چانه‌زنی بیرون از اتاق مذاکرات

  مجید فاضل پوریان- در حالی که مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن، در مراحل حساسی قرار دارد، موضع‌گیری‌های اخیر ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، و رویکرد کلی اروپا نشان‌دهنده ایفای نقش پلیس بد در این فرآیند دیپلماتیک است. اظهارات مسئول سیاست خارجی پاریس، که با اتهامات بی‌اساس علیه تهران، تهدید به بازگشت تحریم‌ها، و اصرار بر گسترش دامنه مذاکرات به مسائل غیرهسته‌ای همراه بوده، نه‌تنها فضای اعتماد را تضعیف کرده، بلکه به پیچیدگی‌های مذاکرات افزوده است. این پالس مخرب الیزه، که در تضاد با حمایت ظاهری از دیپلماسی قرار دارد.در این میان، گفت‌وگوی اخیر عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نشانه‌ای از تلاش تهران برای حفظ کانال‌های دیپلماتیک است، اما سایه سنگین موضع‌گیری‌های پاریس بر روابط ایران و اروپا سنگینی می‌کند.
 اتهامات بی‌اساس و تهدیدات تحریمی
ژان نوئل بارو مشخصا در هفته گذشته با اظهاراتی تحریک‌آمیز، ایران را به «تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای» و «عبور از تمام تعهدات غنی‌سازی اورانیوم» متهم کرده است که به نظر می رسد این سلسله اظهارنظرهای ضدایرانی و توالی آن از زبان وزیر امور خارجه فرانسه در مقطع شکننده کنونی با یک برنامه ریزی عمدی در دستور کار پاریس قرار گرفته باشد. بارو در جلسه پرسش و پاسخ اندیشکده شورای آتلانتیک ادعا کرد که فرانسه و شهر مارسی «در تیررس موشک‌های ایران» قرار دارند، اتهامی که بدون ارائه شواهد معتبر، به تشدید فضای تقابلی دامن می‌زند. این اظهارات، که ایران را تهدیدی مستقیم برای امنیت اروپا جلوه می‌دهند، با واکنش قاطع اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، مواجه شد. اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه ایران این ادعاها را «کاملاً پوچ و بی‌اساس» خواند و هشدار داد که چنین موضع‌گیری‌هایی می‌تواند نقش فرانسه را از انتقادی به «اخلال‌گرانه» تغییر دهد، که به اعتبار پاریس در اروپا و جهان آسیب خواهد رساند.
سکاندار سیاست خارجی فرانسه همچنین تهدید کرد که در صورت عدم تضمین منافع امنیتی اروپا، تمام تحریم‌های برداشته‌شده طی یک دهه گذشته با فعال کردن مکانیسم ماشه بازخواهند گشت. به گفته بارو، این تحریم‌ها دسترسی ایران به فناوری، سرمایه‌گذاری، و بازارهای اروپا را قطع خواهد کرد، که «پیامدهای ویرانگری» برای اقتصاد ایران خواهد داشت. این تهدیدات، به‌ویژه با اشاره به انقضای برجام در پاییز ۲۰۲۵، فشار غیرسازنده‌ای بر مذاکرات وارد می‌کند. البته بقائی در نشست خبری خود، این تهدیدات را «چانه‌زنی بیرون از اتاق مذاکرات» توصیف کرد و تأکید نمود که ایران، آن‌ها را «به هیچ عنوان» نمی‌پذیرد. این رویکرد تقابلی پاریس، که با اتهامات بی‌اساس و تهدیدات تحریمی همراه است، نشان‌دهنده تلاش برای ایفای نقش پلیس بد است که به‌جای تسهیل دیپلماسی، مذاکرات را به سمت تنش سوق می‌دهد.
عدم برگزاری نشست پیشنهادی با کشورهای اروپاییE3) ) ، نیز به این فضای تقابلی دامن زده است. اظهارات وزیر خارجه فرانسه مبنی بر بی‌موضوعیت نشست فنی در نبود مذاکرات آمریکا-ایران، موید تمایل پاریس به همسویی کامل با واشنگتن و تشدید فشار بر تهران است. این رویکرد، که با حمایت ظاهری از دیپلماسی همراه شده، در عمل به‌عنوان مانعی برای پیشرفت مذاکرات عمل می‌کند.
