‌ویژه کافه‌ها، رستوران‌ها و مجموعه‌های پذیرایی می‌رساند؛ بر اساس مقررات جاری و در راستای صیانت از شئون فرهنگی، مذهبی و اجتماعی کشور، برگزاری هرگونه مراسم، جشن، تجمع، تبلیغ، یا فروش اقلام مرتبط با موسوم به «هالوین» در کلیه اماکن عمومی و صنفی به طور کامل ممنوع می‌باشد.
پلیس نظارت بر اماکن عمومی با هرگونه تخلف در این زمینه برخورد قاطع و قانونی به‌عمل آورده و در صورت مشاهده هر نوع اقدام تبلیغی یا اجرایی مرتبط، نسبت به پلمب واحد متخلف و معرفی متصدی به مراجع ذیصلاح اقدام خواهد نمود. از کلیه صنوف محترم درخواست می‌گردد ضمن رعایت کامل ضوابط و مقررات، از هرگونه همکاری یا مشارکت در برگزاری این‌گونه مراسم خودداری نمایند. تأکید می‌گردد مسئولیت هرگونه تخلف در این خصوص، مستقیماً بر عهده متصدی واحد صنفی خواهد بود.
بازتاب هالووین در فضای مجازی ایران
در ایران، هر چند این مناسبت رسما برگزار نمی‌شود، اما بازتاب آن در شبکه‌های اجتماعی و فروشگاه‌های آنلاین به چشم می‌خورد. در روزهای منتهی به هشتم و نهم آبان، تصاویر آرایش‌های خاص و لباس‌های فانتزی بازیگران و کاربران در فضای مجازی منتشر می‌شود. برخی از این تصاویر شامل چهره‌آرایی‌های حرفه‌ای با تم‌های ترسناک، خون‌آشامی یا اسکلت‌گونه هستند. از سوی دیگر، در پلتفرم‌های فروش داخلی، اقلام مرتبط با هالووین از جمله جا شمعی‌های کدوئی، خفاش‌های تزئینی، پارچه‌های سیاه، کپسول‌های خون مصنوعی و لباس‌های اسکلت‌دار به فروش می‌رسند. بسیاری از این کالاها با عنوان «وسایل مهمانی ترسناک» یا «تزئینات پاییزی» عرضه می‌شوند. با این حال اتاق اصناف اعلام کرده که «برگزاری هر گونه مراسم، جشن، تبلیغ یا فروش اقلام مرتبط با هالووین در واحدهای صنفی ممنوع است و تخلف منجر به پلمب و برخورد قانونی می‌شود.» در این اطلاعیه تاکید شده که کافه‌ها، رستوران‌ها و فروشگاه‌ها موظف‌اند از هر گونه همکاری یا مشارکت در این جشن خودداری کنند.
چالش فرهنگی و دوگانگی اجتماعی
در حالی که بخشی از جامعه ایرانی برگزاری چنین مناسبت‌هایی را نوعی «تقلید فرهنگی» می‌دانند، عده‌ای دیگر از آن به عنوان فرصتی برای خلاقیت، سرگرمی و تجربه فضاهای متفاوت یاد می‌کنند. بسیاری باور دارند، حضور پررنگ نمادهای هالووین در فضای مجازی، به‌ویژه در میان نسل جوان، نشان‌دهنده گرایش روزافزون به فرهنگ‌های جهانی و جشن‌های غیررسمی است. در عین حال، از این جشن در صنعتی میلیاردی حوزه مد، سرگرمی و تجارت الکترونیک استفاده می‌کنند. شرکت‌های فیلمسازی، برندهای لوازم آرایشی، طراحان لباس و حتی تولیدکنندگان شکلات از این مناسبت برای تبلیغ محصولات خود بهره می‌برند. در ایران نیز، هر چند این جشن رسما برگزار نمی‌شود، اما بازار غیررسمی آن در فضای آنلاین نشان می‌دهد که هالووین حتی در مرزهای فرهنگی بسته‌تر هم توانسته جای خود را باز کند.
هالووین؛ وصله ناجور بر قامتِ فرهنگ ایران
جشن هالووین در کشور‌هایی از جمله ایرلند، ایتالیا، بریتانیا، کانادا، آمریکا و ... برگزار می‌شود اما طی چند سال گذشته کسانی هستند که «هالووین» را در ایران جشن می‌گیرند و به جای بزرگداشت مراسم‌های اصیل ایرانی به سراغ جشن‌های غربی‌ها می‌روند. این روزها اگر اینستاگرام را باز کنید با انواع و اقسام گریم‌های هالووینی مواجه می‌شوید، گریم‌هایی که توسط بلاگرها آموزش داده می‌شوند تا مردم را برای روز هالووین آماده کنند. جدا از صفحات مجازی که آموزش گریم‌های وحشتناک و عجیب و غریب می‌دهند، برخی از صفحات هم هستند که وسایل هالووین را می‌فروشند؛ از کدوتنبل گرفته تا خوراکی‌های دیگری که در این روز استفاده می‌شود و درواقع تزئین جشن هالووین است. اما ریشه هالووین کجاست و چرا چندسال است که در ایران برگزار می‌شود؟!
