دلایل اصلی اختلال در زیرساخت‌های ارتباطی کشور را بررسی می کند
دستاورد فیلترینگ؟ هیچ!
نجمه درسایی- نظام‌مندکردن یا تنظیم‌گری و مدیریت فعالیت پلتفرم‌ها در هر کشوری براساس قوانین مشخصی انجام می‌شود و در این بین اینکه جمهوری اسلامی هم به دنبال تنظیم‌گری و مدیریت فعالیت پلتفرم‌های بین‌المللی در کشور باشد، خواسته‌ای خارج از عرف نیست. وقتی یک پلتفرم در یک کشور کاربر زیادی داشته باشد، از نظر حقوقی آن کشور پلتفرم را «ارائه‌دهنده خدمات» می‌شناسد و برای فعالیت، پلتفرم باید قوانین محلی را رعایت کند.
در این زمینه هر کشوری قوانین خاص خودش را دارد. برای نمونه در اروپا پلتفرم‌ها باید طبق قوانین GDPR (حفاظت از داده‌های شخصی کاربر) و DSA (مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌ها) فعالیت کنند. در کشورهای دیگر هم قوانین ملی دنبال می‌شود. برای نمونه در هند، پلتفرم‌های بین‌المللی براساس قانون‌گذاری مشخص در این زمینه به نام IT Rules که در سال ۲۰۲۱ تصویب شده فعالیت کنند.
هدف این قانون هم تنظیم فعالیت شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیگر مانند Netflix و YouTube است. این روند درمورد کشورهای منطقه نیز دنبال می‌شود. در ترکیه طبق قانون اصلاح اینترنت از سال ۲۰۲۰ پلتفرم‌های بالای یک میلیون کاربر روزانه باید «نماینده مقیم» معرفی کنند، به اوامر حذف/مسدودسازی ظرف مهلت‌های کوتاه پاسخ دهند و در صورت عدم تبعیت با جریمه، ممنوعیت آگهی و حتی کندسازی پهنای باند مواجه می‌شوند.
طبق گزارشی که رویترز در این زمینه منتشر کرده در ۲۰۲۰-2021 تقریبا همه پلتفرم‌ها (یوتیوب، فیس‌بوک/اینستاگرام، تیک‌تاک و...) در این کشور نماینده معرفی کردند و برخی موقتا جریمه/ممنوعیت آگهی گرفتند تا از قوانین این کشور تبعیت کنند. در این بین کشورهایی هم هستند که با فشار حاکمیتی غیرمستقیم، پلتفرم‌ها را مجبور به پاسخ‌گویی می‌کنند. نمونه بارز این رفتار هم در چین و روسیه دیده می‌شود. روسیه پلتفرم یوتیوب متعلق به گوگل را به جای مسدودسازی کامل، با جریمه‌های پیاپی، تهدید به کاهش سرعت/اختلال و مطالبه بازگردانی کانال‌های دولتی تحت فشار قرار داده؛ یوتیوب همچنان (با اختلالات ادواری/کندی و ریسک فیلترینگ) در دسترس بسیاری از کاربران روسی است. یا در چین متا/یوتیوب/تلگرام به طور کلی پشت «دیوار آتش» مسدود هستند و دسترسی به این پلتفرم‌ها معمولا فقط با وی‌پی‌ان امکان‌پذیر است؛ سیاستی که از دید ما کاربران ایرانی بسیار آشناست.
شکاف عمیق میان تصمیم‌گیران و شهروندان
سال‌هاست که فیلترینگ اینترنت در ایران به نام «صیانت» از فرهنگ و اخلاق توجیه می‌شود، اما نتیجه‌ای که در زندگی روزمره مردم می‌بینیم چیز دیگری است؛ اعصاب فرسوده، هزینه‌های اضافی، بی‌اعتمادی و شکاف عمیق میان تصمیم‌گیران و شهروندان.
آمارها فریاد می‌زنند که این سیاست شکست خورده است. بیش از 80 درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. شاید آمار از این هم بالاتر باشد. هرکس گوشی هوشمند دارد، اگر صفحه آن را نگاه کنیم، آیکون‌های گونه‌های فیلترشکن را خواهیم دید. این خود می‌گوید فیلترینگ حتی اگر با قصد صد در صدی خیر هم انجام شده نتیجه‌ای جز شر نداشته است.یک رویه شر این است که آمار قانون شکنی را بسیار بسیار فراوان کرده است.
باید پرسید چنین وضعیتی نشان‌دهنده موفقیت سیاستی است که قرار بود «محدودیت» ایجاد کند؟ یا برعکس، سندی روشن از ناکارآمدی مطلق طرح و ناکامی مطلق طراحان آن است؟
فیلترینگ نه‌تنها جلوی دسترسی مردم را نگرفته، بلکه به شکل گسترده فرهنگ «دور زدن قانون» را جا انداخته است. نوجوانی که برای دسترسی پیدا کردن به ساده‌ترین پیام‌هایش باید وی‌پی‌ان نصب کند، چه تصویری از «قانون» خواهد داشت؟ شهروندی که برای کار و آموزش باید مدام با اینترنت کُند، قطع و ناامن دست‌وپنجه نرم کند، چگونه می‌تواند اعتماد و رضایت داشته باشد؟
از جنبه روانی، این وضعیتی فرساینده است. از جنبه امنیتی، مردم را در معرض بدافزارها و سرقت اطلاعات قرار می‌دهد. و از جنبه اقتصادی، میلیاردها تومان هزینه اضافی بر دوش خانواده‌ها و کسب‌وکارها می‌گذارد. فقط کاسبان وی پی ان هستند که هزاران میلیارد تومان به جیب می‌زنند. البته کاسبان اطلاعات و صاحبان جاسوس ابزارهایی با عنوان وی پی ان رایگان هم بار خود را در این میان خیلی خوب می‌بندند.
