بهای سنگین اقتصاد دیجیتال

اکبر یارمحمد - آمار و ارقام مختلف از حضور کاربران در شبکه‌های اجتماعی و مصرف وی‌پی‌ان‌ها حاکی از شکست سیاست فیلترینگ در ایران روایت می‌کنند. با این که دولتی ها هم به این موضوع اقرار کرده‌اند اما هنوز نتوانسته‌اند در این زمینه گام مثبتی بردارند.
به ویژه پس از جنگ ۱۲ روزه، بسیاری از کارشناسان خواستار بازنگری فوری در زمینه سیاست فیلترینگ شدند. به گفته آن‌ها بسیاری از فیلترشکن‌ها ابزار نفوذ اسرائیل هستند و در نتیجه ضرر فیلترشکن‌ها از محتوای فیلترشده بیشتر است.
با این حال یک سر این داستان به جریان سیاسی افراطی برمی‌گردد؛ آن‌هایی که مدعی انقلابی گری طرح هایی مثل صیانت از فضای مجازی را در دستور کار خود قرار می‌دادند.
طرح صیانت از فضای مجازی یکی از بحث‌برانگیزترین طرح‌های قانونی در ایران طی سال‌های اخیر بوده است.
با وجود آن‌که طراحان هدف خود را «حمایت از حقوق کاربران» و «صیانت از داده‌های مردم» عنوان می‌کردند، عملا با دنبال کردن محدودیت‌سازی اینترنت و فضای مجازی کاربران را به سوی استفاده از فیلترشکن‌ها سوق می‌دادند؛ هرچند که این طرح خرید و فروش فیلترشکن‌ها را جرم‌انگاری می‌کرد.
برآوردی از گردش مالی فیلترشکن‌ها؛ سه برابر درآمد مخابرات
خرید و فروش فیلترشکن در ایران گردش مالی بسیار بالایی دارد. در سال ۱۴۰۲ برآورد شده بود که گردش مالی فروشندگان وی‌پی‌ان در ایران، ماهانه حدود هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان یعنی ۳ برابر درآمد عملیاتی مخابرات ایران است.
جواد نیک بین عضو کمیسیون فرهنگی مجلس آبان ۱۴۰۲ از پشت پرده فیلترکنندگان اینترنت روایت کرده و گفته بود: «نویسندگان برنامه فیلترینگ (طرح صیانت) همان‌هایی هستند که نویسندگان وی‌پی‌ان‌ها (فیلترشکن‌ها) هم هستند. یعنی کسی که برنامه فیلترینگ را می‌نویسد یا خودش مستقیما یا با چند واسطه، وی‌پی‌ان را هم می‌فروشد.»
ستار هاشمی وزیر ارتباطات دولت پزشکیان نیز سال گذشته در گزارشی از ضرر هنگفت فیلترینگ برای ارتباطات کشور روایت کرد و گفت: استفاده از فیلترشکن‌ها همچنین باعث شده شبکه ما یکی از شبکه‌های آلوده قلمداد شود که وقتی درخواست‌ها را به سمت سایت‌های ارایه‌دهنده سرویس ارسال می‌کنیم پاسخ دریافت نشود. ضرر فیلترینگ برای ارتباطات کشور بیش از ۵۰ همت است.
پس از پایان جنگ بین ایران و اسرائیل هم سه روزنامه نگار خطاب به مسعود پزشکیان نوشتند که طرفداران فیلترینگ در ایران دنبال درآمد ناشی از فروش وی‌پی‌ان‌ها هستند. محمد مهاجری، عباس عبدی و فیاض زاهد در نامه‌ای به پزشکیان نوشتند: حداقل دو انگیزه برای فیلترینگ وجود دارد که یکی پوشش دیگری است. انگیزه دیگر پوششی برای پنهان کردن انگیزه اول است، یعنی مخالفت با جاسوسی کردن از طریق این برنامه‌هاست، چون از بیان اولی شرم دارند، دومی را ابراز می‌دارند، ولی واقعیت این است که یک انگیزه بسیار مهم‌تر نزد سردمداران پشت پرده فیلترینگ وجود دارد که کاملا کتمان می‌شود و آن فروش فیلترشکن است.