هالووین چیست؟
هالووین در واقع جشن مسیحی، غربی و بیشتر سنتی است که از 31 اکتبر به مدت سه شبانه روز برگزار می شود. افراد در این جشن با چهره های عجیب و مخوف یا گریم افراد مشهور دور هم جمع می‌شوند و این روز را جشن می گیرند. همانطور که مردم ایران در روزهای ابتدایی سال نو برای خودشان لباس نو می‌خرند و به استقبال بهار می روند، در برخی نقاط دنیا هم در آخرین روزهای ماه اکتبر مردم لباس نو می‌خرند؛ با این تفاوت که آنها تلاش می‌کنند ترسناک و زشت و عجیب به نظر برسند.
یکی از نمادهای هالووین یک کدوتنبل است که درون آن را خالی کرده و برای آن چشم و ابرو و دهان درمی‌آورند و با روشن کردن شمع در درون کدوتنبل به آن جلوه‌ای ترسناک می‌دهند. ریشه این جشن به آیین باستانی سامهِین یا شامِهین باز می‌گردد. قوم «سلت» که حدود 2 هزار سال پیش در مناطقی از اروپا (که امروز با نام ایرلند، انگلیس و فرانسه شناخته می‌شوند) زندگی می‌کردند، شروع سال جدید خود را همزمان با برداشت محصولات کشاورزی در اول نوامبر جشن می‌گرفتند که برای آنها نماد پایان تابستان و آغاز فصل تاریکی و سرما بود. از آنجا که با فرارسیدن فصل سرما، مرگ و میر انسان‌ها در آن زمان بیشتر می‌شد، مردم در آن زمان باور داشتند که با برافروختن آتش و پوشیدن لباس‌های عجیب از پوست حیوانات و استفاده از صورتک‌های ترسناک یا قرار دادن سر بریده شده حیوانات بررروی سر خود می‌توانند ارواح سرگردان آنها را از خود دور کنند یا حداقل مانع از شناسایی خود توسط آنها شوند. این تصور در آن زمان بیشتر ریشه در ترس آنها از تاریکی داشت.
در حال حاضر، جشن هالووین پس از کریسمس، دومین جشن بزرگ غربی‌ها و به ویژه آمریکایی‌ها محسوب می‌شود به طوری که آنها هر سال بیش از 6 میلیارد دلار را صرف برگزاری این جشن می‌کنند.
امروزه مراسم هالووین بیشتر به عنوان فرصتی برای تفریح کردن شناخته می‌شود و گفتن داستان‌های مربوط به ارواح سرگردان چندان در آن جایی ندارد اما پوشیدن لباس‌های عجیب و صورتک‌های ترسناک همچنان جای خود را در این مراسم حفظ کرده است در واقع می توان گفت در سال های اخیر به دلیل مرگ یکی از مشهورترین شیطان پرستان در روز هالووین، برخی مفاهیم شیطان پرستی نیز به این جشن وارد شده است.
هالووین در ایران!
طی سال های اخیر، پای این جشن خرافاتی به کشورهای اسلامی همچون ایران باز شده و از داخل برخی خانه‌های شمال تهران آرام آرام به سطح جامعه رسیده است؛ به عنوان مثال، تمام دیوارهای یک کافه را اشکالی ترسناک، ریسه‌های چراغ و زمین را کدو تنبل های خالی که درون آن شمع روشن شده است فرا می گیرد. نوجوانان و جوانان با دوستان خود با لباس ها و گریم های متفاوت در این جشن شرکت می کنند.
هالووین جشن رسمی برای مردم ایران نیست با این وجود این روزها صفحات اجتماعی پر شده است از عکس‌هایی که نشان می‌دهد مردم در حال آماده شدن برای برگزاری این جشن هستند. بسیاری از لوازم تزئینات این جشن در قنادی‌ها و خرازی‌ها به فروش می رسد، کیک و شیرینی‌هایی مخصوص این جشن درست می‌شوند و حتی آتلیه‌هایی در صفحات مجازی خود تبلیغ عکاسی برای چنین روزی را می‌کنند.
