کنترل جمعیت و مهاجرت

 حسین لرزلده- در سال‌های اخیر و با شدت گرفتن بحران جهانی پناهندگان و همچنین افزایش اقبال به احزاب ملی گرا و راست افراطی در سراسر دنیا، بحث و تبادل نظر در مورد سیاست های مهاجرتی شدت یافته است. اغلب بحث‌ها و چالش‌ها پیرامون یک سوال حساس و مهم متمرکز هستند. سیاست گذاران و رای دهندگان به طور منطقی می خواهند بدانند که تأثیرات مهاجرت چیست، تا به آنها کمک کند تصمیم بگیرند که چه میزانی از مهاجرت باید وجود داشته باشد. هیچ مطالعه موردی یا مقاله دانشگاهی نمی تواند بطور دقیق و کامل توضیح دهد که تأثیرات واقعی مهاجرت چیست. اما تجربه غنی کشورهای جهان در تنظیم گری مهاجرت می تواند منبع مفیدی برای تعیین سیاست های بهتر در این حوزه باشد. بنابراین در اینجا ما با یک سوال کلیدی تر روبرو هستیم: چگونه انتخاب های مختلف سیاسی می تواند اثرات مثبت اقتصادی ناشی از مهاجرت را به دنبال داشته باشد و از تبعات منفی آن جلوگیری کند؟
سیاست‌های دولتی نقش کلیدی در کنترل جمعیت و مهاجرت ایفا می‌کنند. این سیاست‌ها می‌توانند شامل تنظیمات قوانین مهاجرت، برنامه‌های تشویقی برای افزایش یا کاهش نرخ تولد، و اقدامات اقتصادی و اجتماعی باشند. تأثیر این سیاست‌ها به عوامل مختلفی از جمله وضعیت اقتصادی، فرهنگی، و اجتماعی جامعه بستگی دارد. سیاست‌های مؤثر می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی، کاهش فشار بر منابع طبیعی و زیرساخت‌ها، و بهبود امنیت اجتماعی منجر شوند. اما اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند منجر به مشکلاتی مانند کاهش نیروی کار، نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، و بحران‌های انسانی شوند. بررسی دقیق و علمی این سیاست‌ها به منظور یافتن راه‌حل‌های پایدار و انسانی ضروری است.
در ایران، براساس آمار اداره امور ارتباطات و اطلاعات ایرانیان، تعداد ایرانیان مقیم خارج از کشور تا پایان سال ۱۴۰۱، به‌‌‌طور رسمی ۵میلیون و ۱۰۰‌هزار نفر اعلام شده است. طبق سخنان حسین امیرعبداللهیان، وزیر سابق امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در سال ۱۴۰۲، این آمار احتمالا بیشتر است. بااین‌‌‌حال، این آمار مهاجرت ایرانیان دقیق نیست. از دلایل عدم‌‌‌قطعیت نیز نبود آمارگیری رسمی از ایرانیان خارج از کشور و اختلاف در تعریف «ایرانیان مقیم خارج» است. اما با همین آمارهای غیرقطعی می‌‌‌توان مساله‌بودن مهاجرت در ایران را نشان داد. شاخص نسبت مهاجران ایران به جهان و ‌درصد تغییر مهاجرت از ایران، می‌‌‌تواند نرخ رشد مهاجرت در ایران را در مقایسه با جهان نشان دهد. به‌استناد دبیرخانه شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، تعداد کل مهاجران در جهان در سال ۲۰۲۲، حدود ۲۸۱میلیون نفر برآورد شده که این آمار، با افزایش ۴درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰ همراه است؛ در حالی که نرخ رشد مهاجرت از ایران طی همین دوره ۲۰‌درصد افزایش داشته و طبق آمارهای رسمی از ۴میلیون به حدود ۵میلیون نفر رسیده است. همین ارقام رسمی هم نشان می‌دهد تعداد افرادی که از ایران مهاجرت کرده‌‌‌اند، با سرعت بیشتری نسبت به میانگین جهانی رشد کرده است. در چنین شرایطی، ایران باید بتواند برای مهاجرت یا ارتباط با جوامع خارج‌نشین خود، سیاست‌‌‌هایی مدون طراحی کند؛ سیاست‌‌‌هایی که یا پدیده مهاجرت را مدیریت کند یا در جهت ارتباط با جوامع دور از وطن و استفاده از فرصت‌‌‌های آنان گام بردارد. البته رسیدن به چنین امری آسان نیست و نیازمند در نظر گرفتن عوامل موثری است که سیاست‌‌‌های مهاجرتی را با شکست مواجه می‌کند.
سیاست‌های مهاجرت تأثیرات عمیقی بر روابط بین‌الملل دارند و می‌توانند به تقویت یا تضعیف روابط دیپلماتیک و همکاری‌های بین‌المللی منجر شوند. در حالی که مهاجرت می‌تواند به رشد اقتصادی و تقویت روابط تجاری کمک کند، چالش‌های امنیتی و اجتماعی ناشی از آن نیز می‌تواند به تنش‌های بین‌المللی منجر شود. بنابراین، کشورهای مختلف باید به دنبال ایجاد سیاست‌های مهاجرتی متوازن و انسانی باشند که بتواند به تأمین امنیت و رفاه جمعی کمک کند و در عین حال به تقویت روابط بین‌المللی منجر شود.