آن‌ها ادامه می‌دهند: برخی برآوردهای رسمی نشان می‌دهد که گردش مالی سالانه فروش فیلترشکن حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان (۲۰ همت) است. این رقم سرسام‌آوری است. آخرین مطالعات نشان داده که با رفع فیلتر واتس‌آپ مصرف فیلترشکن حدود ۸ تا ۱۲ درصد کاهش یافت. در واقع به‌طور میانگین حدود ۱۰ درصد کمتر شده که زیان ۲ هزار میلیارد تومانی به فروشندگان فیلترشکن وارد کرده است و آنان دنبال فشار برای فیلتر کردن دوباره واتس‌آپ هستند.
برداشتن فیلترینگ از تحریم سخت‌تر نیست
با نگاهی به مسیر پرپیچ‌وخم فیلترینگ به نظر می‌رسد که وعده آزادی اینترنت نه تنها ساده‌ترین تعهد قابل تحقق دولت پزشکیان بود، اما بی‌عملی در این زمینه شکافی بین گفته‌ها و رفتار دولت ایجاد می‌کند.
رئیس‌جمهور که هم‌زمان ریاست شورای عالی فضای مجازی را برعهده دارد، با وجود اختیارات قانونی گسترده (از صدور دستور رفع فیلترینگ تا پیگیری موضوع در جلسات سران قوا) ترجیح داده است به جای اقدام عملی، به ابراز امیدواری‌ بسنده کند.
سوال کلیدی اینجاست که اگر دولت واقعاً توانایی رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی را ندارد، چگونه می‌خواهد پرونده‌های پیچیده‌تری مانند تعامل با جهان یا لغو تحریم‌ها را پیش ببرد؟ حال آن‌که عملکرد یک‌ساله اخیر نشان داده که رفع فیلتر واتس‌اپ نیز نتوانسته اعتماد افکار عمومی را جلب کند، چرا که جامعه به جای شعار، انتظار اقدام عینی دارد.
به نظر می‌رسد پزشکیان در خصوص فیلترینگ شعار انتخاباتی «دعوا نکنیم» را به صورت افراطی آن هم با مخالفان خود پیش می‌برد و نه افرادی که از او مطالبه دارند. در آینده نه چندان دور او در خصوص فیلترینگ در بزنگاه دشوارتری قرار خواهد گرفت که یا باید پاسخ مطالبه گران را بدهد یا با مخالفان خود وفاق کند و سرانجام مثل برخی سیاستمداران در پایان دولتش بگوید: نگذاشتند.
فیلترشکن‌ مجانی باعث آلودگی شبکه کشور شده اند
 وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: پایداری ارتباطات و استمرار خدمت رسانی به مردم و کسب و کارهای فعال در زیست بوم اقتصاد دیجیتال کشور با نگاه ایجاد امنیت روانی و حفظ آرامش مردم در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی محقق شد.
ستارهاشمی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی درباره ارتقاء امنیت شبکه در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و ارائه برنامه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تکمیل شبکه ملی اطلاعات گفت:  آنچه که ما در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی، به عنوان هدف در دستور کار قرار دادیم، پایداری ارتباطات و استمرار خدمت رسانی به مردم و کسب و کارهای فعال در زیست بوم اقتصاد دیجیتال کشور با نگاه ایجاد امنیت روانی و حفظ آرامش مردم در شرایط بحران بود.  
وی افزود: در خصوص شبکه ملی اطلاعات تکلیفی که مطابق ماده ۶۵ برنامه هفتم پیشرفت قرار است تا پایان برنامه محقق بشود، این سند رو یک بار با دقت نظر بیشتری مرور بکنیم بدون تردید و به صورت مشخص یکی از مؤلفه‌های شبکه ملی اطلاعات، ارتباط با دنیاست و البته طبیعتاً با حفظ استقلال و امنیت است. بسیاری از مولفه‌هایی که در شبکه ملی اطلاعات قرار دارند نیاز به ارتباط جهانی دارند این واقعیت ماجراست.
وزیر ادامه داد: استفاده از فیلترشکن‌های مجانی در سال‌های گذشته باعث شده است که شبکه کشور شبکه آلوده‌ای بشود به گونه‌ای که ۳۰ درصد از درخواست‌های مردم ما به واسطه همین آلودگی‌هایی که در شبکه وجود دارد به دلیل استفاده از فیلترشکن‌ها اجابت نمی شود، باید به این موضوع توجه کنیم رضایت مردم مهم است. پایین آمدن کیفیت شبکه به خاطر عدم سرمایه گذاری است.