در این میان بازار آرایشگاه‌های زنانه که گریم هالووین می‌کنند هم داغ شده و گریمورهای معروفی آرایش مخصوص هالووین را در صفحات مجازی خود آموزش می دهند و حتی مهدکودک‌های لاکچری هم این روز را برای کودکان جشن می‌گیرند و صورت بچه‌ها را گریم می‌کنند.
نه تنها جشن هالووین بلکه جشن‌های زیاد دیگری همچون کریسمس و ولنتاین از مراسم هایی است که با فرهنگ اصیل ایرانی نامرتبط است و ممکن است به مرور جایگزین مراسماتی اصیل چون شب یلدا، عید نوروز، شب چهارشنبه سوری و سیزده به در و... شوند.
چرا هالووین در ایران و سایر کشورهای اسلامی ممنوع است؟
در ایران نیز جشن هالووین به‌عنوان یک جشن غربی و غیر اسلامی تلقی می‌شود و برگزاری آن در مکان‌های عمومی یا فروش محصولات مرتبط با هالووین در فروشگاه‌ها محدود و ممنوع شده است.
هالووین به دلایل فرهنگی، مذهبی و اجتماعی در برخی از کشورها ممنوع یا محدود شده است.این کشورها اغلب باور دارند که جشن هالووین با فرهنگ یا ارزش‌های آنها ناسازگار است. در زیر برخی از این کشورها آورده شده‌اند:
۱. عربستان سعودی
در عربستان سعودی، هالووین به عنوان یک جشن غیر اسلامی شناخته شده و برگزاری آن ممنوع است. کمیته امر به معروف و نهی از منکر در این کشور تلاش می‌کند که این جشن را مهار کرده و مانع برگزاری آن شود. البته، در سال‌های اخیر برخی افراد در محیط‌های خصوصی و به‌دور از چشم پلیس این جشن را برگزار می‌کنند.
۲. ایران
در ایران نیز جشن هالووین به‌عنوان یک جشن غربی و غیر اسلامی تلقی می‌شود و برگزاری آن در مکان‌های عمومی یا فروش محصولات مرتبط با هالووین در فروشگاه‌ها محدود و ممنوع شده است. با این حال، برخی افراد به صورت خصوصی در خانه‌های خود این جشن را برگزار می‌کنند.
۳. چین
چین به طور رسمی هالووین را ممنوع نکرده، اما این جشن به دلایل فرهنگی مورد استقبال دولت نیست. در این کشور، مسئولان به جای هالووین، جشن‌های سنتی چینی مانند «جشنواره ارواح گرسنه» (Ghost Festival) را ترویج می‌دهند. برگزاری هالووین در محیط‌های عمومی و برگزاری جشن‌های بزرگ نیز به شکل غیررسمی محدود است.
۴. روسیه
در روسیه، کلیسای ارتدکس این کشور نگرش مثبتی نسبت به هالووین ندارد و آن را با باورهای مذهبی و فرهنگ سنتی ناسازگار می‌داند. برخی مقامات و مدارس روسیه برگزاری این جشن را ممنوع کرده‌اند، به‌خصوص در محیط‌های آموزشی که کودکان و نوجوانان حضور دارند.
۵. اردن
در اردن، هالووین به عنوان یک جشن غربی و بیگانه با فرهنگ اسلامی و عربی تلقی می‌شود و به دلایل امنیتی و مذهبی، برگزاری آن در مکان‌های عمومی با محدودیت‌های شدید روبه‌روست. برگزاری جشن‌های هالووینی که لباس‌های خاص و آداب و رسوم آن را شامل می‌شود، به‌طور عمومی مجاز نیست.
۶. پاکستان
در پاکستان، هالووین به‌دلیل تعارض با فرهنگ و مذهب این کشور مورد پذیرش نیست. بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها، برگزاری هالووین را ممنوع اعلام کرده‌اند و برخی مقامات مذهبی نیز به شدت با برگزاری آن مخالفت می‌کنند.
۷. هند
در هند، هالووین به صورت عمومی ممنوع نیست، اما به دلیل تضاد فرهنگی و مذهبی با باورهای محلی، مورد استقبال گسترده قرار نگرفته است. برگزاری جشن‌های هالووینی معمولاً در مناطق شهری و بیشتر در جوامع بین‌المللی صورت می‌گیرد، اما برخی گروه‌های مذهبی در هند با آن مخالفت می‌کنند.
۸. مالزی
در مالزی، مقامات مذهبی و اسلامی این کشور جشن هالووین را مخالف با باورهای اسلامی می‌دانند و برگزاری این جشن در محیط‌های عمومی و مدارس را ممنوع کرده‌اند. دولت مالزی همچنین به مسلمانان توصیه می‌کند که از شرکت در این جشن به دلیل ماهیت غیر اسلامی آن خودداری کنند.
