در حمایت از حقوق عامه

 نادر لولاگر- یکی از وظایف حکومت به‌معنای عام، حمایت از حقوق افراد و حقوق عامه است. این تعبیر در قانون اساسی هم برای قوه‌ مجریه، هم قوه‌ مقننه و هم قوه‌ قضائیه به‌کار رفته است. هر کدام از قوا به تناسب خودشان وظایفی دارند که باید نسبت به تأمین و ترمیم و احیای حقوق عامه کار انجام دهند. کمااینکه نسبت به حقوق اشخاص وظیفه دارند، نسبت به حقوق عامه به طریق اولی هم وظیفه دارند. قوه‌ مقننه باید سازوکارهای قانونی را پیگیری کند و قوانینی را مصوب کند که هم حقوق عامه شناسایی، هم تضمین شود و هم نحوه‌ برخورد با کسانی را که به حقوق عامه تعرض می‌کنند، مشخص کند. قوه مجریه باید با سازوکارهای اجرایی که دارد هم قانون را اجرا کند و هم تمهیداتی را ایجاد کند که این قوانین و آن حقوق به‌نحو مطلوبی اجرا شود. اگر هم تعرضی به این حقوق شد، قوه‌ قضائیه باید با آن تعرض مقابله کند. این تعبیر احیای حقوق عامه که در قوه‌ قضائیه مطرح شده است به این معناست که اگر جایی حقی نقض شد و از بین رفت باید احیا شود و دوباره برگردد و مورد استفاده قرار گیرد؛ بنابراین، بخش‌های مختلف حاکمیت بنا بر وظایفی که دارند باید نسبت به حقوق عامه وظایفشان را انجام دهند.
یکى از برجستگیهاى چشمگیر قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران توجه به حقوق مردم و آزادیهاى عمومى و اجتماعى است; به همین جهت‏یک فصل از قانون اساسى به حقوق ملت اختصاص داده شده است . قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبیّن نهاد‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه ایران بر اساس اصول و ضوابط اسلامی است. قانون اساسی به‌عنوان میثاق بین مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران، مهمترین هنجار در نظام حقوقی و سیاسی ایران محسوب می‌شود.
یکی از موضوعات حائز اهمیت در قانون اساسی، توجه به حقوق مردم ایران و آزادی‌های عمومی و اجتماعی آن‌هاست؛ به همین جهت یک فصل از قانون اساسی به حقوق ملت اختصاص داده شده است.
فصل سوم قانون اساسی، به انواع حقوق مردم و آزادی‌های اجتماعی و حدود آن پرداخته است. در ادامه حقوق ملت ایران در قانون اساسی، بیان می‌شود.
مهمترین حقوقی که در اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به آن پرداخته شده است به این نحو است:
حق کرامت و برابری انسانی (اصل‌های ۲، ۳، ۲۰، ۲۲، ۳۴، ۳۷، ۳۸ و ۳۹ قانون اساسی)
حق آزادی و امنیت شهروندی (اصل‌های ۳، ۹، ۲۳، ۲۴، ۲۴، ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸ و اصول ۳۲ تا ۴۱ قانون اساسی)
حق مشارکت در تعیین سرنوشت (اصل‌های ۳، ۷، ۲۷ و ۵۹ قانون اساسی)
حق اداره شایسته و حسن تدبیر (اصل سوم قانون اساسی)
حق آزادی اندیشه و بیان (اصل ۲۳ و ۲۴ قانون اساسی)
حق دسترسی به اطلاعات (اصل‌های ۶۰، ۱۶۵ و ۱۶۷ قانون اساسی)
حق حریم خصوصی (اصل‌های ۲۲، ۲۳ و ۲۵ قانون اساسی)
حق تشکل، تجمع و راهپیمایی (اصل‌های ۲۶، ۲۷ و ۱۰۴ قانون اساسی)
حق تابعیت، اقامت و آزادی رفت و آمد (اصل‌های ۳۳، ۴۱، ۴۲ و ۷۹ قانون اساسی)
حق تشکیل و برخورداری از خانواده (اصل‌های ۱۰، ۲۱ و ۴۳ قانون اساسی)
حق برخورداری از دادخواهی عادلانه (اصل‌های ۳۲، ۳۴، ۳۵، و ۳۶ قانون اساسی)
حق اقتصاد شفاف و رقابتی (اصل‌های ۳، ۴۳ و ۴۴ قانون اساسی)
حق مسکن (اصل‌های ۳، ۳۱ و ۴۳ قانون اساسی)
حق مالکیت (اصل ۴۶ و ۴۷ قانون اساسی)
حق اشتغال و کار شایسته (اصل‌های ۳، ۲۸ و ۴۳ قانون اساسی)
حق رفاه و تأمین اجتماعی (اصل ۳ و ۲۹ قانون اساسی)
حق دسترسی و مشارکت فرهنگی (اصل‌های ۲۰، ۵۹ و ۱۰۰ قانون اساسی)
حق آموزش و پژوهش (اصل‌های ۳، ۳۰، ۱۴۷ قانون اساسی)
حق محیط‌زیست سالم و توسعه پایدار (اصل‌های ۲، ۴۳ و ۵۰ قانون اساسی)
حق صلح، امنیت و اقتدار ملی (اصل‌های ۲، ۷۸، ۱۴۳، ۱۴۶، ۱۵۰، ۱۵۱، ۱۵۲ و ۱۵۳ قانون اساسی)