جنگ 12 روزه نشان داد که برخی‌ها خیلی راحت به سربازی دشمن رفتند از راهی که با وی پی ان‌های رایگان باز شده بود. بپذیرند حضرات یا باز هم زیرسبیلی رد کنند در واقعیت تغییری ایجاد نمی‌شود. واقعیت این است که فیلترینگ در ایران فراتر از یک «سیاست شکست‌خورده»؛به زخمی بدل شده که هر روز عمیق‌تر می‌شود. سیاستی که قرار بود «صیانت» بیاورد، اکنون «زیان» می‌آفریند، زیان فرهنگی، روانی، اقتصادی و حتی اخلاقی و حتی امنیتی.
راه درست، مسیر شفافیت و اعتماد است. به جای بستن، باید آموزش داد. به جای اجبار، باید کیفیت ساخت. به جای تحمیل پلتفرم‌های داخلی، باید آنها را به سطحی رساند که کاربران با میل و رغبت انتخابشان کنند.
حرف مردم روشن است.میگویند فیلترینگ نه جواب داده و نه خواهد داد. اصرار بر آن چیزی جز بی‌اعتمادی بیشتر و شکاف عمیق‌تر میان حاکمیت و جامعه به بار نمی‌آورد. وقت آن رسیده که تصمیم‌گیران این سیاست فرسوده را کنار بگذارند و به جای سد کشیدن، پلی برای ارتباطی سالم، امن و دوستانه بسازند. شرایط امروز کشور تسریع در این امر را اقتضا می‌کند.
فیلترینگ فایده ای جز عصبانیت مردم ندارد
علی ربیعی،دستیار اجتماعی رئیس جمهور نوشت: ای کسانی که نمی دانم با چه استدلال و نیتی تاکنون جلوی رفع فیلترینگ را گرفته اید، بدون این که هیچ پاسخی برای فایده این امر داشته باشید! آیا فیلمی بود که دیده نشد، آیا پیامی هست که خوانده نشده باشد؟!!!
وی افزود: چه دستاوردی تاکنون به جز عصبانیت و هزینه اضافه بر زندگی مردم و گسترش بدبینی به دست آورده اید؟!
ربیعی عنوان کرد: برای این تصمیم هم مانند برخی تصمیماتی که فقط هزینه زا بودند و نهایتا هم با گذر زمان حل شدند به ناچار به رفع قطره چکانی فیلترینگ تن می دهید زحمت نکشید کل این مشکل با تکنولوژی های جدید در حال حل شدن است.
او گفت: سیاست‌گذاری‌های ما در حوزه حجاب بحران‌زا شدند و تعارضی شدید بین حکومت و مردم ایجاد کردند و شاهد بودیم که در سال ۱۴۰۱ کشور با چه بحرانی روبرو شد.
وی نوشت: باید این سوال را پرسید که آیا سیاست‌گذاران ما فهمی درست از مسائل دارند یا خیر؟ همین الان در بحث حجاب این مساله وجود دارد که فردی که باید جریمه بپردازد با چه روحیه جریحه‌داری می‌خواهد دراین جامعه زندگی کند.
فیلترشکن؛ برای امنیت کشور تهدید است!
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت اصلاحات با اشاره به استفاده ۸۰ درصدی مردم از فیلترشکن، تأکید کرد که فیلترینگ گسترده نتیجه‌ای معکوس داشته و به تهدیدی برای امنیت و توسعه کشور تبدیل شده است.
احمد معتمدی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت اصلاحات با اشاره به تبعات گسترده‌ی فیلترینگ در کشور، بر لزوم بازنگری جدی در سیاست‌های این حوزه تأکید کرد.
بنا به روایت سیتنا، معتمدی با اشاره به اظهارات اخیر مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت مبنی بر استفاده ۸۰ درصدی مردم از فیلترشکن‌ها، گفت: وقتی چنین رقمی به‌صورت رسمی اعلام می‌شود، یعنی عملاً سیاست فیلترینگ نه تنها موفق نبوده، بلکه نتیجه‌ای معکوس داشته است.
وزیر پیشین ارتباطات ادامه داد: نه از نظر فرهنگی، نه امنیتی و نه از منظر رضایت مردم، فیلترینگ گسترده هیچ آورده‌ای برای کشور ندارد. حتی اگر در گذشته ادعا می‌شد که ۸۰ درصد سایت‌ها فیلتر شده‌اند، حالا ۸۰ درصد مردم از فیلترشکن استفاده می‌کنند و به همه محتواها دسترسی دارند. این خود یک تهدید امنیتی است.
معتمدی با اشاره به استفاده گسترده از VPN ها در کشور، آن را یکی از عوامل اصلی اختلال در زیرساخت‌های ارتباطی کشور دانست و تأکید کرد: وقتی اکثر کاربران از VPN استفاده می‌کنند، هم کیفیت ارتباطی کاهش می‌یابد و هم کنترل و نظارت بر ترافیک شبکه دشوارتر می‌شود. در واقع فیلترینگ به جای حل مسأله، آن را پیچیده‌تر کرده است.