۹. مصر
در مصر نیز برگزاری هالووین در محیط‌های عمومی با محدودیت روبروست. به دلیل باورهای فرهنگی و مذهبی این کشور، این جشن به عنوان یک جشن بیگانه و ناسازگار با جامعه تلقی می‌شود.
۱۰. عراق
در عراق، هالووین به عنوان یک جشن غربی پذیرفته نشده است و به دلیل محدودیت‌های امنیتی و مذهبی، برگزاری آن در بسیاری از نقاط ممنوع است.
ممنوعیت یا محدودیت هالووین در بسیاری از کشورها به دلیل باورهای مذهبی، تضاد فرهنگی یا نگرانی‌های امنیتی است. برخی کشورها ترجیح می‌دهند جشن‌های سنتی و مذهبی خود را جایگزین این جشن کنند و تلاش می‌کنند از تاثیرات فرهنگی خارجی جلوگیری کنند. با این حال، در بسیاری از کشورهای دیگر هالووین به عنوان یک جشن مدرن و تفریحی با استقبال عمومی برگزار می‌شود.
ورود خزنده جشن های غربی به ایران
در ایران باستان هر ماهی از سال با نام‌های به خصوصی جشن‌های باشکوهی برگزار می‌شد که امروزه تعدادی از آنها همچون جشن مهرگان و گاهنبار به فراموشی سپرده شده است. در هر ماه تقریبا یک روز جشن‌هایی هم نام با هر ماه برگزار می‌شد؛ برای مثال روز نوزدهم ماه فروردین جشن فروردگان، روز سوم اردیبهشت جشن اردیبهشتگان، روز ششم خرداد جشن خردادگان و سایر ماه‌ها به همین ترتیب برگزار می‌شد و افراد این روزها را جشن می‌گرفتند که امروز تنها با عنوان جشن های ماهانه ایران باستان از آن ها یاد می شود.
جشن پنجه یا خمسه مسترقه یکی دیگر از آداب و سنن شهروندان ایران باستان بوده است که در آن پنج روز اضافی آخر جشن برگزار می شده است. این جشن تا سال 1304 خورشیدی و تصویب تقویم جدید فعلی که شش ماه اول سال سی و یک روزه، پنج ماه بعدی را سی روزه و بالاخره ماه آخر را بیست و نه روز معین نمودند در بین ایرانیان رایج بوده است اما پس از تصویب تقویم فعلی به کلی به فراموشی سپرده شده است.
امروزه تنها تعدادی کمی از این جشن‌ها با تفاوت هایی نسبت به زمان قدیم باقی مانده است. جشن عید نوروز که یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران ایران باستان است که هر ساله با آغاز سال جدید در میان ایرانیان برگزار می شود؛ یکی دیگر از جشن های ایرانی که همگان با آن آشنایی دارند جشن چهارشنبه سوری است که افراد آخرین چهارشنبه سال را جشن می‌گیرند اما امروزه این جشن با شیوه برگزاری آن در گذشته تفاوت‌های زیادی پیدا کرده است.
در گذشته خانواده‌ها در این روز دورهم جمع می شدند آتش روشن می کردند و آئین قاشق زنی وجود داشت که دختران و پسران جوان، پارچه ای بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود رفته و صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و در کاسه‌های آنان آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول می ریزد اما امروزه دیگر خبری از جشن چهارشنبه سوری به شیوه برگزاری آن در گذشته نیست و جای آن را مواد محترقه خطرناک و آتش زا گرفته است. شب یلدا یا شب چله یکی دیگر از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که ایرانیان آخرین روز پاییز را (30 آذر) تا نخستین روز زمستان جشن می‌گیرند و این شب را بلندترین شب سال می نامند.
مرغ همسایه غاز است؟!
اگر جشن هالووین پس از کریسمس، دومین جشن بزرگ غربی‌هاست، چرا در حال حاضر برای جشن شب یلدا که پس از نوروز دومین جشن سنتی ما ایرانی هاست، تدارکاتی مثل جشن هالووین نداشته باشیم؟ چرا این جشن باید دغدغه جوانان ایرانی مسلمان باشد و این جشن را در خانه های خود یا کافه های شهر برگزار کنند؟ اصولا چرا همیشه برای ما ایرانیها مرغ همسایه غاز است؟ آیا دلیل آن را باید در عقده حقارت یا خودکم بینی برخی‌ها در کشورمان جستجو کنیم؟ چرا باید برگزاری جشن های غربی در کشور ما با تاریخ غنی، نوعی پرستیژ و با کلاسی محسوب شود؟
جای خالی جشن های ایران باستان
جالب است بدانید که کشور عزیز ما مملو از جشنواره‌های فرهنگی و مذهبی است که به‌صورت سالانه یا فصلی برگزار می‌شود. یکی از راه‌های شناخت فرهنگ ایرانیان در زمان‌های قدیم آشنایی با جشن ایرانیان باستان است که در آن زمان برگزار می‌شده است. جشن های ایران باستان بسیار است.