تصمیم گرفتیم در سال ۱۴۰۱ که محدودیت ایجاد بکنیم آیا دسترسی ها محدود شد آیا الان فرزندان ما بدون هیچ محدودیتی به همه محتواها دسترسی ندارند؟ چرا همه چی رو فنی نگاه می‌کنیم؟
تمرکز بر بحث محتوا چیزی است که همواره مورد تاکید مقام معظم رهبری بوده است اگر ما سند تصمیم درآمد محتوا را در این دولت به تصویب رساندیم اعتقادمان است که نهضت تولید محتوا باید در کشور عملیاتی شود. اکنون دوستان صحبت از محدودیت می‌کنند مگر در بحث فناوری می‌شود، با فناوری مقابله کور کرد؟ باید از ظرفیت فناوری که در کشور فراوان است، استفاده کرد.
  اگر صحبت از شبکه ملی اطلاعات می‌کنیم چرا محتوا در شبکه ملی اطلاعات مورد توجه قرار نمی‌گیرد؟ مگر لایه بالای شبکه ملی اطلاعات محتوا نیست؟ این موضوع اکنون در دستور کار ماست.
وی هدف و اقدام مهم دیگر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه را همکاری و همراهی با نهادها و دستگاه‌های اجرایی برای تداوم خدمات عمومی عنوان کرد و گفت: این خدمات در حوزه‌هایی مانند زیر ساخت‌های پرداخت و خرده فروشی، توزیع سوخت، حوزه بهداشت و درمان و حفظ ارتباط مردم با یکدیگر و اطلاع رسانی بود.
هاشمی درباره دیگر اقداماتی که در وزارت ارتباطات دنبال شد، گفت: درهمان ساعت اولیه جنگ ۱۲ روزه تحمیلی؛ کارگروه پایش و تداوم خدمات عمومی در وزارتخانه شکل گرفت و این کارگروه به صورت روزانه و گاهی روزی ۲ بار تشکیل جلسه داد و تصمیم گرفته شد که با تعامل نزدیک و حضور میدانی همکاران، تصمیمات به هنگامی برای پاسخ به نیازهای مردم و کسب و کارها اجرایی شود.
وی اضافه کرد: همچنین این کارگروه تلاش کرد که در راستای پایداری ارتباطات که یکی از الزامات شرایط بحران و جنگ است، زیرساخت‌های داده‌ای و نیازمندی‌های دستگاه‌های اجرایی را در حد امکان کمک کند تا کار زمین نماند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در ادامه سخنان خود با بیان اینکه همکاران ما در طول این ایام، پیچیده ترین حملات ترکیبی در میدان را شاهد بودند، افزود: درحالی که شاهد موشک باران نقاط مختلف کشور و شهر تهران بودیم، اما همکاران ما حضور میدانی در محل کسب و کارهای اقتصاد دیجیتال داشتند و با آن ها در این بخش به گفت وگو نشستند و تلاش بر آن شد که نیازهای شرایط خاص کشور را برای آن ها فراهم کنند.
تقریبا هر ۲ روز به اندازه یک هزار میلیارد تومان به اقتصاد دیجیتال آسیب وارد شد
هاشمی افزود: در بحث اقتصاد دیجیتال حدود ۱۰ میلیون نفر از شهروندان به صورت مستقیم و غیرمستقیم امرار معاش کرده و معیشت شان در این بستر در جریان است و به واقع ما در شرایط جنگ در بحث اقتصاد دیجیتال و اشتغال آسیب دیدیم. کما اینکه ۳۰ درصد کاهش اشتغال داشتیم و تقریبا هر ۲ روز به اندازه یک همت به اقتصاد دیجیتال آسیب وارد شد. یعنی در حدود یک ماه ۱۵ هزار میلیارد تومان که برابر با اعتبارات سالانه برخی وزارتخانه ها است.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: اما شرایط جنگی بود و با همراهی و همدلی مردم و کسب وکارها، عملا محدودیت هایی حسب صلاحدید مراجع ذیصلاح و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی در بحث اینترنت اتفاق افتاد و تلاش کردیم منابعی را برای این خسارت ها به میزان ۲ همت تامین و فرآیند در اختیار قرار دادن آن با همراهی وزارت اقتصاد و معاونت علمی و فناوری شکل گیرد و این مهم اکنون در جریان است.