عراقچی: سوء‌استفاده از اسنپ‌بک منجر به تشدید تنش‌ها خواهد شد
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد: به تمامی امضاکنندگان برجام هشدار داده‌ایم که هرگونه سوء‌استفاده از سازوکار «بازگشت خودکار تحریم‌ها (Snapback)» پیامدهایی به‌دنبال خواهد داشت نه تنها پایان نقش اروپا در این توافق را رقم خواهد زد، بلکه ممکن است به تشدید تنش‌هایی منجر شود که بازگشتی برای آنها متصور نیست.
سید عباس عراقچی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: ایران موضع خود را به‌ روشنی اعلام کرده است ما به‌ صورت رسمی به تمامی امضاکنندگان برجام هشدار داده‌ایم.
عراقچی افزود: سه کشور اروپایی (E۳) باید از خود بپرسند چگونه کار به این بن‌بست کشیده شده است.
وی اظهار داشت: در پی رایزنی‌های اخیر با روسیه و چین، آمادگی خود را برای سفر به پاریس، برلین و لندن جهت آغاز فصلی تازه در روابط ابراز کردم. این ابتکار منجر به انجام گفت‌وگوهای مقدماتی در سطح معاونان وزرای امور خارجه شد — آغازی شکننده، اما امیدبخش. با این حال، زمان به سرعت در حال گذر است.
وزیر امور خارجه خاطر نشان کرد: نحوه پاسخ‌ ما به این لحظه حساس، آینده روابط ایران و اروپا را بسیار عمیق‌تر از آنچه بسیاری تصور می‌کنند، رقم خواهد زد. ایران آماده است که ورق را برگرداند. امیدواریم که شرکای اروپایی‌ ما نیز چنین اراده‌ای داشته باشند.
همچنین وزیر امور خارجه در یادداشتی در روزنامه فرانسوی لوپوئن می‌نویسد: ایران موضع خود در برابر احتمال استفاده اروپایی‌ها از مکانیسم ماشه را به صورت شفاف اعلام کرده است. ما به صورت رسمی به تمامی امضا کنندگان برجام هشدار داده‌ایم که سوءاستفاده از سازوکار ماشه عواقبی همراه خواهد داشت؛ از جمله اینکه نه تنها به نقش اروپا در این توافق پایان می‌دهد.
 سیدعباس عراقچی در ادامه این یادداشت نوشت:  دو کشور انگلیس و فرانسه که حدود یک قرن پیش مرزهای نوین آسیای غربی را ترسیم می‌کردند، اکنون در وضعیتی گرفتار شده‌اند که از تحولات دیپلماتیک منطقه کنار گذاشته شده‌اند، به طوریکه دیپلمات‌های اروپایی در مهمترین گفتگوهای در جریان منطقه - از جمله مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده- صرفا در نقش ناظرانی منفعل ظاهر شده‌اند. واقعیت این است که انفعال کنونی اروپا نتیجه راهبردی است که آنان انتخاب کرده اند؛ راهبردی که به همه و از جمله خود آنان آسیب رسانده است.
شرکت‌های اروپایی به جای عمل به تعهدات دولت های خود، به تحریم های آمریکا پایبند ماندند
وی می‌افزید: هنگامی که در سال ۲۰۱۸ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به صورت یکجانبه از برجام بیرون آمد، (در دوره اول ریاست جمهوری خود) اروپا باید تصمیمی قاطعانه می‌گرفت. در همان زمان، برونو لومر، وزیر دارایی وقت فرانسه، در واکنش به خروج یکجانبه ترامپ از برجام، اعلام کرد که اروپا «رعیت» واشنگتن نخواهد بود. اما در عمل، سه کشور اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان نتوانستند این را ثابت کنند؛ به طوری که مزایایی اقتصادی که بنا بود ایران از برجام به دست آورد، هیچگاه عملیاتی نشد، چرا که شرکت‌های اروپایی تصمیم گرفتند به جای عمل به تعهدات دولت های خود، به تحریم های آمریکا پایبند بمانند.