با اینکه در مواردی شیوه و حتی زمان برگزاری این جشن‌ها در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است. اما مطالعه یا شرکت در یکی از این جشنواره‌ها مطمئناً شما را با ماهیت این سرزمین آشنا می‌کند. ما در این مقاله به برخی از جشن های باستانی ایران پرداخته‌ایم. اگر دوست دارید با تاریخچه این جشن‌ها و آیین برگزاری آنها آشنا شوید در ادامه با اکوکمپ کویری متین آباد همراه شوید.
تاریخچه برگزاری جشن های ایران باستان
جشن‌ها و مراسم‌های ایرانی بسیار جذاب و باشکوه هستند و هرکدام از آنها سرگذشت و تاریخچه‌ای به همراه دارند. ایران جشن‌ها و مراسم‌های گوناگونی دارد که از جمله آنها نوروز، یلدا و سده از مهم‌ترین جشن‌های باستانی به شمار می‌روند. در دوران باستان هر روزی در ماه نام به خصوصی داشت و یک روز از ماه همنام خود ماه بود که اگر این اتفاق رخ می‌داد آن روز را جشن می‌گرفتند.
جشن‌هایی مثل جشن فروردگان، جشن اردیبهشتگان، جشن خردادگان، جشن تیرگان و….همگی مربوط به آن زمان هستند. هر جشن در اصل یک مناسبت مقدس است. جشن‌ها و مراسم‌ها بر اساس آداب‌ورسوم زرتشتیان صورت می‌گرفت آیینی مثل به اشتراک گذاشتن غذا و نوشیدنی، ملاقات دوستانه بخشی از آیین‌های این مراسم‌ها هستند که از گذشتگان به‌جامانده است. در واقع این اعیاد و مراسم‌ها برگرفته از آیین زرتشتی، دین باستانی ایرانیان است.
مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان
برخی از محبوب‌ترین جشن‌های بزرگ ایران باستان که نشان‌دهنده فرهنگ و میراث این منطقه است عبارت‌اند از:
جشن فروردینگان
کلمه جشن از یسنه یا یسنا استخراج شده که در زبان پهلوی به معنای عبادت، ستایش، نیایش و شادی است. جشن نوروز یکی از هفت جشن مهم ایرانیان باستان بوده است. با ظهور دین اسلام، شش جشن اول که در امپراطوری‌های ساسانی وجود داشته است، حذف شد و از هفت جشن ضروری فقط نوروز بهاری برگزار می‌شد.
در تقویم اوستایی روز نوزدهم ماه‌های ایرانی را فروردین می‌دانستند. در زمان قدیم مردم معتقد بودند که ارواح گذشتگانشان باید در نوروز و شادی این روز با آنها شریک شوند بنابراین مردم بر سر مزار عزیزان خود می‌رفتند و جشن نوروز را در کنار آنها می‌گذراندند. امروز هم بسیاری از مردم این آیین پسندیده را انجام می‌دهند و آخرین پنجشنبه سال یا در آستانه سال نو بر سر مزار گذشتگان خود می‌روند و آغاز سال جدید را با عزیزان خود جشن می‌گیرند.
جشن اردیبهشتگان
جالب است بدانید که روز سوم هر ماه در تقویم اوستایی با نام روز اردیبهشت نام‌گذاری شده است. در بعضی تقویم‌های باستانی روز دوم اردیبهشت را به‌عنوان اردیبهشتگان آورده‌اند. در روز دوم اردیبهشت مردم برای جمع‌آوری گل‌وگیاه به طبیعت می‌رفتند و روز بعد به نام اردیبهشتگان برای تجلیل از صداقت جشن می‌گرفتند.
در ایران باستان مردم معتقد بودند که روز دوم اردیبهشت متعلق به فرشته‌ای است که نشان‌دهنده صداقت و پاکی است. مردم در این جشن به خود یادآوری کردند که باید چنین ویژگی‌هایی را در زندگی خود حفظ کنند. از آیین‌های این جشن می‌توان به پوشیدن لباس سفید که نماد پاکی و تمیزی است اشاره کرد.
جشن خردادگان
جشن خردادگان در ششمین روز ماه خرداد برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین سنت‌های این روز، رفتن به حاشیه رودخانه و کناره‌های دریا با همراهی دوستان و خانواده، اقامه دعای دینی در مدح اهورامزدا و گذراندن یک روز شاد است.