وی با اشاره به تاثیر منفی فیلترینگ بر فعالیت‌های علمی و شرکت‌های دانش‌بنیان به سیتنا افزود: در بسیاری از شرکت‌های فناوری و مراکز تحقیقاتی، دسترسی به ابزارهای بین‌المللی برای پیشبرد امور پژوهشی ضروری است. وقتی این ابزارها مسدود می‌شوند، همزمان مسیر توسعه علمی و اقتصادی نیز مختل می‌شود.
وزیر ارتباطات دولت اصلاحات پیشنهاد داد که برای شروع، دولت چند سرویس پرکاربرد عمومی را که عمده استفاده مردم از آن‌هاست، رفع فیلتر کند. به گفته‌ی او، اگر دسترسی به چند سرویس کلیدی باز شود، نیاز به فیلترشکن از بین می‌رود و در نتیجه دسترسی به محتوای نامناسب نیز کاهش خواهد یافت.
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو گفت: بسیاری از مسئولانی که در این حوزه تصمیم‌گیری می‌کنند را از نزدیک می‌شناسم. افراد سالم و متخصصی هستند، ولی نمی‌دانم با چه استدلالی همچنان بر ادامه‌ی فیلترینگ اصرار دارند. امیدوارم فرصتی فراهم شود که بشود با آنها گفت‌وگو کرد و استدلال‌های‌شان را شنید.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت اصلاحات با بیان اینکه در برخی موارد ممکن است منافع اقتصادی پشت قضیه باشد، افزود: فروش فیلترشکن در داخل کشور انجام می‌شود و تراکنش‌های مالی آن هم مشخص است. شناسایی و برخورد با این موارد، اگر اراده‌ای باشد، کار پیچیده‌ای نیست. وقتی برخوردی نمی‌شود، ممکن است پای منافع برخی گروه‌ها در میان باشد.
معتمدی با اشاره به اینکه تصمیم‌گیری در این زمینه در اختیار شورای عالی فضای مجازی است، گفت: ما برای هر موضوعی شورا تشکیل داده‌ایم و بعضاً این شوراها قدرتی بالاتر از دستگاه‌های اجرایی دارند. درباره فیلترینگ هم تصمیم نهایی در شورای عالی فضای مجازی گرفته می‌شود، نه صرفاً در دولت.
وی تأکید کرد: وقتی رئیس‌جمهور از ابتدا با رفع فیلتر موافق بوده و حالا نیز اعلام می‌کند که مشکلی وجود ندارد، انتظار می‌رود وزارت ارتباطات و نهادهای وابسته به دولت فعال‌تر وارد میدان شوند. کار اجرایی صرفاً با مصاحبه و اعلام موضع پیش نمی‌رود؛ نیاز به پیگیری، لابی، و تعامل مستمر دارد.
معتمدی با اشاره به تجربه دوران وزارت خود در تصویب قانون تأسیس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: ما آن زمان قانونی ۱۴ صفحه‌ای را با وجود مخالفت‌های زیاد نهایی کردیم. با تک‌تک اعضای شورای نگهبان نشستیم، نگرانی‌های‌شان را رفع کردیم و بالاخره قانون را از مسیر سختی عبور دادیم. امروز هم در موضوع رفع فیلتر باید همین مسیر را رفت؛ با اراده، تعامل و تلاش مستمر.
احمد معتمدی در پایان اظهار داشت: این موضوع نباید به این اندازه پیچیده باشد. اگر مجموعه وزارت ارتباطات، دولت و نهادهای مرتبط کمی فعال‌تر عمل کنند، به‌خوبی می‌توان فضا را مدیریت کرد. این کار شدنی است، به شرطی که محافظه‌کاری کنار گذاشته شود و گفت‌وگو با مخالفان در اولویت قرار گیرد.
فیلترینگ شبکه کشور را آلوده کرده است
معاون وزیر ارتباطات، اعلام کرد فیلترینگ باعث کاهش کیفیت شبکه و آسیب جدی به اقتصاد دیجیتال شده است.
احسان چیت‌ساز، معاون وزیر ارتباطات، در برنامه تلویزیونی «صف اول» با تأکید بر ضرورت دیپلماسی فناوری گفت اقتصاد دیجیتال وابسته به ارتباط با جهان است و سیاست‌های وزارت برای تسهیل دسترسی به پلتفرم‌های بین‌المللی در کنار تقویت پلتفرم‌های داخلی دنبال می‌شود. او از صادرات «حدود ۵۰ میلیون یورو» محصولات دانش‌بنیان به روسیه و ونزوئلا خبر داد و اعلام کرد کارخانه‌ای برای تولید این محصولات در یک سال اخیر ساخته شده و به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.
حمایت مالی و توسعه بومی
چیت‌ساز گفت بیش از «۳۳۵۰ میلیارد تومان» تسهیلات برای حمایت از شرکت‌های حوزه فاوا تصویب و تخصیص یافته و «غالب بر ۹۵۰۰ میلیارد تومان» قرارداد خرید تجهیزات در حوزه محصولات بومی منعقد شده است. او افزود تکالیف سال اول برنامه هفتم حدود «۹۶.۵ درصد» محقق شده و واگذاری فرکانس ۵G برای نخستین‌بار انجام شده؛ بیش از «۲۷۰ سایت ۵G» راه‌اندازی شده و دو خط تأمین مالی بین‌المللی برای حمایت از سرمایه‌گذاری اپراتورها پیگیری شده است.
