در ستایش دانایی

فریبرز سلیم- دانایی از جمله مهم ترین ویژگی انسان ها است که او را در برابر جامعه و اطرافیان متعهد کرده و بار مسئولیت را بر دوش انسان سنگین تر می کند.بنابراین دانش، آگاهی و مسئولیت رسالت انسان را در مقابل هم نوعان خود بیشتر می کند و انتظار جامعه را نیز از این گونه افراد افزایش می دهد.
این رویه، مختص جامعه ما نیست و در تمام جهان، نخبگان در برابر مردم اطراف خود و آینده آنها مسئول هستند و شانه خالی کردن از پذیرش رسالت اجتماعی در برابر جامعه و آینده آن، نه تنها یک فضیلت محسوب نمی شود، بلکه چنین افرادی از همسالان معمولی خود بیشتر مورد مطالبه قرار می گیرند. البته این ویژگی مختص زندگی این دنیا و معیارهای انسان جامعه پذیر و خردمند نیست، بلکه از پشتوانه دینی و الهی نیز برخوردار است.
خداوند در آیه 9 سوره زمر به صراحت بیان داشته است که «...هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ...» و امیرالمومنین علی علیه السلام در هنگام پذیرش خلافت و امامت امت فرمودند که اگر نبود پیمان گرفتن خداوند از دانایان که بر گرسنگی مظلوم و سیری ظالم سکوت نکنند، افسار شتر خلافت را بر گردنش می آویختم و آن را به حال خود رها می کردم. بنابراین نخبگان جامعه در برابر امروز و فردای جامعهِ خود مسئولیت دارند و نکته حائز اهمیت، تشخیص درست رسالت و وظیفه ای است که نخبگان باید به آن توجه کنند.
رهبر فرزانه انقلاب، در تاریخ ۲۷ مهر ۱۴۰۱ و همچنین در تاریخ ۱۱ مهر ۱۴۰۳ در دیدار جمعی از نخبگان علمی کشور در مجموع شش انتظار مهم خود را از جامعه نخبگانی مطرح کردند:
۱. خودشناسی: نخبگان باید قدر خود را بدانند؛ باید ارزش هوش برتر و استعداد برتری که خدای متعال به آنان عطا کرده است را بدانند. آنان باید بدانند که در ازای این نعمت‌ها و تفضل‌های خاص الهی، مسئولیت سنگین‌تر و خطیرتری هم بر دوش دارند. به تعبیر رهبر انقلاب «فرد نخبه مسئولیتش از آحاد متوسط مردم بیشتر است. چون از تفضلات الهی بیشتر بهره‌مند شده است.»
۲. غیرت ملی: کمترین انتظار از یک نخبه ایرانی آن است که غیرت ملی داشته باشد؛ استعداد خدادادی خود و هزینه‌هایی که در کشور برای ارتقاء او و فعلیت ‌یافتن استعداد او شده است را قدر بداند و در نتیجه «توانایی و ظرفیّت شخصی خود را برای حلّ مشکلات کشور به کار گیرد.»
۳. کشورشناسی: یک نخبه ایرانی باید ظرفیت‌های کشور را به خوبی بداند؛ باید فرصت‌ها،خلأها، نقایص و تهدیدهایی که متوجه کشور خودش است را بداند. در آن صورت است که می‌تواند هم از ظرفیت‌ها به بهترین شکل ممکن استفاده کند و هم در جهت رفع نقایص تلاش کند و هم از هوش و استعداد خود در جهت تبدیل تهدیدات به فرصت استفاده نماید.
۴. دشمن‌شناسی: از مهم‌ترین وظایف نخبگان این است که دشمنان و مکاید و حیله‌های آنان و برنامه‌های آن علیه ملت، کشور و انقلاب را به خوبی بشناسند. و الا ممکن است ناخواسته در زمین بازی دشمن فعالیت کنند و حتی فریب جاذبه‌های مادی و دنیوی دشمنان را بخورند و به جای خدمت به کشور و ملت خود، به خدمت دشمنان درآیند.
۵. پیش‌تازی در جهاد و نهضت علمی: رهبر معظم انقلاب در دیدار ۱۱ مهر ۱۴۰۳ با نخبگان تأکید کردند که «ما به یک خیزش جدید نیاز داریم. یک نهضت علمی جدید نیاز داریم. این را باید شما نخبگان انجام دهید... این جهاد شماست. جهاد عمده شما نخبگان عبارت است از همین حرکت علمی و خیزش جدید علمی و پیدا کردن تفوق علمی بر رقیبان و بدخواهان است.»
۶. به کارگیری نخبگی در خدمت فناوری‌های تقویت کننده جبهه مقاومت و مظلومان جهان: رهبر انقلاب، در دیدار اخیر خود با نخبگان فرمودند که «برتری علمی و فنّاوری گاهی می‌تواند دست دشمن را از ضربه وارد کردن به جمعیّت‌های بزرگی مثل غزّه و ضاحیه کوتاه کند. ما اگر چنانچه از لحاظ علمی مثلاً فرض بفرمایید در زمینه‌ی تسلیحات، از این [چیزی] که هستیم مبالغی جلوتر بودیم، یقیناً در اوضاع منطقه اثر می‌گذاشت، و می‌توانست مانع از افروختن این آتش‌های سوزنده‌ دل‌ها و جان‌ها بشود یا آن‌ها را خاموش کند.»