هاشمی با اشاره به سفر مردم از  تهران و کلانشهرها به سایر استان ها و شهرهای مسافرپذیر در زمان جنگ ۱۲ روزه تحمیلی عنوان کرد: در طراحی شبکه و پوشش ارتباطی، متناسب با تراکم جمعیت ترافیک رخ می دهد که در این شرایط تلاش شد که ارتباط مردم با یکدیگر پایدار بماند. چرا که مردم به دلیل شرایط جنگی، دائم نگرانی داشتند و خانواده ها تلاش داشتند تا از احوال یکدیگر مطلع شوند. از این رو پایداری ارتباط در این شرایط که یکی از پیچیده ترین و گسترده ترین حملات سایبری در کشوربود، محقق شد.
وی با اشاره به پیش بینی مسیرهای جایگزین در شرایط بحران برای ارائه خدمات به مردم، گفت:  این امر در یک شرایط تعامل اثرگذار با بخش خصوصی در کشور شکل گرفت، همچنین دشمن در کنار حملات نظامی تلاش کرد تا خدمات برخط در خدمت رسانی به مردم را متوقف کند از این رو در چنین شرایطی با ۲۰ هزار حمله سایبری از خارج کشور مواجه بودیم. اما تلاش ویژه‌ای برای مدیریت این موضوع انجام شد تا آسیب‌ها را به حداقل ممکن برسانیم و در بسیاری از موارد حملات مدیریت شد و خدمات نیز برپا ماند البته در مواردی نیز آسیب دیدیم که این به عنوان یک درس آموخته در ادامه راه در دستور کار قرار گرفت.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره استمرار خدمات رسانی به مردم در ایام جنگ تحمیلی توسط شرکت ملی پست و پست بانک ایران اضافه کرد: همکاران ما در شرایط جنگ تحمیلی نه تنها تعطیلی نداشتند بلکه در روزهای تعطیل نیز حضور مجاهدانه در صحنه داشتند و اگر خدمات پست تعطیل نشد به واسطه حضور میدانی همکاران ما بود.
هاشمی با اشاره به تعامل و همکاری با وزارتخانه های مختلف از جمله صمت، جهاد، سازمان صدا و سیما و سایر سازمان ها و نهادها، تصریح کرد: این همکاری کمک کرد تا مدیریت تقاضا و توزیع کالاهای اساسی را بر اساس ظرفیت های فناورانه کشور انجام دهیم، در بحث کمک به سازمان صدا و سیما برای تداوم پخش سراسری برنامه های این سازمان رسانه ای نیز اتفاقات جدی شکل گرفت.
وی ضمن قدردانی از سرمایه اجتماعی و همراهی مردم در کنار توان نظامی کشور که بزرگترین داشته کشور در جنگ ۱۲ روزه بوده است،گفت: تلاش برای حفظ امنیت روانی و تداوم فعالیت زیست بوم اقتصاد دیجیتال از جمله اقداماتی بود که اتفاق افتاد و رایگان کردن خدمات زیست بوم اقتصاد دیجیتال برای مردم از جمله اقداماتی بود که در راستای انسجام و همراهی در کشور اتفاق افتاد که همه به نوبه خود قابل بحث و بررسی و تقدیر است.
پیشرفت شبکه ملی اطلاعات رضایت‌بخش نیست
نمایندگان مجلس در پاسخ به گزارش وزیر ارتباطات: پیشرفت شبکه ملی اطلاعات رضایت‌بخش نیستنمایندگان مجلس در نشست نظارتی امروز مجلس، با اشاره به گزارش وزیر ارتباطات در خصوص ارتقا امنیت شبکه در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی، بر لزوم توجه ویژه به حوزه امنیت سایبری تأکید کردند.
در نشست علنی مجلس شورای اسلامی در ادامه گزارش وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص ارتقا امنیت شبکه در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی، تعدادی از نمایندگان مجلس طی سخنانی با اشاره به اظهارات وزیر بر لزوم توجه ویژه به حوزه امنیت سایبری تاکید کردند. در این نشست سیداحسان قاضی زاده هاشمی نماینده مردم فریمان اظهار داشت: در این جنگ علاوه بر جنگ سخت شاهد جنگ فناورانه نیز بودیم و رژیم صهیونیستی با استفاده از تکنولوژی ارتباطی در کنار تسلیحات نظامی به جنگ ما آمده بود.