دیپلمات‌های اروپایی در مهمترین گفتگوهای در جریان منطقه - از جمله مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده- صرفا در نقش ناظرانی منفعل ظاهر شده‌اند.نتیجه الگوی«بی‌تصمیمی راهبردی» به درون خانه اروپایی‌ها هم رسیده است
در ادامه یادداشت عراقچی آمده است: امروز، نتیجه همان الگوی بی‌تصمیمی راهبردی به درون خانه اروپایی‌ها هم رسیده است؛ جایی که واشنگتن برای توقف جنگ اوکراین با بی‌اعتنایی به پایتخت‌های اروپایی، به صورت مستقیم با مسکو وارد گفتگو شده است. همین بی‌تصمیمی راهبردی، در سیاست اخیر سه کشور اروپایی در قبال سازوکار موسوم به «ماشه» در برجام بیش از هرجای دیگر نمایان شده است. این سازوکار که به عنوان آخرین ابزار حل اختلاف در این توافق طراحی شده، اکنون توسط اروپایی‌ها به عنوان یک اهرم فشار سیاسی استفاده می‌شود. عدم تعهد سه کشور اروپایی در قبال این موضوع مهم، خطر وقوع یک بحران اشاعه ای جهانی را افزایش می دهد؛ خطری که به شدت خود اروپایی‌ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
ایران به اروپا درباره مکانیسم ماشه هشدار داده است
وزیر امور خارجه مینویسد: ایران موضع خود در برابر احتمال استفاده اروپایی‌ها از مکانیسم ماشه را به صورت شفاف اعلام کرده است. ما به صورت رسمی به تمامی امضا کنندگان برجام هشدار داده‌ایم که سوءاستفاده از سازوکار ماشه عواقبی همراه خواهد داشت؛ از جمله اینکه نه تنها به نقش اروپا در این توافق پایان می‌دهد، بلکه این اقدام به صورت بالقوه به افزایش تنش‌هایی غیرقابل ترمیم نیز منجر خواهد شد. سه کشور اروپایی باید از خود بپرسند که چرا به چنین بن بستی گرفتار شده‌اند. در دوران دولت قبلی آمریکا، سه کشور اروپایی به عنوان واسطه کلیدی گفتگوهای غیر مستقیم بین تهران و واشنگتن در این گفتگوها نقش داشتند و ایران هم به طور سازنده‌ای با آنان همکاری کرد. اما زمانی که اراده سیاسی در واشنگتن برای رسیدن به یک توافق از بین رفت، اروپایی‌ها نیز به تدریج تلاش‌های خود در این زمینه را قطع کردند. آنها به جای تطبیق خود با شرایط جدید، موضع تقابلی گرفتند و از بهانه هایی مانند حقوق بشر و روابط مشروع ایران با روسیه استفاده کرده و از تحرکات دیپلماتیک برای احیای توافق هسته‌ای دست کشیدند.
در جریان آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی، فقط روسیه کمک‌های خود را ارسال کرد
عراقچی می‌افزاید: این رویکرد نه تنها به روابط دولت ها صدمه زده، بلکه پیامدهایی نیز در حوزه همکاری‌های بشردوستانه به همراه داشته است. برای نمونه، ممنوعیت پرواز خطوط هوایی ایران در سال گذشته توسط اتحادیه اروپا- با استناد به ادعای صادرات موشک به روسیه که متعاقبا توسط مقامات ارشد اوکراین رد شد- به شدت دسترسی ایران به داروهای حیاتی از جمله داروهای لازم برای درمان سرطان را محدود کرده است. لذا مشاهده می‌کنیم که رفتار کنونی اروپایی ها با سال‌های پیش تضاد فاحشی دارد. در سال ۲۰۰۳، پس از زلزله ویران کننده بم، فرانسه به سرعت یک بیمارستان صحرایی در آنجا برپا کرد. اما هنگامی که بندر شهید رجایی در همین ماه در بندرعباس آتش گرفت- و خطر اختلال در چرخه اقتصادی آسیای مرکزی و قفقاز را به همراه داشت- تنها روسیه بود که فورا کمک های خود را به ایران ارسال کرد. حتی پیام تسلیت اتحادیه اروپا نیز یک هفته پس از خاموشی بحران واصل گردید!