جشن خردادگان برای گرامیداشت آب برگزار می‌شود. زیرا در دین زرتشت آب را رشددهنده همه موجودات هستی و سبب زایش و پرورش می‌دانند در کتاب «فرضیات نامه» نوشته کشیش بزرگ زرتشتی «داتور داراب پالن» به برخی از فعالیت‌های این روز اشاره شده است که برخی از فعالیت‌های این روز عبارت‌اند از: شستشوی بدن، حفر چاه و تجدید کانال‌های آب را بیان می‌کند.
جشن تیرگان
جشن تیرگان یک جشن تابستانی باستانی است که هرساله در سیزدهم تیرماه برگزار می‌شود. این جشنواره با فعالیت‌های مفرح از جمله پاشیدن آب، رقصیدن، آواز خواندن و آرزوی بارندگی فراوان برگزار می‌شود. همچنین در این روز غذاهای و ویژه‌ای نیز سرو می‌شود. این جشن همچنان در مناطق مختلف ایران مانند استان‌های مازندران، کرمان و یزد و همچنین شهر فراهان که مرکز بزرگ جشن تیرگان است، برگزار می‌شود.
جشن امردادگان
جشن امردادگان یک سنت باستانی ایرانی است که ۱۲۷ روز پس از نوروز این جشن گرفته می‌شود. امردادگان در فارسی به معنای بی مرگ است. پنجمین ماه تقویم فارسی مرداد است که از واژه امرداد یا امرتات آمده است.
این جشن بیش از 4000 سال قدمت دارد و توسط زرتشتیان برگزار می‌شد. جشن امردادگان روز هفتم مردادماه برای گرامیداشت فرشته جاودانگی و بی‌مرگی که مسئول نگهبانی از جهان و گیاهان است برگزار می‌شود.
جشن شهریورگان
جشن شهریورگان به نام آذر جشن هم معروف است و در روز چهارم ماه شهریور برگزار می‌شود. شهریورگان نیز به‌عنوان روز پدران ایرانی باستانی محسوب می‌شود. این جشن یکی از 12 شاهکار ماهانه ایرانیان و بخشی از جشنواره‌های آب ایرانی است. شهریورگان از نظر تاریخی مصادف با زادروز شاه داراب (داریوش) و حضرت مانی است. از آیین برگزاری این جشن، می‌توان به روشن‌کردن آتش، جمع‌شدن دور هم و تقسیم خوراکی‌ها و غذاها با نیازمندان اشاره کرد.
جشن مهرگان
همانطور که گفتیم در زمان باستان جشن‌های زیادی برگزار می‌شده است. یکی از این جشن‌های مهم جشن مهرگان است که در ابتدای پاییز برپا می‌شده است. بر طبق تقویم اوستایی سال به تابستان بزرگ و زمستان بزرگ تقسیم می‌شده است. در واقع نوروز را جشن شروع فصل گرما و مهرگان را آغاز فصل سرما می‌دانستند.
مهرگان به دو صورت مهرگان کوچک که به خواص و بزرگان اختصاص داشته و در ۱۶ مهر برگزار می‌شده و مهرگان بزرگ که به عموم مردم اختصاص داشته و در ۲۱ مهر برگزار می‌شده است. همچنین روز 21 مهر گه برای مردم است، روز پیروزی کاوه آهنگر بر ضحاک است. در این روز کاوه آهنگر و فریدون بر ضحاک ماردوش پیروز می‌شوند.
اگر شاهنامه را دوست داشته باشید و به داستان‌های آن علاقمند باشید. می‌دانید که ضحاک بر دوشش دو مار داشت. او برای غذا دادن مارها هر روز 2 نفر از جوانان را به قتل می‌رساند و مغز آنها را به مارها می‌داد. کاوه آهنگر که دو فرزندش به دست ضحاک کشته شده بودند، فریاد دادخواهی خود را در میان مردم سر داد. از طرفی فریدون از قهرمانان شاهنامه با کاوه آهنگر همراه شد تا با هم در روز 21 مهر بر ضحاک پیروز شوند. جشن پیروزی فریدون بر ضحاک در چنین روزی است.
پاییز در ایران با ماه مهر آغاز می‌شود و مهرگان جشن نور، دوستی، مهربانی و عشق در تقویم باستانی اوستایی است. مهر در فرهنگ ایرانی نماد خورشید است و خورشید را چشم میترا الهه نور می‌گویند. جشن مهرگان قبل از حمله مغول بین مردم رسم بود اما بعد از آن کم کم فروغ خود را از دست.
جشن آبانگان
در ایران باستان روز دهم از ماه آبان را جشن آبانگان برگزار می‌کردند. این جشن را برای گرامی داشت الهه آب، آناهیتا برپا می‌شده است. آناهیتا در اساطیر ایرانی جایگاه ارزشمندی داشته است. او نماد پاکی روی زمین است.