نیاز انرژی و مراکز داده
معاون وزیر تأکید کرد بخش دیجیتال نیازمند انرژی است؛ وزارت حدود «۲۸۰ کیلووات» سرمایه‌گذاری در ستاد انجام داده و هدف‌گذاری شده تا پایان برنامه هفتم حداقل «۲۰۰۰ مگاوات» نیروگاه تجدیدپذیر از سوی بخش خصوصی ایجاد شود تا انرژی مراکز داده و ظرفیت‌های پردازشی (از جمله هوش مصنوعی) تأمین شود.
چالش‌های کیفیت شبکه
با وجود پیشرفت‌ها، چیت‌ساز گفت کیفیت شبکه شایسته مردم نیست و عوامل افت کیفیت شامل کاهش سرمایه‌گذاری اپراتورها، آلودگی فرکانسی و اختلالات مرتبط با شرایط جنگی (که موجب مشکلاتی در سامانه‌هایی مانند GPS شده)، قطعی برق و ساختار زیرساختی قدیمی است. او افزود بخشی از اختلال‌ها خارج از اراده وزارت بوده و برخی نیز با هدف امنیتی اعمال شده‌اند؛ وزارت به‌عنوان مدافع حقوق مردم از کیفیت فعلی ناراضی است و برای بهبود آن تلاش می‌کند.
پوشش فیبر و بازنگری اهداف برنامه
چیت‌ساز اعلام کرد بیش از «یک میلیون» خانوار به فیبر نوری متصل شده‌اند و وزارت با بازنگری ساختاربندی منابع و اندازه‌گیری دقیق اهداف برنامه، مشارکت بخش خصوصی و منابع مردمی را برای تحقق اهداف تسهیل کرده است.
احسان چیت‌ساز، معاون وزیر ارتباطات، با تأکید بر لزوم بازنگری در سیاست‌های حوزه اینترنت و شبکه، از تبعات جدی فیلترینگ بر کیفیت و امنیت شبکه در کشور سخن گفت. وی اظهار کرد: «به هر حال به واسطه فیلترینگ، یکی از آلوده‌ترین شبکه‌های جهان را داریم و این موضوع تبعات گسترده‌ای برای امنیت و کیفیت خدمات به همراه داشته است. پیامد سیاست فیلترینگ این بوده که شبکه ما تبدیل به یک شبکه ناامن شده و داده‌های کاربران ایرانی به صورت پیوسته در حال از دست رفتن است.»
چیت‌ساز با اشاره به تأثیر استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها بر امنیت کاربران افزود: «تلفن‌های همراه کاربران به واسطه نصب ابزارهای فیلترشکن به دستگاه‌هایی تبدیل شده‌اند که کنترل آنها از دست کاربر خارج است. همین موضوع باعث می‌شود هر چند وقت یک‌بار زیرساخت‌های حیاتی کشور با حملات سایبری از جمله حملات DDoS مواجه شود. این حملات حتی به زیرساخت‌های سایر کشورها نیز انجام می‌شود و در نتیجه، محدودیت‌های بیشتری برای آی‌پی‌های ایرانی ایجاد می‌کند.»
او درباره آثار اقتصادی فیلترینگ نیز گفت: «این سیاست‌ها به شدت کیفیت شبکه را کاهش داده و صدمات متعددی به اقتصاد دیجیتال کشور وارد کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد بالای ۹۰ درصد کاربران زیر ۳۰ سال عملاً از ابزارهای فیلترشکن استفاده می‌کنند و این امر نشان می‌دهد سیاست‌های فعلی موفق نبوده است. طبیعتاً سیاست‌گذار باید اصلاحات لازم را در نظر بگیرد و وزارت ارتباطات به عنوان متولی اصلی، پیگیر این موضوع خواهد بود.»
معاون وزیر ارتباطات با اشاره به اقدامات این وزارتخانه در حوزه پایداری شبکه تصریح کرد: «برای کاهش تأثیر قطعی برق بر کیفیت خدمات، مطالعاتی در حوزه انرژی و سرمایه‌گذاری در بخش باتری‌ها انجام شده و اپراتورها نیز در این مسیر مشارکت دارند. همچنین خط اعتباری ویژه‌ای تعریف شده تا اپراتورها به منابع مالی پایدار دسترسی داشته باشند.»
وی ادامه داد: «سامانه ۱۹۵ برای ثبت و پیگیری شکایات به‌صورت پیوسته راه‌اندازی شده و کارگروه بررسی کیفیت شبکه نیز با همین هدف تشکیل شده است. علاوه بر این، نهادهای مالی کمک می‌کنند ابزارهای متنوع تأمین مالی فراهم شود تا هسته اقتصاد دیجیتال کشور بتواند بر پایه منابع پایدار توسعه یابد.»
چیت‌ساز با بیان اینکه دولت از سیاست‌گذاری‌های دستوری در این حوزه فاصله گرفته، گفت: «چهارچوبی برای مشارکت عمومی-خصوصی در توسعه زیرساخت‌ها تعریف کرده‌ایم. در این چارچوب، دولت به جای سرمایه‌گذاری مستقیم، شرایط را برای ورود بخش خصوصی فراهم می‌کند و تا زمان پایداری اقتصادی پروژه‌ها از طریق خرید تضمینی خدمات حمایت می‌کند. پس از آن، بخش خصوصی می‌تواند در یک رقابت سالم و با خودتنظیم‌گری، اقتصاد دیجیتال را پیش ببرد.»