انفعال کنونی اروپا نتیجه راهبردی است که آنان انتخاب کرده اند؛ راهبردی که به همه و از جمله خود آنان آسیب رسانده است.
تاریخ روابط ایران و اروپا، پشتوانه‌ای غنی دارد
در ادامه این یادداشت آمده است: این روابط شکننده، درست در زمانی است که جهان شاهد فجایع غزه و اوکراین است؛ دو فاجعه ای که به روشنی استانداردهای دوگانه غرب در قابل این دو رودیداد تاسف بار را برملا می کند. ایرانی‌ها مانند دیگران این نحوه برخورد گزینشی را می‌بینند و از خود می پرسند: این چه تناقضی است؟ با این وجود و به رغم تنش ها، تاریخ روابط ایران و اروپا، پشتوانه‌ای غنی دارد. مناسبات فرهنگی، علمی و اقتصادی ایران و اروپا شامل همکاری در حوزه‌های انرژی، فناوری، خودروسازی و محیط زیست نتیجه بخش بوده است. در حوزه دیپلماتیک نیز تعامل اروپایی‌ها با ایران در خصوص مسایلی از افغانستان تا مدیترانه شرقی منجر به همکاری‌های معنی‌دار شده است.
آمادگی برای سفر به پاریس، برلین و لندن
عراقچی در پایان خاطرنشان می‌سازد: اینجانب با توجه به چنین سابقه‌ای در چندین نوبت دعوت کرده‌ام تا گفتگوی معنی‌دار با اروپا از سرگرفته شود. در پاییز گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، پیشنهاد تعامل و همکاری نه تنها در خصوص پرونده هسته‌ای، بلکه در خصوص تمامی موضوعات مورد نگرانی طرفین همچون اوکراین را ارایه داده‌ام .این حرکات مثبت با سکوت و انفعال اروپا روبرو شد، اما با این وجود، من هنوز هم به دیپلماسی متعهد هستم. به دنبال رایزنی‌های اخیر در روسیه و چین، اینجانب آمادگی خود برای سفر به پاریس، برلین و لندن با هدف شروع فصلی جدید در روابط را اعلام کرده‌ام. این ابتکار به شکل گیری گفتگوهایی مقدماتی در سطح معاونان وزرای امور خارجه منجر شده است. این گفتگوها اگر چه شکننده، اما امیدوارکننده است. زمان در حال اتمام است. نحوه واکنش ما در این مقطع حساس، آینده روابط ایران و اروپا را - بسیار فراتر از آنچه خیلی‌ها انتظار دارند- تعیین می‌کند. ایران آماده ورود به فصل جدیدی در روابط است. امیدواریم شرکای اروپایی ما هم چنین آمادگی را داشته باشند.
تهران مذاکرات مستقل با اروپا را ادامه دهد
تروئیکای اروپا در روابط خود با ایران نوعی از انفعال خودخواسته‌ای را تجربه می‌کنند که ترس و تردید این کشورها را از طرد شدن در مذاکرات افزایش می‌دهد و در سایه این ترس و تردید است که اروپا برای گرفتن امتیاز از ایران و آمریکا تلاش می‌کند.
حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران و پایان بخشیدن به اتهامات و ادعاها، در سال جدید شمسی شتاب بیشتری یافته و این بار ایران و آمریکا برای این مهم پشت میز گفت‌وگوهای غیر مستقیم نشسته‌اند. منابع خبری از آغاز دور چهارم این مذاکرات در روزهای آینده خبر می‌دهند و به نظر می‌آید؛ واشنگتن پس از تردیدهایی درباره رویکرد خود در قبال تهران، همچنان دیپلماسی را انتخاب کرده است.