وی افزود: در موادی از قانون برنامه یک درصد از منابع دستگاه‌ها جهت امنیت شبکه و زیرساخت اختصاص داده شده و مسئول این بخش وزارت ارتباطات است و زمانی که موضوع اخذ بودجه مطرح است وزارت ارتباطات در صف اول قرار می‌گیرد، اما در زمان پاسخگویی و ارائه عملکرد به استناد سند شورای عالی فضای مجازی وزارت ارتباطات پاسخگوی بخشی از مسائل حوزه شبکه و امنیت سایبری است.
نماینده مردم فریمان در مجلس تصریح کرد: ما در بخش سایبری از نبود وحدت پاسخگویی، وحدت عملکردی و وحدت تصمیم گیری رنج می‌بریم.
وی خاطرنشان کرد: میزان تحول دولت هوشمند و تحقق اسناد قانونی در حوزه دولت هوشمند باید مورد ارزیابی قرار گیرد و مشخص شود چه گام‌هایی در وزارت ارتباطات در این مسیر برداشته شده است، همچنین در خصوص امنیت خطوط ثابت باید گزارشاتی ارائه شود که در این حوزه چه عملکردی توسط وزارت ارتباطات وجود داشته است.
وی با بیان اینکه در موضوع تولید محتوا نیز نواقصی وجود دارد، گفت: باتوجه به اینکه پیوسته قیمت اینترنت افزایش یافته است باید در زمینه تولید محتوا به ویژه تولید محتوای اثرگذار حرکت کرد.
در ادامه رضا تقی پور نماینده تهران و عضو دیگر کمیسیون صنایع با بیان اینکه دشمن صهیونیستی در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه برخلاف قواعد بین المللی از حوزه سایبری و شبکه اینترنت برای ترور استفاده کرد، گفت: باید برای پایدار سازی و امنیت حوزه سایبری به سرعت گام برداشته و نواقص مرتفع شود.
وی افزود: شبکه ملی اطلاعات نیز اشکالاتی داشت که در دوره جنگ مشخص شد، وقتی از خسارت ۱۵ هزار میلیارد تومانی سخن گفته می‌شود باید مشخص شود شبکه ملی ارتباطات به چه میزان توسعه پیدا کرده است و اگر شبکه ملی اطلاعات به درستی پیشرفت می‌رفت و مورد بهره برداری قرار می‌گرفت این خسارات به کسب و کار‌ها وارد نمی‌شد.
تقی پور تصریح کرد: شاخص‌های پیشرفت شبکه ملی اطلاعات نشان می‌دهد پیشرفت لازم در این حوزه انجام نشده و باید بر اساس قانون برنامه اهداف توسعه شبکه ملی اطلاعات مورد توجه قرار گیرد و بدانیم فرصت زیادی برای اصلاح نواقص نداریم.
همچنین سید سلمان ذاکر نماینده مردم ارومیه نیز با اشاره به لزوم توجه به امنیت شبکه، گفت: باید اعلام شود که در حوزه امنیت شبکه‌های الکترونیکی چه اقدامی انجام شده است و برای تداوم خدمات در شرایط بحرانی چه اقداماتی شده است.
وی خاطرنشان کرد: نارسایی‌ها در خدمات اینترنتی در روستا‌ها و شهر‌های نزدیک مراکز آیا قابل قبول است؟ همچنین عدم بکارگیری نخبگان و عدم تبدیل وضعیت نیرو‌های شرکتی چه منطقی دارد؟
وی گفت: آیا توانستیم درحوزه سایبری و صیانت از امنیت شبکه کشور درست عمل کنیم و آیا سکو‌های داخلی از امنیت کافی برخوردار بودند و اگر بودند پس چرا بانک‌ها در دوره جنگ ۱۲ روزه به این میزان آسیب پذیر بودند.