ایرانیان برای برگزاری جشن آبانگان به نزدیک چشمه می‌رفتند و بخشی از دعای اوستا را به نام آبزور برای جاری شدن آب قرائت کردند. این عنصر مانند سایر عناصر آتش، هوا و خاک در آیین ایران باستان بسیار با اهمیت است. ایرانیان این چهار عنصر را می‌ستودند که اساس زندگی است و امروز زرتشتیان آنها را پاکیزه می‌دانند و آنها را به الهه‌ها نسبت می‌دهند.
جشن آذرگان
آذر در اوستا آترش نامیده می‌شود که ممکن است به‌مرورزمان به آتش تبدیل شده باشد. همچنین آذر به معنای آتش در فارسی امروزی است. در فرهنگ ایرانی، آتش عنصری مقدس در جهان است، زیرا باعث به‌وجودآمدن گرما و نور که منبع حیات است، می‌شود.
در گات‌های باستانی (دعاهای زرتشتیان) از آذر به‌عنوان نور خداوند یاد می‌شود. جشن آذرگان در روز نهم ماه آذر برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین آیینی که در روز جشن آذرگان، انجام می‌شود رفتن به آتشگاه‌ها و روشن‌کردن آتش بوده است که امروزه این کار در بین زرتشتیان مرسوم است.
جشن دیگان (خرم روز)
نخستین روز در دی‌ماه را خرم روز می‌گویند. به دلیل این که دی یکی از صفت‌های ایزد یکتا در میان زرتشتیان بوده و آنها سردترین ماه سال را به نام اهورامزدا نام‌گذاری کرده بودند این جشن جز مهم‌ترین جشن‌های ایرانی محسوب می‌شده است.
جشن دیگان در طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال یعنی در شب انقلاب زمستانی نیمکره شمالی برگزار می‌شود. خرم روز اولین روز دی دهمین ماه گاه‌شماری ایرانی است. سنت‌های دینی و غیرمذهبی هر دو با این روز مرتبط است، به‌گونه‌ای که ایرانیان باستان آن را اولین روز سال نو می‌دانستند.
جشن بهمنگان
در ایران باستان هر روز از ماه را به نام یکی از الهه‌های خود نام‌گذاری می‌کردند. جشن بهمنگان در دومین روز از بهمن‌ماه برگزار می‌شده است. بهمنگان را برای تشکر و قدردانی از یکی از امشاسپندان در دین زرتشت به نام وهومن بر پا می‌کردند.
این فرشته زرتشتی نماد خردمندی است. در آن زمان هرگاه روز و ماه با هم یکی می شدن آن روز را به جشن و شادی می‌گذراندند. بهمنگان هم یکی از ماه‌هایی است که به دلیل یکی شدن روز و ماه بهمن جشن گرفته می‌شود. مردم زرتشتی در جشن بهمنگان از خوردن گوشت خودداری می‌کنند حتی بعضی از آنها تمام روزهای بهمن از خوردن گوشت خود را منع می‌کردند.
جشن سپندارمذگان
عشق همیشه جزء مهم در فرهنگ ایرانی بوده است. عشق چه در ابیات شیرین شاعران پارسی‌گوی باشد و چه از طریق عشق معنوی صوفیان به خدا، هزاران سال است که در ایران گسترش‌یافته است. اما آیا می‌دانستید که مدت‌ها قبل از ایجاد روز ولنتاین، در ایران روزی برای جشن عشق و ابراز احترام به زنان وجود داشته است؟ این روز را «سپندارمذگان» یا اخیراً «اسفندگان» می‌نامند. طبق تقویم باستان ۵ اسفند را به مناسبت روز عشق جشن می‌گرفتند.
جشن نوروز
نوروز در زبان فارسی به معنای روز نو است و یکی از محبوب‌ترین جشن‌های ایرانی است که در اعتدال بهاری جشن گرفته می‌شود. علاوه بر ایران کشورهای دیگری در سراسر خاورمیانه، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی، بالکان و شرق آفریقا نوروز را جشن می‌گیرند.
قدمت این مراسم حداقل به 3000 سال قبل می‌رسد. در آستانه سال نو شاهد خیابان‌هایی شلوغ و پرهیاهو درعین‌حال با شور و شوق زندگی خواهید بود، زیرا جمعیت زیادی برای خرید خود به خیابان‌ها می‌آیند. خرید ظروف سرامیکی را برای هفت‌سین و همچنین انتخاب تنگ ماهی قرمز از زیبایی‌های این جشن است.