تحلیل و یا حتی گمانه‌زنی درباره آینده و نتیجه این مذاکرات با توجه به مجموعه عوامل موثر بر آن، کار آسانی به نظر نمی‌رسد به ویژه آنکه بازیگران ثالثی هم بر روند آن اثرگذار بوده و در پی حداکثرسازی منافع خود از آن هستند. اروپا و سه کشور عضو آن یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه که همچنان عضو توافق برجام هستند و تا پیش از آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، چهار دوره مذاکره در سطح معاونان وزرا با ایران برگزار کردند. با این حال اما به نظر می‌رسد این کشورها با ادراکی غلط از فرآیند مذاکرات ایران و آمریکا نگران سهم و نقش خود در آینده هرگونه توافق احتمالی میان تهران و واشنگتن هستند.
فرانسه و بازگشت به نقش پلیس بد
تجربه چند سال مذاکرات ایران با طرف‌های اروپایی یک ارزیابی کلی و مهم از نحوه کنشگری آن‌ها در مذاکرات هسته‌ای با ایران را به مسئولان ایران داده است و به نظر می‌رسد در این دوره هم تروئیکای اروپا در حال تکرار همان نوع از حضور و کنشگری هستند. برای مثال دولت فرانسه هم در مذاکرات سال ۲۰۱۵ میلادی که منجر به توافق برجام شد، معمولا نقش بازدارنده و منفی در مذاکرات را بر عهده داشت. اظهارات روزهای اخیر مسئولان این کشور درباره ایران، پرونده هسته‌ای و توان موشکی و دفاعی بار دیگر آن تجربه را یادآور شده و آموختن از آن را برای دولت فرانسه ضروری نشان می‌دهد.
«ژان نوئل بارو» وزیر خارجه فرانسه در یک ماه گذشته و در دیدارها و تریبون‌های مختلف ادعاهایی را علیه ایران مطرح کرده است که دامنه آن از ادعای تولید سلاح اتمی تا خطرات توان موشکی تهران برای اروپا گسترده شده و در روزهای اخیر به تهدید استفاده از مکانیسم ماشه هم رسیده است. پیش از این هم بارو در کنفرانسی مشترک با «رافائل گروسی» دبیرکل آژانس بین‌ المللی انرژی اتمی مدعی شده بود که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای است و از تمام تعهدات خود در مورد غنی‌سازی اورانیوم فراتر رفته است.
وزیر امور خارجه فرانسه همچنین به مناسبت‌های مختلف از فعال شدن «مکانیسم ماشه» در صورت تأمین نشدن منافع امنیتی اروپا در مذاکرات ایران و آمریکا هم سخن گفته است. فرانسه مدعی است که برد موشک‌های ایران، شهرهای این کشور و دیگر بخش‌های اروپا را تهدید می‌کند و منظور وزیر امور خارجه از منافع امنیتی اروپا ریشه در این نگاه دارد.
همزمان با افزایش این ادعاها، «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه این موضوعات مطرح شده از سوی فرانسه پیرامون مذاکرات هسته‌ای را عجیب اما مسبوق به سابقه توصیف کرد و گفت: شاید هدف از بیان این اظهارات این است که به دنبال نوعی چانه زنی بیرون از اتاق مذاکره هستند که برای ما قابل پذیرش نیست.
«امیر سعید ایروانی» سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل هم در نامه‌ای به رئیس دوره‌ای شورای امنیت و نیز «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل با اشاره به اعتبار مخدوش فرانسه در حوزه عدم اشاعه تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران بر تعهد خود به دیپلماسی و تعامل سازنده تأکید می‌نماید. با این حال، دیپلماسی واقعی نمی‌تواند در فضای تهدید و فشار پیش رود. اگر فرانسه و شرکای آن واقعاً به دنبال راه‌حلی دیپلماتیک هستند، باید دست از تهدید برداشته و به حقوق حاکمیتی کشورها تحت حقوق بین‌الملل احترام بگذارند.
با این حال اما فرانسه با وجود تمام این اتهام‌زنی‌ها بازهم از دیپلماسی با ایران به عنوان تنها گزینه ممکن سخن می‌گوید. رویکردی که در نخستین تماس «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران، هم تکرار شده و کالاس ضمن تکرار ادعای همکاری ایران با روسیه در جنگ اوکراین بر حمایت اتحادیه اروپا از دیپلماسی در مورد مسئله هسته‌ای و کاهش تنش‌های منطقه‌ای تأکید کرده است.