وی با اشاره به ضرورت اصلاح سیاست‌ها خاطرنشان کرد: «در ادبیات اقتصاد رفتاری، پدیده‌ای به نام هزینه‌های از دست رفته مطرح است. ما بابت سیاستی که پیش‌تر اتخاذ کرده‌ایم همچنان هزینه می‌کنیم، در حالی که پیامد‌های آن نشان می‌دهد مسیر مناسبی برای کشور نیست. واقعیت این است که باید این پیامد‌ها را بسنجیم و به سمت اصلاح سیاست‌ها حرکت کنیم.»
فیلترشکن، آفتی پنهان برای اینترنت کشور
به گفته مسئولان استفاده از فیلترشکن یکی از آفت‌های استفاده گسترده کاربران از اینترنت است که حتی الگوی ترافیک شبکه را تغییر داده است، درنتیجه این فیلترشکن‌ها که مقصدشان اروپا است، مشکلاتی در توزیع ترافیک اینترنت ایجاد می‌کنند. اینترنت حیاتی‌ترین زیرساخت مورد نیاز کسب و کارهای دیجیتال است. با این حال در بسیاری از کشورها یا در شرایط خاص، کاربران با پدیده‌ای به نام اختلال اینترنت روبه‌رو می‌شوند؛ وضعیتی که ممکن است به‌طور موقت یا طولانی، زندگی مجازی را مختل کند.
اختلال اینترنت به هر نوع کاهش کیفیت یا قطع کامل اتصال به شبکه جهانی اینترنت اطلاق می‌شود و می‌تواند به صورت قطع کامل دسترسی به اینترنت، کاهش شدید سرعت بارگذاری، عدم امکان اتصال به سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های خاص، عدم ارسال و دریافت پیام و افت در کیفیت تماس‌های صوتی و تصویری ظاهر شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد مشکلات زیرساختی مانند آسیب‌دیدگی کابل‌های نوری، ترافیک بالا، حملات سایبری، فیلترینگ و خطای کاربری یا دستگاهی برخی از مهم‌ترین دلایل رایج اختلال در اینترنت کشور محسوب می‌شوند و چند سالی است که کاربران در سراسر دنیا را با مشکلاتی روبه رو کرده است.
اواسط شهریورماه طبق اعلام برخی کاربران، اختلالی در اینترنت کشور رخ داد که به گفته معاون وزیر ارتباطات دو تا قطعی فیبر در کشورهای بلغارستان و رومانی، اینترنت را در ایران، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، بلغارستان، یونان و برخی کشورهای دیگر دچار مشکل کرده بود که با گذشت ساعاتی این اختلال بر طرف شده بود. همچنین اسفند سال گذشته اعلام شد اختلالی در اینترنت به واسطه قطعی فیبر در مرز گرجستان و ارمنستان رخ داده است که با پیگیری‌های انجام شده با گذشت ساعتی برطرف شد.
مهم‌ترین دلایل رایج اختلال در اینترنت کشور
بهزاد اکبری- رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت کشور- درباره چرایی قطعی اینترنت توضیح داده که قطعی فیبرنوری همیشه رخ می‌دهد و با این موضوع در داخل و خارج از کشور روبه‌رو هستیم اما در داخل کشور به دلیل اینکه شبکه فیبرنوری ما بسیار خوب است، کاربران قطعی‌های داخل را زیاد احساس نمی‌کنند چون به صورت اتوماتیک ترافیک مجددا مسیریابی می‌شود. اما در بخش بین‌المللی مسیرها محدود است و برخی از این مسیرها ممکن است به دلیل تک مسیره شدن در برخی نقاط با قطع فیبرنوری اختلال زیادی را ایجاد کند.
وی تأکید کرد برخی از سرویس‌ها در کشورهای همسایه مانند عمان، قطر، امارات، آذربایجان و ترکیه هستند که ترجیح می‌دهند خدمات محتوا و سرویس‌ها را از آنها دریافت کنند تا کاربر کیفیت بهتری را تجربه کند اما در حال حاضر بیشتر از ترافیک اینترنت در بستر وی‌پی‌ان‌هاست. وقتی کاربری از فیلترشکن استفاده نکند، سرویسی که استفاده می‌شود را برحسب ترافیک به مسیرهای مختلف مسیریابی می‌شود.
بنابراین زمانی که ۸۰ درصد کاربران از فیلتر شکن استفاده کنند و قطعی رخ دهد، کاربران تحت تأثیر قرار می‌گیرند و سرویس آنها مختل می‌شود. استفاده از فیلترشکن یکی از آفت‌های استفاده گسترده کاربران است که مشکلاتی در توزیع ترافیک اینترنت ایجاد می‌کند. به اعتقاد تحلیلگران، بدون تردید هرچه قدر کاربران راحت‌تر از اینترنت استفاده کنند و در مقابل سواد رسانه‌ای و فرهنگ‌سازی هم افزایش یابد، امنیت کشور حفظ می‌شود و توصیه می‌شود سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی که در قالب کسب و کار، آموزشی و مهارتی هستند، رفع محدودیت شوند و کاربران از ارائه اینترنت پایدار و باکیفیت استقبال می‌کنند.
نکاتی درباره خطرات امنیتی دستگاه‌های الکترونیکی
نرم‌افزارهای مخرب (مالور) می‌توانند به روش‌های متنوعی به دستگاه‌ها نفوذ کنند و قادرند اطلاعات حساس کاربران مانند رمزهای عبور، اطلاعات بانکی و تصاویر شخصی را جمع‌آوری کنند.