پاسخگوی واحد در زمینه امنیت شبکه ملی اطلاعات وجود ندارد
در ادامه نشست امروز رضا علیزاده رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی گفت: در نشست امروز موضوعاتی پیرامون ارتقاء امنیت شبکه و امنیت سایبری و برنامه‌های وزارتخانه در حوزه شبکه ملی اطلاعات و حمایت از کسب و کار‌های دیجیتال مطرح شد. وزیر نیز توضیحاتی را در نشست علنی و غیر علنی ارائه کرد که به نظر می‌رسد در امنیت شبکه مشکل وحدت فرماندهی، سیاست گذاری و پاسخگویی وجود دارد، این پراکندگی باعث شده پاسخگوی واحد نداشته باشیم.
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: توضیحات وزیر ارتباطات در خصوص عدم اختیارات کامل را قبول داریم، به همین دلیل برای داشتن پاسخگوی واحد در این حوزه کمیسیون صنایع و معادن این آمادگی را دارد تا با همکاری افراد صاحب نظر طرحی ارائه کند تا بتوانیم انسجام، وحدت رویه و فرماندهی را در حوزه امنیت شبکه که پاسخگو باشد را داشته باشیم.
وی عنوان کرد: انتظارتی نیز در خصوص شبکه ملی اطلاعات داریم، اما آنچه مشاهده می‌کنیم نشان می‌دهد که انتظارات برآورده نشده به همین دلیل از وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات انتظار داریم به صحن و کمیسیون گزارش کامل تری ارائه کند تا بتوانیم سرعت پیشرفت را افزایش دهیم.
رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در زمینه اجرای شبکه ملی اطلاعات حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد پیشرفت را شاهد هستیم، گفت: سرعت اجرا خصوصا در لایه اتصال در زمینه شبکه فیبر نوری نیز باید ارتقاء داده شود درغیر اینصورت ممکن است شاتهد اتلاف سرمایه گذاری‌ها باشیم.
همچنین فرشاد ابراهیم پور نورآبادی پس از ارائه گزارش وزیر ارتباطات در خصوص ارتقاء امنیت شبکه در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و ارائه برنامه‌های آن وزارتخانه، گفت: در دوره‌ای به سر می‌بریم که مرز‌های جنگ سنتی و جنگ سایبری در هم تنیده است، جنگ ۱۲ روزه اخیر علیه جمهوری اسلامی ایران نه صرفا یک رویداد فنی بلکه یک هشدار ژئوپلتیکی در سطح حکمرانی ملی بود، جنگی که در آن زیرساخت‌های ارتباطی، پیام رسانی، روابط عمومی و اعتماد عمومی هدف قرار گرفت و این نه به واسطه ضعف دانش فنی بلکه به دلیل شکاف‌های عمیق در طراحی حکمرانی سایبری و ناپیوستگی در معماری قدرت ارتباطی کشور بوده است.
وی ادامه داد: امروز با پدیده‌ای به نام بقای سایبری مواجه هستیم، اما متاسفانه هنوز در سطح سیاسی، راهبردی و فناوری به فهم مشترکی از زیستی و چگونگی این بقا نرسیدیم. در این جنگ ۱۲ روزه مشخص شد شبکه ملی اطلاعات نه یک شبکه بلکه قطعاتی پراکنده و ناکارآمد است. مشخص شد که پیام رسان‌های بومی در بزنگاه‌های راهبردی از مقیاس پذیری و امنیت عمومی تهی هستند و ثابت شد که حتی برای قطع اینترنت جهانی بدون ایجاد اختلال در نظام بانکی، آموزشی و سلامت آمادگی نداریم. ما نیاز به اینترنت ملی داریم، اما هنوز فاقد پروتکل‌های لایه‌های پایین مستقل است. زیرساخت‌های ما در بستر فناوری‌های وارداتی و ناهمگون و بعضا آلوده ساخته شده است. آموزش سایبری و تربیت نیروی انسانی نه در مدارس دیده شده و نه در دانشگاه‌های ما و از سوی دیگر ما فاقد یک نقشه راه حکمرانی سایبری هستیم، وزیر ارتباطات باید وزیر حکمرانی آینده دیجیتال باشد نه صرفا مدیر ترافیک و شبکه و واتساپ، راه برون رفت تدوین سند ملی حکمرانی ارتباطات با پیوست‌های امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و فناورانه است و باز مهندسی شبکه ملی اطلاعات و ایجاد آژانس تاب آوری سایبری و نهاد سازی برای آموزش امنیت سایبری و تصویب سریع قانون جامع حکمرانی داده و خدمات پایه و مالکیت دیجیتال است.