در پاسخ به این نوع رویکرد اروپا عراقچی لازمه رسیدن به توافق با ایران را اجتناب از مواضع غیرواقعی و غیرمنطقی دانست و بر آمادگی ایران برای ادامه تعامل با طرف‌های اروپایی چه در قالب اتحادیه اروپا و چه در قالب سه کشور اروپایی تاکید و ابراز امیدواری کرد این گفت‌وگوها با یک رویکرد سازنده‌ و به دور از غرض‌ورزی‌های سیاسی از سر گرفته شده و ادامه یابد.
رفتار اروپا نوعی امتیازخواهی است
کاردار ایران در انگلستان و عضو پیشین نمایندگی ایران در سازمان ملل با مرور رویدادهای رخ داده در روابط ایران و اروپا در سه سال گذشته گفت: حوادث دو سال گذشته و زمستان سخت روابط ما و اروپا کمی تیره شد. آن‌ها مسئله کمک پهپادی ایران به روسیه علیه اوکراین را مطرح کردند و بعد هم گزارشی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر و در برهه‌ای حتی تحریم‌هایی هم علیه ایران وضع کرد. این شرایط تا دوران دولت چهاردهم ادامه یافت و نهایتاً مذاکرات در دولت آقای پزشکیان با اروپایی‌ها آغاز شد. چهار دور مذاکره هم با حضور مجید تخت‌روانچی و غریب‌آبادی معاونان وزیر امور خارجه انجام دادیم.
«سیدجلال ساداتیان» افزود: در میانه این مذاکرات، موضوع گفت‌وگو با آمریکا در عمان پیش آمد و اروپایی‌ها واکنش‌هایی نشان دادند که بیشتر از روی دستپاچگی بود. آن‌ها تصور کردند که کنار گذاشته و نادیده گرفته شده‌اند و مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته‌اند. عمده صدا هم از ناحیه فرانسوی‌ها بود و می‌توان گفت در روزهای گذشته هم انگلیس به آن اضافه شد و اتهاماتی را به برخی از اتباع ایرانی وارد و آن‌ها را دستگیر کردند.
وی درباره رویکرد آینده ایران در قبال اروپا هم توصیه کرد: مذاکرات مستقل با اروپا می‌توانست و می‌تواند ادامه یابد. در این زمینه از نظر فنی حق با ایران است، از آن جهت که مذاکره‌کنندگان با هیات اروپایی باید همراه وزیر امور خارجه در عمان حضور داشتند و طبیعی بود که عملاً فرصت کافی وجود نداشت و آن‌ها بیشتر متمرکز بر مسئله آمریکا شدند. منتها، به نظر می‌رسد اروپایی‌ها از این جهت نگران شده و حس کردند که دیگر از گردونه خارج شده‌اند. در حالی‌که پیش از این، گفت‌وگوهای ایران ابتدا با این کشورها بود و بعد آمریکا ورود می‌کرد اما این بار برعکس شد یعنی در میانه مذاکرات با اروپا، ایران وارد مذاکره با آمریکا شد و آن‌ها حس کردند که تهران گفت‌وگو با آن‌ها را رها کرده است.
ساداتیان روابط اروپا با آمریکای دوران ترامپ را هم بر روابط آن‌ها با ایران موثر دانست و گفت: ترامپ مدعی کانادا شد و این به مذاق انگلیس و فرانسه خوش نیامد. ادعاهایی درباره گرینلند مطرح کرد که از سوی دانمارک مورد پذیرش نبود. اعلام کرد که کمک نظامی خود به ناتو را قطع می‌کند که مجموعه اروپا و به ویژه انگلیس — که متحد استراتژیک آمریکا هستند و روابط فراآتلانتیکی دارند — در این ماجرا ناراحت شدند و واکنش نشان دادند. در خصوص اوکراین هم، موضع ترامپ و اینکه به شکل ساده انگارانه‌ای اعلام کرد که دو ایالت شرقی اوکراین به همراه کریمه به روسیه داده شود و اوکراین هم عضو ناتو نشود منجر به موضع‌گیری اروپایی‌ها شد. رفتار او با ترامپ هم همه کشورهای اروپایی را به واکنش واداشت که اروپا از این رویکرد حمایت نمی‌کند.