روش‌های نفوذ مالورها شامل ایمیل‌های فیشینگ، وب‌سایت‌های آلوده و حتی دانلود نرم‌افزارهای قانونی که به طرز غیرمستقیم حاوی کدهای مخرب هستند، می‌شود؛ برخی از انواع مالورها، مانند تروجان‌ها و کی‌لاگرها، می‌توانند به طور پنهانی بر روی دستگاه‌ها نصب شوند و فعالیت‌های کاربر را زیر نظر بگیرند.
این نرم‌افزارها می‌توانند اطلاعات ورودی کاربر را ضبط کرده و به افراد ناشناس ارسال کنند. علاوه بر این نرم‌افزارهای مخرب می‌توانند با نصب بر روی دستگاه‌های متصل به اینترنت، از جمله تلویزیون‌های هوشمند، لپ‌تاپ‌ها و تلفن‌های همراه، به اطلاعات شخصی کاربران دسترسی پیدا کنند.
این نوع نفوذ می‌تواند شامل استراق سمع مکالمات، ضبط ویدئو از دوربین‌های دستگاه و حتی کنترل از راه دور دستگاه باشد. یکی‌دیگر از تهدیدات اصلی در استفاده از اینترنت، به‌ویژه در شبکه‌های وای‌فای عمومی، شنود اطلاعات توسط ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی است.
به گفته کارشناسان، برای مقابله با این خطر، توصیه می‌شود از ابزارهایی مانند پیام‌رسان‌های امن و شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) استفاده کنید. این ابزارها با رمزگذاری داده‌ها، از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی شما جلوگیری می‌کنند و امنیت ارتباطات آنلاین‌تان را افزایش می‌دهند.
علاوه بر این، هنگام استفاده از خدمات آنلاین مانند ارسال غذا یا تاکسی اینترنتی، توجه به حریم خصوصی و انتخاب سرویس‌های معتبر و امن بسیار حائز اهمیت است. اطمینان حاصل کنید که سرویس انتخابی شما از پروتکل‌های امنیتی مناسب استفاده می‌کند و اطلاعات شخصی شما را به‌طور ایمن مدیریت می‌کند.
البته اپلیکیشن‌های خارجی ممکن است به اطلاعات شخصی شما دسترسی پیدا کنند، بنابراین استفاده از نرم‌افزارهای معتبر، امن و داخلی اهمیت زیادی دارد. سلبریتی‌ها و افراد مشهور باید به‌ویژه در حفظ حریم خصوصی خود دقت و از افشای اطلاعات حساس خودداری کنند.
اگر از اپلیکیشن‌های خاصی استفاده می‌کنید، حتماً باید اطمینان حاصل کنید که این برنامه‌ها به اطلاعات شما دسترسی غیرمجاز ندارند. برای این منظور، بررسی مجوزهای درخواست شده توسط اپلیکیشن و مطالعه نظرات کاربران دیگر می‌تواند مفید باشد.
علی‌اصغر زارعی- مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی، مهندسی فناوری اطلاعات - ، با اشاره به اینکه در دنیای دیجیتال امروز، اطلاعات کاربران به راحتی قابل جمع‌آوری و فروش است، اظهار کرد: این موضوع می‌تواند حریم خصوصی افراد را به شدت به خطر بیندازد. داده‌هایی که از دستگاه‌های مختلف نظیر تلفن‌های همراه، تبلت‌ها و کامپیوترها جمع‌آوری می‌شوند، شامل انواع اطلاعات شخصی، مالی و رفتاری هستند. این داده‌ها می‌توانند شامل نام، آدرس، شماره تلفن، اطلاعات حساب بانکی، عادات خرید و حتی الگوهای رفتاری آنلاین باشند.
وی ادامه داد: در صورت افشای این اطلاعات، احتمال سوءاستفاده‌های جدی وجود دارد. به عنوان مثال، افراد ناشناس می‌توانند از اطلاعات شخصی برای انجام کلاهبرداری‌های مالی یا سرقت هویت استفاده کنند. همچنین، بعضی شرکت‌ها ممکن است از این داده‌ها برای هدف‌گیری تبلیغاتی نامناسب و نقض حریم خصوصی کاربران بهره‌برداری کنند. برای مقابله با این تهدیدات، کاربران باید اقدامات امنیتی مناسبی را اتخاذ کنند. این اقدامات شامل استفاده از رمزهای عبور قوی و منحصر به فرد، فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای، به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و آنتی‌ویروس‌ها و همچنین آگاهی از خطرات احتمالی ناشی از لینک‌ها و ایمیل‌های مشکوک است.
نکاتی درباره خطرات امنیتی دستگاه‌های الکترونیکی
زارعی تأکید کرد: در صورتی که کاربران از دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلفن‌های همراه، سنسورهای کولر، دوربین‌های مداربسته و سایر تجهیزات متصل به اینترنت استفاده می‌کنند، باید به این نکته توجه داشته باشند که این دستگاه‌ها ممکن است هدف سوءاستفاده قرار گیرند و اطلاعات شخصی آنها را به خطر بیندازند. به‌ویژه، شارژرها و پورت‌های USB می‌توانند راهی برای نفوذ به اطلاعات باشند.