در ادامه سید سلمان اسحاقی نیز در همین رابطه افزود: استفاده از واژه اینترنت طبقاتی و ایجاد حاشیه‌های غیر ضروری توسط مسئولان دولتی چه معنایی دارد؟ و چه کسانی از این نوع اینترنت استفاده می‌کنند. وقتی واژه‌ای در افکار عمومی اعلام می‌شود و مردم و سرمایه اجتماعی را نسبت به دولت، مجلس و قوه قضائیه بدبین می‌کند. این نوع اینترنت توسط چه کسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
وی اضافه کرد: در ۱۲ روز جنگ تحمیلی مردم پای کار بودند و از کشورشان دفاع کردند، اما در این ایام چه کسانی درآمد‌های میلیارد دلاری از طریق فروش فیلترشکن کسب کردند، چرا یک بار ذینفعان فیلترشکن‌ها را اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط را در اختیار مردم نمی‌گذارید تا بدانند چه کسانی از این فیلترشکن‌ها سود می‌برنند و چرا اعلام نمی‌شود که از محل فروش فیلترشکن افرادی ذینفع می‌شوند و مردم باید ضرر کنند و چرا سود این اتفاق را افراد خاص باید کسب کنند.
این نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: چرا در پدافند عامل و غیرعامل در خصوص خدمات مختلف که از طریق اینترنت انجام می‌شود ورود نکردیم، چرا در حوزه حمل ونقل‌های اینترنتی چگونه می‌توان امنیت مسافر را تضمین کنیم در حالی که اینترنت دچار مشکل بوده و پدافند غیرعامل زیرساخت‌های حمل ونقل شهری دچار اختلال شده است و در جی پی اس مشخص نمی‌شود که آن خودرو اینترنتی در کجا قرار دارد لذا باید به سمت توسعه زیرساخت‌های این پلتفرم‌ها برویم تا مردم امنیت داشته باشند.
وی در ادامه با انتقاد از افزایش قبض تلفن‌های ثابت، گفت: شرکت‌هایی که از محل فروش این فیلترشکن‌ها سود می‌کنند و بابت مصرف بالای اینترنت به دلیل استفاده فیلترشکن سود می‌برنند، چه کسانی هستند.
همچنین در ادامه زهرا سعیدی در همین رابطه اظهار کرد: مهم‌ترین وزارتخانه امروز، وزارت ارتباطات بوده و مهم‌تر از آن وجود ندارد، باید ببنیم دنیا هم اکنون چگونه در مسیر اطلاعات حرکت می‌کند، اما ما در عصر ارتباطات، اطلاعات چه کاری انجام می‌دهیم. صحبت‌های وزیر ارتباطات دارای تناقض بود چرا که از یک سو عنوان می‌کند امنیت داریم و شبکه‌ها پایدار هستند و از سوی دیگر به وجود مشکلات و خسارت کسب وکار‌های اینترنتی اشاره می‌کنند، ابتدا باید نسبت به این تناقض در گفتار پاسخ دهند.
این نماینده مردم در مجلس اضافه کرد: در ماده ۱۰۷ برنامه هفتم توسعه به صراحت اشاره شده تا وضعیت اعتبارات این وزارتخانه در حوزه مشخص چگونه است و من تعجب می‌کنم که وزیر از نبود اعتبار سخن می‌گوید، وزیر ارتباطات باید توضیح دهد که الگوی مشارکت عمومی و خصوصی را تا چه مرحله‌ای پیش بردید و در بند (پ) در حوزه چرخه هوشمندسازی چه اقدامی انجام شده است. همچنین در خصوص اینکه باید ۲۰ درصد خدمات از طریق پنجره هوشمند انجام شود چه اقدامی صورت گرفته است؟ هم اکنون مردم از داشتن اینترنت عادی محروم شده‌اند، دنیا در هوش مصنوعی حرکت می‌کند، اما ما در حال بحث در خصوص بحث‌های پایه‌ای هستیم، از فردی که متخصص این حوزه هستند انتظار داریم در این حوزه اقدامات بهتری داشته باشند، اما مشکلات ما کماکان وجود دارد.
رفع فیلترینگ باعث افزایش امنیت می‌شود
محمد رهبری، مشاور وزیر ارتباطات، می‌گوید فیلترینگ برخلاف هدف اعلام‌شده، منجر به کاهش امنیت کاربران و افزایش خطرات سایبری شده است.
