کارکرد سواد رسانه ای

 المیرا فخاریان- در دنیای امروز که فناوری و اینترنت بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما شده‌اند، توانایی درک و استفاده صحیح از رسانه‌ها و فضای مجازی به یک مهارت ضروری تبدیل شده است. سواد رسانه‌ای و دیجیتال نه تنها به ما کمک می‌کند اطلاعات درست را از نادرست تشخیص دهیم، بلکه ما را در برابر تهدیدات آنلاین مانند اخبار جعلی، کلاهبرداری و سوءاستفاده محافظت می‌کند. در این مقاله به بررسی نکات کلیدی سواد رسانه و فضای مجازی می‌پردازیم تا بتوانیم با آگاهی بیشتری در این دنیای پرشتاب حرکت کنیم.
با گسترش فضای مجازی و سرعت انتقال اطلاعات، انتشار اخبار نادرست، شایعات و محتواهای گمراه‌کننده به پدیده‌ای رایج بدل شده است. در چنین شرایطی، توانایی تشخیص واقعیت از دروغ و تحلیل صحیح پیام‌ها، برای هر فردی حیاتی است. به‌راستی می‌توان گفت که یادگیری سواد رسانه‌ای برای حفظ امنیت ذهنی، فرهنگی و حتی اقتصادی جامعه، اولویتی اساسی دارد.
رسانه‌ها صرفاً پنجره‌هایی بی‌طرف به جهان نیستند؛ بلکه لنزهایی قدرتمند‌اند که واقعیت را قاب‌بندی، برجسته‌سازی و گاهی بازسازی می‌کنند.قدرت واقعی آن‌ها در اقناع مستقیم نیست، بلکه در شکل‌دادن تدریجی به ذهنیت ما دربارۀ آنچه «عادی»، «مهم» یا «واقعی» تلقی می‌شود، نهفته است. سواد رسانه‌ای دقیقاً از همین‌جا آغاز می‌شود: درک چگونگی اثرگذاری رسانه‌ها بر ادراک و قضاوت ما.
نظریه‌پردازان ارتباطات مدل‌های متعددی برای این تأثیر طراحی کرده‌اند. نظریۀ برجسته‌سازی می‌گوید رسانه‌ها تعیین می‌کنند به چه موضوعاتی فکر کنیم؛ نه اینکه دقیقاً چه فکری بکنیم.نظریۀ قاب‌بندی، قدمی جلوتر می‌گذارد و نشان می‌دهد چگونه انتخاب نحوۀ روایت یک موضوع، مثلاً اعتراضات به‌عنوان «اغتشاش» یا «مطالبه‌گری»، می‌تواند معنا و واکنش مخاطب را تغییر دهد.
امروزه آموزش سواد رسانه‌ای نه تنها به عنوان یک مسئولیت اجتماعی، بلکه به عنوان ضرورتی فردی شناخته می‌شود. با این حال بررسی عملکرد نهادهای فعال در این حوزه نشان می‌دهد که آموزش سواد رسانه‌ای در ایران از فقر ادبیات علمی رنج می‌برد. بسیاری از منابع موجود، ترجمه‌های پراکنده از آثار خارجی است و کمتر شاهد تألیفاتی مبتنی بر تجربه‌های بومی هستیم.
سواد رسانه و فضای مجازی مهارتی است که با تمرین و آگاهی رشد می‌کند. با به‌کارگیری این نکات، نه تنها می‌توانیم از مزایای دنیای دیجیتال بهره‌مند شویم، بلکه از آسیب‌های احتمالی آن نیز در امان خواهیم بود. بیایید با چشمانی باز و ذهنی پرسشگر در این فضا قدم برداریم و مسئولیت‌پذیری دیجیتال را به بخشی از زندگی روزمره خود تبدیل کنیم.
اقتضای سواد رسانه ای حکم می‌کند که بگوییم زمانی که در بزرگراه‌های اطلاعاتی حرکت می‌کنیم، سواد رسانه‌ای می‌تواند به ما بگوید چه مقدار از وقتمان را در چه شبکه ها، کانال ها و سایت‌هایی سپری کنیم.
کارکرد سواد رسانه ای به سان کارکرد تغذیه است، به این معنا که کسی که مهارت خوبی در تحلیل رسانه کسب کرده، می‌تواند نوع تغذیه دریافتی و رژیم خود را برگزیند. در واقع همه اطلاعات و اخباری که امروزه از طریق گوشی های همراه، تلویزیون و شبکه‌های مختلف به فکر و ذهن مردم تزریق می‌شود، ترکیبی از انواع تغذیه‌هایی است که برای همه مناسب نیست. نوع گزینش ما در مواجهه با این مساله تضمین کننده سلامتی فکر و روح و اراده ماست.