بسیاری از کاربران به طور ناخواسته از شارژرهای عمومی یا پورت‌های USB موجود در مکان‌های عمومی مانند فرودگاه‌ها و کافه‌ها استفاده می‌کنند. این نوع شارژرها می‌توانند به افراد ناشناس اجازه دهند تا به داده‌های دستگاه شما دسترسی پیدا کنند و اطلاعات حساس شما را به سرقت ببرند.
عضو کمیسیون کسب و کارهای مجازی و اقتصاد دیجیتال نصر کشور در این باره تصریح کرد: بلوتوث، به‌عنوان یک فناوری بی‌سیم، ممکن است در معرض خطرات امنیتی متعددی قرار گیرد. افراد ناشناس می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های خاصی مانند Bluejacking و Bluesnarfing به اطلاعات موجود در دستگاه‌های متصل دسترسی پیدا کنند. برای حفظ امنیت اطلاعات شخصی و جلوگیری از نفوذ غیرمجاز، توصیه می‌شود در مواقعی که به اتصال بلوتوث نیازی نیست، این قابلیت خاموش شود.
وی معتقد است که تنها در شرایط امن و با دستگاه‌های معتبر و قابل اعتماد از بلوتوث استفاده شود. از آنجاکه دستگاه‌های کاربران ممکن است به مدت کوتاهی به‌صورت فیزیکی در دسترس دیگران قرار گیرند، بهتر است همیشه از پروتکل‌های ایمن استفاده و از بلوتوث در مواقع غیرضروری خودداری کشود. هیچ‌گاه نباید به بلوتوث به‌عنوان یک روش ایمن اعتماد کرد.
علاوه بر موارد گفته شده به‌روزرسانی‌های منظم نرم‌افزارها و سیستم‌عامل‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که از آخرین ویژگی‌ها و بهبودهای عملکرد بهره‌مند شوند. با این حال، مهم‌ترین جنبه این به‌روزرسانی‌ها، تقویت امنیت است. بسیاری از افراد ناشناس و مجرمان سایبری به دنبال بهره‌برداری از آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده در نرم‌افزارهای قدیمی هستند. با نصب به‌روزرسانی‌ها، کاربران می‌توانند از این آسیب‌پذیری‌ها جلوگیری کرده و دستگاه‌های خود را در برابر حملات محافظت کنند.
علاوه بر این، کاربران باید از منابع معتبر و رسمی برای دانلود نرم‌افزارها استفاده کنند و به بررسی نظرات و امتیازات سایر کاربران بپردازند. این اقدام می‌تواند به شناسایی نرم‌افزارهای مخرب یا بی‌کیفیت کمک کند و خطرات احتمالی را کاهش دهد. همچنین، افزایش آگاهی و آموزش در مورد روش‌های شناسایی تهدیدات سایبری می‌تواند به کاربران کمک کند تا تصمیمات بهتری در زمینه امنیت دیجیتال خود اتخاذ نمایند.
برای حفاظت از خود، کاربران باید از نصب نرم‌افزارهای ناشناس و غیرمعتبر خودداری کنند و همچنین به‌روز بودن سیستم‌عامل و برنامه‌های خود را فراموش نکنند. به‌روزرسانی‌ها معمولاً شامل وصله‌های امنیتی برای آسیب‌پذیری‌های شناخته‌شده هستند که می‌توانند به طور قابل توجهی امنیت دستگاه‌ها را افزایش دهند.
علاوه بر این، کاربران باید به تنظیمات امنیتی نرم‌افزارها توجه کرده و از فعال‌سازی ویژگی‌های امنیتی مانند فایروال و نرم‌افزارهای ضدویروس استفاده کنند. همچنین، آگاهی از روش‌های شناسایی و مقابله با حملات سایبری، نظیر فیشینگ و بدافزارها، می‌تواند به کاربران کمک کند تا در برابر تهدیدات محافظت بیشتری داشته باشند.
اروپا شهروندانش را در شبکه‌های اجتماعی رصد می‌کند؟
کاربران اینترنتی نگرانند که مجموعه اقداماتی که کمیسیون اروپا برای مقابله با سوءاستفاده جنسی از کودکان آنلاین پیشنهاد داده، خطرات و تبعات گسترده‌ای داشته باشد.
به گزارش یورونیوز، این پیشنهاد کمیسیون که باید به تصویب برسد به دولت‌ها و شرکت‌های پیام‌رسان خصوصی اجازه می‌دهد که پیام‌های کاربران را برای جلوگیری از انتشار محتوای سوءاستفاده جنسی از کودکان (CSAM) رصد یا پایش کنند و همچنین به شناسایی قربانیان کمک کنند.
با این حال، موج جدیدی از محتواهای آنلاین ادعا می‌کنند که اتحادیه اروپا قرار است فوراً همه پیام‌ها را پایش کند و گاهی حتی قبل از ارسال پیام‌ها. این نگرانی‌ها زودهنگام و گمراه‌کننده است، زیرا روند تصویب قانون هنوز ادامه دارد و مشخص نیست نسخه نهایی چه شکل خواهد داشت.
طرح پیشنهادی مورد بحث، پیشنهاد کمیسیون اروپا در سال ۲۰۲۲ برای «مقررات پیشگیری و مقابله با سوءاستفاده جنسی از کودکان» است. هدف این طرح ایجاد یک چارچوب قانونی واحد در سراسر اتحادیه اروپا برای شناسایی، گزارش‌دهی و حذف محتوای سوءاستفاده جنسی از کودکان و مقابله با آزار آنلاین کودکان است.