دیپلمات پیشین ایران با بیان اینکه بین اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در حال حاضر شکافی ایجاد شده است؛ گفت: در چنین شرایطی و با ورود ایران به مذاکرات دو جانبه با آمریکا اروپایی‌ها بار دیگر احساس کردند که کاملا کنار گذاشته شده و هیچ منفعت و نفعی در این قضیه ندارند. کنار گذاشته‌شدن موضوع توان نظامی و موشکی ایران از مذاکرات میان ویتکاف و عراقچی با توجه به ادعاها و نگرانی‌هایی که اروپا از این موضوع دارد، بر نارضایتی آن‌ها افزوده است تا اروپایی‌ها بگویند: «ما هم هستیم، و ایران باید به ما هم توجه کند».
ساداتیان نکته مهم این فرایند را هوشیاری درباره استفاده اروپا از مکانیسم ماشه دانست و گفت: اجرایی شدن مکانیسم ماشه به سه ماه زمان نیاز دارد و بر فرض اگر مذاکرات تا تیر ماه ادامه یابد و اروپا پس از آن، تصمیم به فعال‌سازی مکانیسم ماشه داشته باشد؛ از نظر قوانین برجام، زمان کافی برای آن نخواهد داشت از آن رو که این فرصت تا اوایل مهرماه فراهم است و پس از آن اروپا کارت بازی و ابزار چانه‌زنی خود علیه ایران را از دست خواهد داد. این‌ها همه باعث شده که اروپا از اکنون واکنش‌ و تحرکات خود را افزایش دهد.
وی با اشاره به اینکه منافع اروپایی‌ها دلیل اصلی افزایش فشارها و این رفتار اروپا نوعی امتیازخواهی است گفت: آن‌ها می‌خواهند در زمان کوتاه بتوانند به نتایجی دست یافته، امتیازهای مورد نیاز را گرفته و خیال خود را راحت کنند. برای مثال اگر مکانیسم اسنپ‌بک را فعال نکردند، این عدم فعال‌سازی می‌تواند به‌عنوان یک تقابل با آمریکا هم تلقی شود. یعنی امتیازی به ایران داده ‌شود، در حالی‌که آمریکا هم ممکن است به آن نیاز داشته باشد.
ایران و معادلات مجهول با قاره سبز
اظهارات اخیر «لوییجی دی‌مایو»، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور خلیج‌فارس، درباره روابط اتحادیه اروپا با ایران، برنامه هسته‌ای تهران، و ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه، همزمان با تحولات جدبد در مذاکرات ایران و آمریکا دارای بار معنایی خاض خود است. دی‌مایو در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان، ضمن تکرار ادعاهای غرب درباره شراکت نظامی ایران و روسیه، خواستار شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران و نقش‌آفرینی تهران در تنش‌زدایی منطقه‌ای شد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایران و آمریکا با انجام دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای در مسقط در انتظار برگزاری دور پنچم آن هستند.
به نوشته مالک مصدق،اظهارات دی‌مایو در بستری از روابط پیچیده میان ایران و اتحادیه اروپا بیان شده است و به نظر می‌رسد که هنوز مناسبات تهران و قاره سبز از وضعیت سرد خود خارج نشده است. او با اشاره به نقش اتحادیه اروپا به‌عنوان تسهیل‌گر برجام در سال ۲۰۱۵، به تضعیف روابط تهران و بروکسل پس از جنگ اوکراین اشاره کرد. دی‌مایو ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه را «واقعیتی جدید» خواند که روابط دوجانبه را تحت‌الشعاع قرار داده است. این ادعا، که تهران و مسکو آن را رد کرده‌اند، از سوی ایران به‌عنوان بخشی از روایت‌سازی غرب برای توجیه فشارهای سیاسی تلقی می‌شود. ایران تأکید دارد که همکاری‌های دفاعی‌اش با روسیه در چارچوب روابط دوجانبه و بی‌ارتباط با جنگ اوکراین است. مسکو نیز اعلام کرده که متکی به صنایع دفاعی داخلی است و نیازی به تسلیحات خارجی ندارد.
