صفحه اول
رضا اکبرپوری- مرجعیت رسانه‌ای به اعتبار و نفوذ یک رسانه در شکل‌دهی به افکار عمومی و اعتماد مخاطبان اشاره دارد. این مفهوم به توانایی رسانه در ارائه اطلاعات دقیق، قابل اعتماد و تأثیرگذار بر مخاطبان بازمی‌گردد. دستیابی به مرجعیت رسانه‌ای نیازمند صداقت، شفافیت، پاسخگویی و تعامل با مخاطبان است. رسانه ها، به‌عنوان یک نهاد اجتماعی و مدنی، همواره از عوامل و متغیرهای مهم در بحث نظارت برمحیط و حراست از آن بوده‌اند.درسال‌های اخیر،صنعت روزنامه‌نگاری چاپی درسراسر جهان باچالشی جدی مواجه شده است:کاهش چشمگیرتیراژ روزنامه‌ها. این بحران که تحت تأثیر عوامل متعددی ازجمله پیشرفت فناوری، تغییر عادات مخاطبان و مشکلات اقتصادی است، نه‌تنها در کشورهایی مانند ایران بلکه در کشورهای پیشرفته با سابقه طولانی در روزنامه‌نگاری نیز مشاهده می‌شود. در جهان امروز، رسانه‌ها تنها ابزارهای انتقال خبر نیستند، بلکه از جایگاهی فراتر برخوردارند؛ جایگاهی که آنها را به کنشگران اصلی در شکل‌دهی به افکار عمومی و جهت‌دهی به ادراک جمعی بدل کرده است. در این میان، مفهوم امنیت نرم به عنوان یکی از مؤلفه‌های بنیادین ثبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورها، ارتباطی تنگاتنگ با میزان پیوند و اعتماد مردم با رسانه‌ها دارد. هنگامی که رسانه در جامعه به عنوان یک مرجع پذیرفته می‌شود، می‌تواند در مواجهه با بحران‌ها، ناآرامی‌ها و تحولات اجتماعی نقش تثبیت‌کننده‌ای ایفا کند. اما اگر این مرجعیت دچار فرسایش شود، شکافی جدی در سازوکارهای تولید اعتماد و امنیت شکل خواهد گرفت. این مسئله وقتی اهمیت بیشتری می‌یابد که جوامع امروزی اغلب دچار بحران‌هایی می‌شوند که مواجهه اصولی با آنها جز در گرو انسجام اجتماعی و امنیت نرم نیست. رسانه ها امروزه نقش ویژه ای در مناسبات مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارند. زندگی انسان ها با رسانه ها به شکل بی سابقه ای درهم تنیده شده، به طوری که زندگی بدون رسانه قابل تصور نیست. پیشرفت فناوری منجر به ظهور انواع و اقسام رسانه شده، به طوری که هزاران رسانه صوتی، تصویری و چاپی هر لحظه در حال تولید و انتشار محتوا هستند. در این وضعیت، رسانه ها در پی جلب توجه مخاطبان و اثرگذاری بر افکار عمومی و انتقال پیام و محتوای مدنظر خود هستند. این مهم تحت اصطلاح مرجعیت رسانه ای در ادبیات گردانندگان رسانه به خصوص در کشور ما متداول شده ، البته دستیابی به مرجعیت رسانه ای با چالش هایی مواجه است. طبق بررسی های انجام شده این چالش ها در چهار حوزه مختلف، ولی مرتبط با همدیگر عبارتند از ۱- شیوه های گزینش گری، دروازه بانی و اطلاع رسانی (در حوزه سیاست ها)، ۲- نفوذ رسانه های اجتماعی (از منظر پلتفرم)، ۳- بروز تغییرات اساسی در نحوه استفاده (از جایگاه مخاطبان / کاربران) و ۴- تکثر و تعدد رقبای رسانه ای (به مثابه رقیب). همچنین طبق مطالعات انجام شده در پیوند با «دیدگاه های رایج درباره مرجعیت رسانه» پنج رویکرد نسبت به مسئله نافذ است. ۱- اعتماد به رسانه (به مثابه یک متغیر وابسته)، ۲- اعتبار رسانه ای، ۳- سنجش (میزان مخاطب یا کاربر)، ۴- سهم بازار و ۵- تأثیر یا اثر رسانه ای. براساس یافته ها، دستیابی به مرجعیت رسانه ای پیش از هر اقدامی به تعریف دقیق و عملیاتی این اصطلاح و سپس شناخت وضعیت کشور از طریق تعیین شاخص های ترکیبی نیاز دارد. اطلاع از چالش های پیش روی مرجعیت رسانه ای و اتخاذ تدابیر لازم نیز ازجمله شروط لازم برای کسب این مهم ازسوی رسانه های داخلی است. مرجعیت رسانه‌ای حاصل سال‌ها عملکرد صادقانه، حرفه‌ای، بی‌طرفانه و پیوسته رسانه‌ها درباره مخاطبان است. رسانه‌ای که بتواند روایت‌ها را به‌موقع، شفاف و منصفانه عرضه کند، جایگاه خود را نزد افکار عمومی ارتقا می‌بخشد و در بزنگاه‌های حساس، نقش پناهگاه روانی و ذهنی برای جامعه ایفا می‌کند. این جایگاه، نه صرفا به خاطر توانایی انتقال اطلاعات، بلکه به دلیل نوع روایت، میزان همدلی با مخاطب و استقلال نسبی از منافع جناحی و ساختاری به دست می‌آید.