بر اساس تحلیلی که از محمد رهبری، مشاور وزیر ارتباطات، منتشر شده است، سیاست‌های فعلی فیلترینگ و محدودیت اینترنت، برخلاف هدف اعلام‌شده، منجر به کاهش امنیت کاربران و افزایش خطرات سایبری شده است. این گزارش استدلال می‌کند که تمرکز بر پلتفرم‌هایی مانند واتساپ به عنوان عامل جاسوسی، یک خطای راهبردی است که باعث نادیده گرفتن تهدیدات بسیار بزرگ‌تری می‌شود.
مقصر اصلی کیست: پلتفرم‌ها یا فیلترشکن‌ها؟
رهبری معتقد است که مقصر اصلی در به خطر افتادن امنیت کاربران، نه پلتفرم‌های اجتماعی، بلکه ابزارهایی هستند که کاربران برای دور زدن محدودیت‌ها مجبور به استفاده از آن‌ها می‌شوند: یعنی فیلترشکن‌ها و VPNهای نامعتبر.
بسیاری از این ابزارها با اهداف مخرب طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، برخی کاربران تجربه مشاهده تبلیغات پیوستن به ارتش اسرائیل در این فیلترشکن‌ها را به یاد دارند. این تنها یک نمونه از محتوای غیرقابل کنترل در این ابزارهاست.
خطرات امنیتی VPNهای نامعتبر
ایجاد تونل ناامن: هنگامی که یک کاربر از VPN استفاده می‌کند، تمام ترافیک اینترنت و داده‌های او از طریق سرورهای آن VPN عبور می‌کند. اگر این سرورها توسط افراد یا سازمان‌های مخرب کنترل شوند، می‌توانند به راحتی به تمام اطلاعات خصوصی، از جمله رمزهای عبور، اطلاعات بانکی و پیام‌های شخصی، دسترسی پیدا کنند.
بدافزار بودن خود اپلیکیشن: بسیاری از این فیلترشکن‌ها در واقع بدافزارهایی هستند که پس از نصب روی گوشی هوشمند و دریافت دسترسی‌های مختلف، به جاسوسی از اطلاعات ذخیره‌شده در دستگاه (مانند مخاطبین، تصاویر و فایل‌ها) می‌پردازند و آن‌ها را به مقصدی نامعلوم ارسال می‌کنند.
راه حل نهایی: از بین بردن انگیزه استفاده از فیلترشکن
به گفته رهبری، تنها راه مؤثر برای مبارزه با این ابزارهای مخرب، از بین بردن دلیل اصلی استفاده مردم از آنهاست؛ و آن دلیل، چیزی جز فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های پرکاربرد نیست. تا قبل از محدودیت‌های گسترده در پاییز ۱۴۰۱، بخش بزرگی از جامعه نیازی به استفاده روزمره از فیلترشکن نداشتند.
یک پارادوکس امنیتی: رفع فیلتر برای امنیت بیشتر
بنابراین، برخلاف تصور رایج، کاهش محدودیت‌ها و رفع فیلترینگ یک اقدام ضدامنیتی نیست، بلکه در جهت افزایش امنیت شهروندان است. هرچه انگیزه مردم برای نصب و استفاده از ابزارهای ناشناس و بالقوه خطرناک کمتر شود، امنیت دستگاه‌های آن‌ها و در نتیجه، امنیت سایبری کل کشور افزایش می‌یابد.
در کنار این موضوع، گزارش به مقامات نظامی و امنیتی نیز توصیه می‌کند که برای حفاظت از اطلاعات محرمانه، به طور کلی از گوشی‌های هوشمند استفاده نکنند و هیچ داده حساسی را از طریق پلتفرم‌های پیام‌رسان منتقل نکنند.
این تحلیل نشان می‌دهد که سیاست فیلترینگ، با وادار کردن میلیون‌ها شهروند به استفاده از مسیرهای ناامن برای دسترسی به اینترنت، عملاً امنیت آن‌ها را تضعیف کرده است. راه تقویت امنیت سایبری در سطح عمومی، نه محدودیت بیشتر، بلکه بازگرداندن دسترسی آزاد و امن به اینترنت است تا نیاز به ابزارهای واسطه‌ای خطرناک از بین برود.