این موضع‌گیری در شرایطی مطرح می‌شود که اتحادیه اروپا تحت فشار آمریکا و برخی اعضای تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه، آلمان) برای اتخاذ موضعی سختگیرانه‌تر علیه ایران قرار دارد. ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، اخیراً هشدار داد که در صورت عدم تأمین منافع اروپا در مذاکرات ایران و آمریکا، مکانیسم ماشه برای احیای تحریم‌های سازمان ملل فعال خواهد شد. این فضا نشان‌دهنده تلاش اروپا برای حفظ توازن میان دیپلماسی و فشار است، در حالی که ایران با رد اتهامات، خواستار رفع تحریم‌ها و احترام به حقوق هسته‌ای خود است.
 شفافیت یا بهانه‌جویی؟
دی‌مایو با تأکید بر «عدم شفافیت» در برنامه هسته‌ای ایران، خواستار پایبندی تهران به پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) شد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایران بارها اعلام کرده تولید تسلیحات هسته‌ای در دکترین دفاعی‌اش جایگاهی ندارد و فعالیت‌های هسته‌ای‌اش تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در تماس اخیر با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بر آمادگی تهران برای همکاری با آژانس و دستیابی به توافق مبتنی بر پرهیز از مواضع غیرواقعی تأکید کرد.
ادعای عدم شفافیت، که از سوی دی‌مایو مطرح شده، می‌تواند به‌عنوان اهرمی برای فشار بر ایران در مذاکرات جاری عمل کند. با این حال، ناظران معتقدند این موضع‌گیری بیش از آنکه مبتنی بر شواهد جدید باشد، بازتاب نگرانی‌های سیاسی اروپا از پیشرفت مذاکرات ایران و آمریکا بدون مشارکت مستقیم تروئیکای اروپایی است. لغو نشست ایران و سه کشور اروپایی پس از به تعویق افتادن دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا نشان‌دهنده نارضایتی اروپا از حاشیه‌ای شدن نقشش در این فرایند است. دی‌مایو با تأکید بر هدف مشترک اروپا، آمریکا، و شورای همکاری خلیج‌فارس برای «ایرانی بدون سلاح هسته‌ای و فعال در صلح منطقه‌ای»، تلاش دارد جایگاه اتحادیه اروپا را در مذاکرات تثبیت کند.
پیامدها برای مذاکرات مسقط و تنش‌زدایی منطقه‌ای
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، که دور چهارم آن در مسقط برگزار ‌شد، در کانون توجهات منطقه‌ای و بین‌المللی قرار دارد. اظهارات دی‌مایو، که یک روز قبل از این مذاکرات مطرح شده، می‌تواند سیگنالی دوگانه به تهران ارسال کند؛ از یک سو، حمایت از دیپلماسی و اجرای NPT، و از سوی دیگر، تشدید فشار با تکرار ادعاهای اثبات‌نشده. این رویکرد ممکن است به پیچیده‌تر شدن مذاکرات منجر شود، به‌ویژه با توجه به اختلافات داخلی در دولت ترامپ. استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، هشدار داده که اصرار بر برچیدن کامل تأسیسات هسته‌ای ایران احتمال توافق را کاهش می‌دهد، در حالی که مارکو روبیو و مایکل والتز مخالف هرگونه توافقی هستند که به ایران اجازه حفظ توانایی غنی‌سازی بدهد.
با این حال، اظهارات دی‌مایو درباره حمایت نظامی ایران از روسیه می‌تواند به‌عنوان مانعی برای اعتمادسازی عمل کند. از سوی دیگر، تأکید دی‌مایو بر «ایرانی فعال در صلح منطقه‌ای» با واقعیت‌های دیپلماتیک تهران همخوانی دارد. ایران با هماهنگی با قطر و عمان و تقویت روابط با عربستان، نقش سازنده‌ای در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا کرده است. اظهارات دی‌مایو، اگرچه با لحنی انتقادی بیان شده، به‌طور غیرمستقیم بر لزوم تداوم دیپلماسی با ایران تأکید دارد، که می‌تواند به نفع مذاکرات مسقط باشد.