پوتین میانجی پنهان؟

 عصر روز ۲۴ مهرماه ۱۴۰۴، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در سفری اعلام‌نشده قبلی به مسکو رفت و با ولادیمیر پوتین دیدار کرد. منابع رسمی در تهران تأیید کردند که او حامل «پیام ویژه رهبر انقلاب اسلامی برای رئیس‌جمهور روسیه» بوده است. جزئیات محتوای این پیام اعلام نشد، اما لحن رسمی بیانیه‌ها و نحوه اطلاع‌رسانی نشان می‌داد که موضوع، فراتر از روابط دوجانبه تهران و مسکو است. رسانه‌های روسی هم این سفر را «مهم و راهبردی» توصیف کردند و آن را در چارچوب تحولات امنیتی خاورمیانه و بازآرایی نظم جهانی ارزیابی کردند. به گزارش رویداد 24 نکته‌ای که به این سفر بُعدی فراتر از یک دیدار رسمی می‌دهد، هم‌زمانی آن با تماس تلفنی مفصل میان ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، است. طبق گزارش منابع غربی، این تماس حدود یک ساعت طول کشیده و محور آن، مسائل خاورمیانه، جنگ غزه، و تحولات انرژی بوده است. اگرچه هیچ اشاره‌ای به ایران در بیانیه‌های رسمی نشده، اما هم‌زمانی دو رویداد مهم (انتقال پیام تهران به پوتین و گفت‌وگوی پوتین با ترامپ) برای بسیاری از ناظران نشانه‌ای از احتمال ورود مسکو به نقش میانجی میان تهران و واشنگتن است.
روسیه در نقش میانجی؟
از نگاه تحلیلگران بین‌المللی، پوتین در سال‌های اخیر کوشیده است جایگاه خود را به‌عنوان «میانجی قدرت‌ها» تثبیت کند؛ از صلح سوریه گرفته تا جنگ اوکراین و اکنون بحران خاورمیانه.
برخی رسانه‌های عربی نیز مدعی شده‌اند که روسیه پس از انتخابات آمریکا، در تلاش است کانال‌های ارتباطی غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن را فعال کند. در این سناریو، لاریجانی که سابقه طولانی در مذاکرات هسته‌ای دارد و روابط شخصی خوبی با مقامات روس دارد، می‌تواند حامل پیام‌هایی باشد که فراتر از سطح رسمی وزارت خارجه تنظیم شده‌اند.
نشانه‌های تغییر در سیاست تهران؟
همزمانی این سفر مهم لاریجانی با دوچرخه‌سورای پزشکیان در اصفهان را نیز نباید نادیده گرفت. به نظر می‌رسد که انتخاب لاریجانی به‌عنوان فرستاده رهبری معنای خاصی دارد. او نه از حلقه دولت بلکه از چهره‌های «غیردولتی، اما مورد اعتماد حاکمیت» است.
از سوی دیگر، تأکید منابع رسمی بر اینکه لاریجانی «پیام رهبر انقلاب» را منتقل کرده، نشان می‌دهد سطح گفت‌و‌گو‌ها کاملاً فراتر از مسائل جاری اقتصادی یا همکاری‌های نظامی بوده است. به‌نظر می‌رسد تهران در پی انتقال مستقیم مواضع خود به مسکو و شاید از مسیر مسکو به واشنگتن است؛ اقدامی که یادآور نقش عمان در سال‌های آغازین مذاکرات هسته‌ای است.
واکنش رسانه‌ها؛ از تحلیل محتاط تا گمانه جسورانه
رسانه‌های داخلی بیشتر رویکردی محتاطانه داشتند و به ذکر خبر دیدار بسنده کردند، اما رسانه‌های خارجی از جمله رویترز و المانیتور با تیترهایی، چون «پیام ایران در کرملین» و «لاریجانی، حامل پیام تازه تهران به غرب» از آن یاد کردند.
برخی شبکه‌های روسی نیز سفر لاریجانی را نشانه‌ای از «بازگشت اعتماد تهران به مسکو» دانستند، در حالی که رسانه‌های غربی تأکید کردند ایران در حال جست‌وجوی مسیر‌های تازه‌ای برای کاستن از فشار‌های اقتصادی و تحریمی است.