این طرح قرار است جایگزین تلاش‌های پراکنده شرکت‌ها و قوانین ملی شود و سیستمی هماهنگ ایجاد کند که به مقامات ابزارهای قانونی مشخصی برای اقدام بدهد.
پیشنهاد اولیه کمیسیون شامل بخش‌هایی از رصد متن و پیام‌ها است، اما حامیان آن معتقدند این کار به‌صورت محدود و قانونی انجام خواهد شد. این طرح «دستورهای شناسایی» را معرفی می‌کند که درخواست‌های قانونی برای شناسایی محتوای شناخته‌شده یا جدید CSAM یا تلاش‌های آزار آنلاین هستند. این دستورها باید توسط یک مرجع هماهنگ‌کننده ملی درخواست شوند، بر اساس ریسک توجیه شده باشند و توسط یک دادگاه یا مرجع اداری مستقل تأیید شوند.
با این حال، منتقدان هشدار می‌دهند که چنین اقداماتی می‌تواند حریم خصوصی آنلاین را به‌طور قابل توجهی تضعیف کند. اگر این مقررات شامل خدمات رمزگذاری سرتاسری شود، پایش ممکن است روی دستگاه کاربران انجام شود که به آن «رصد یا پایش سمت مشتری» گفته می‌شود و باعث تضعیف امنیت و حریم خصوصی می‌شود، حتی اگر تمرکز قانون صرفاً بر محافظت از کودکان باشد.
ادعاهایی که میگویند اتحادیه اروپا به‌زودی همه پیام‌ها را به‌صورت یک‌جا پایش می‌کند، گمراه‌کننده است، زیرا این متن هنوز در روند قانون‌گذاری اتحادیه اروپا قرار دارد.
تا زمانی که پارلمان و شورای اروپا بر سر یک نسخه واحد از پیش‌نویس قانون توافق نکنند، هیچ اقدامی قابل اجرا نیست.
پارلمان اروپا پیش‌تر تغییرات عمده‌ای را تصویب کرده که بخش‌های گسترده‌ترین طرح کمیسیون را محدود می‌کند. در اواخر ۲۰۲۳، کمیته آزادی‌های مدنی پارلمان (LIBE) موضعی اتخاذ کرد که رصد عمومی و بی‌تفاوت را رد می‌کرد و به‌صراحت به حفاظت از رمزگذاری سرتاسری تأکید داشت.
متن پارلمان بر اقدامات شناسایی هدفمند و مبتنی بر ریسک تأکید دارد و خواستار تضمین‌های قوی است. این متن هشدار می‌دهد که شکستن رمزگذاری می‌تواند به حریم خصوصی و امنیت سایبری همه آسیب برساند.
موضع شورای اروپا پیچیده‌تر است و فعلاً متحد نیست. اکثریت ۱۵ کشور عضو، از جمله فرانسه، اسپانیا و ایتالیا، از پایش اجباری حمایت می‌کنند. شش کشور از جمله اتریش، هلند و لهستان گفته‌اند که نمی‌توانند قانون را به شکل فعلی بپذیرند و شش کشور دیگر هنوز تصمیم نگرفته‌اند.
رأی‌گیری جدید برای ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است، اما حتی اگر شورا به توافق برسد، هنوز باید متنی مصالحه‌ای با پارلمان در فرآیندی به نام «سه‌جانبه» مذاکره کند. مقررات تنها زمانی قابل اجرا خواهد بود که هر دو نهاد بر یک متن یکسان توافق کنند.
نگرانی‌ها درباره حریم خصوصی
اگر متن فعلی تصویب شود، این طرح برای نخستین بار به مقامات اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد از ارائه‌دهندگان خدمات ارتباط خصوصی بخواهند به‌طور فعال پیام‌ها، تصاویر و داده‌های کاربران را بررسی کنند.
این «دستورهای شناسایی» می‌توانند شامل کل خدمات شوند، نه فقط افراد مظنون. در صورت اعمال روی برنامه‌های رمزگذاری سرتاسری مانند واتس‌اپ یا سیگنال، ارائه‌دهندگان ممکن است مجبور شوند رصد سمت مشتری را اجرا کنند، جایی که محتوا قبل از رمزگذاری روی دستگاه بررسی می‌شود.
منتقدان همچنین نگران «گسترش کارکرد» هستند؛ به این معنا که اگر سیستمی برای پایش همه پیام‌ها ایجاد شود، دولت‌های آینده ممکن است وسوسه شوند دامنه آن را به حوزه‌های دیگر مانند تروریسم، حق نشر یا مخالفت سیاسی گسترش دهند.
با این حال، نگرانی‌های آنلاین درباره رصد همه پیام‌ها گمراه‌کننده است، زیرا طرح هنوز در مرحله پیش‌نویس است و بیش از سه سال بدون توافق در حال بحث بوده است.
هیچ اقدامی تا زمانی که پارلمان و شورا روی یک متن واحد توافق نکنند، قابل اجرا نیست. حتی اگر در نهایت مصالحه‌ای حاصل شود، دستورهای شناسایی همچنان نیازمند تأیید موردی دادگاه‌ها یا مراجع مستقل هستند و محدود به زمان مشخص خواهند بود.
به این معنا که هیچ برنامه‌ای برای روشن کردن یک دکمه و پایش ناگهانی تمام پیام‌های خصوصی اروپایی‌ها وجود ندارد.