یکی دیگر از المان‌هایی که در جشن نوروز می‌بینید شخصی به نام حاجی‌فیروز است. حاجی‌فیروز، شخصیت بانشاطی که در کوچه و خیابان می‌خواند و تنبور خود را می‌نوازد، فرارسیدن سال نو را فاش می‌کند و به شادمانی می‌پردازد. این جشن کهن معمولاً با تمیز کردن خانه‌ها، صدقه دادن و دیدار اقوام همراه است.
جشن یلدا
جشن شب یلدا از دیگر جشن‌های سنتی ایران است که از دوران باستان برای ما به‌یادگارمانده است. همچنان این جشن همچون شکوه گذشته خود برگزار می‌شود. شب یلدا آخرین شب پاییز و شب اولین روز زمستان است. در زمان باستان این شب را شب زایش ایزد مهر می‌دانستند.
اعتقاد گذشتگان بر این بوده است در چنین شبی میترا بر اهریمن پیروز شده است و بعد از آن پیروزی سیاهی و تاریکی نابود می‌شوند به همین دلیل است که روزها بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شوند. در ایام انتهای آذرماه، تور کویر با هدف جشن شب یلدا در اکوکمپ کویری متین آباد برگزار می‌شود که می‌توانید از خدمات رفاهی و تفریحی متین آباد با تخفیف ویژه استفاده کنید.
جشن سده
یکی از جشن‌های باشکوه که در زمستان برگزار می‌شود جشن سده است. این جشن که از دوران باستان به‌یادگارمانده در دهمین روز از بهمن ماه در شهرهای زرتشتی نشین در گذار می‌شود. قدمت این جشن باستانی حدود ۴۰۰ سال است.
در زمان مراسم روحانیان زرتشت سرودهای مخصوص که به آن گات می‌گویند می‌خوانند و همه را به دعا و نیایش دعوت می‌کنند. یکی از آیین‌های این مراسم برپایی آتش است، زیرا زرتشتیان معتقدند که می‌توان با گرما و نور آتش سرمای زمستان را شکست داد و از تاریکی شب نجات پیدا کرد. در واقع این جشن نشان‌دهنده اهمیت نور و آتش است.
جشن چهارشنبه‌سوری
ایرانیان سراسر کشور چهارشنبه‌سوری را که به آن چهارشنبه سرخ نیز می‌گویند در آستانه آخرین چهارشنبه قبل از عید نوروز جشن می‌گیرند. در جشن چهارشنبه سوری، آسمان در شب با آتش‌بازی می‌درخشد و آتش‌بازی‌ها خیابان‌ها را شعله‌ور می‌کنند.
همچنین جمع بزرگی از مردم در حال لذت بردن و آواز خواندن رنگ قرمز تو برای من، رنگ زرد من برای تو هستند. این اشعار اشاره به این دارد که شما رنگ زرد خود را به آتش می‌دهید و انرژی گرم آن را می‌گیرید.
جشنواره آتش که هرساله در آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود، با برپایی آتش در مناطق عمومی و پارک‌های مختلف به اوج خود می‌رسد. مردم از روی خاکسترهای سوزان می‌پرند و فریاد می‌زنند: رنگ قرمزت را به من بده و رنگ‌پریدگی بیمار را پس بگیر.
این جشن ریشه در آیین‌های باستانی ایران دارد. ایرانیان باستان پنج‌روز آخر سال را به احترام ارواح مردگان جشن می‌گرفتند که امروزه از آن به‌عنوان فروردینگان یاد می‌شود.
عده‌ای قدمت این مراسم را قبل از زرتشتیان می‌دانند. همچنین باید گفت که شکل برگزاری این جشن بسیار متفاوت از چیزی است که امروزه برگزار می‌شود. از رسومی که در این جشن اجرا می‌شده است می‌توان به دیدوبازدید و روشن‌کردن آتش بر پشت‌بام‌ها اشاره کرد.
جشن نوسره
جشن نوسره ۵ روز قبل از جشن سده برگزار می‌شود. در واقع این جشن مقدمه‌ای برای برگزاری یک جشن باشکوه‌تر است. هنوز این جشن باستانی در برخی از شهرهای ایران مثل شیراز، یزد و کرمان برپا می‌شود. جشن نوسره برای شکرگزاری به درگاه خداوند که منشأ نور و زندگی است برگزار می‌شود.
از آداب برگزاری این جشن برپایی آتش و خواندن نیایش و دعا در درگاه حق است، در روایت‌ها آمده که با برگزاری این مراسم بزرگان دینی و مذهبی برای هرچه باشکوه برگزار شدن جشن سده کمک می‌کنند. جشن نوسره جز جشن‌های آتش در ایران باستان به‌حساب می‌آید.