آگاهی دانشگاهی

  رسول امیرمنش- در عصر جدید و در کشاکش رقابت میان جوامع, کشورها در تلاش هستند تا نقش آموزش و به ویژه آموزش عالی را در توسعه ملی و ارتقای دانش و تکنولوژی مورد توجه قرار دهند. از این رو نقش آموزش عالی در توسعه اجتناب ناپذیر است. در واقع می توان گفت که یکی از پرارزش ترین منابعی که جامعه در اختیار دارد, دانشگاه است. در غالب کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه, حل مسائل و رفع نیازمندی های اهداف توسعه ملی را دانشگاه و دانشگاهیان تحقق بخشیده اند. اختلاف اصلی که باعث تفاوت معنادار بین وضعیت کشورهای پیشرفته و توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه شده است, نوع نگرش آنها به توسعه علمی و ارزش گذاری آنان به این عامل حیاتی و پایه اصلی توسعه است. هر چه آموزش بیشتر و با کیفیت بهتر ارائه شود, توسعه ملی سریع تر صورت خواهد پذیرفت.
توسعه پایدار را یکی از دغدغه های اصلی جوامع بشری است. در گذشته رشد علم طولی بود، اما توسعه پایدار نیازمند بین رشته ای شدن و کارآمد شدن رشته ها در هم و در جامعه است. دانشگاه ها در تمامی جوامع انسانی نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه كشورها داشته و با تربیت افرادی همسو با اهداف مدنظر نقش بی بدیلی ایفا می كنند. كارشناسان بر این باورند كه دانشگاه ها علاوه نقش محوری در توسـعه علـم و پیشـرفت و آبـادانی كشور ، وظیفه تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص را نیز برعهده دارنـد؛ بر همین اساس نحوه اداره دانشگاه ها با سایر دستگاه ها باید متفـاوت و در راستای ماموریـت هایشان اختیارات خاصی باشد تا بتوانند با چـابكی و نشـاط اهـداف مـورد نظر را پیش ببرند.
دانشگاه با آگاهی بخشی نقش مهمی در ایجاد اعتماد، امنیت، مشارکت و همبستگی اجتماعی دارد، توسعه پایدار به زیرساخت نیاز دارد .می دانیم که در تعریف توسعه پایدار دانشگاه ها نسل بندی شدند؛ به این صورت که دانشگاه های نسل اول آموزش محوری را دنبال می کنند و دانشگاه های نسل دوم آموزش و پژوهش را مد نظر قرار داده اند، اما دانشگاه های نسل سوم علاوه بر آموزش و پژوهش، کارآفرین هستند. مباحث مربوط به توسعه پایدار نیازمند تعاریف کیفی است؛ نه کمی و باید برای جامعه هنجار تعریف کنیم. در واقع جامعه واجد این تعاریف دارای توسعه و پیشرفت پایدار است.
سرمایه اجتماعی یکی از هنجارهای جامعه است. ساختارها و هنجارهای اجتماعی یک زندگی توام با امنیت و سلامت اجتماعی و فرصت رشد برای تمام اقشار را فراهم می کند.هنجارهای تولید شده توسط دانشگاه می تواند انسان های مناسب تری را تحویل جامعه دهد؛ از طرف دیگر این هنجارها به ایجاد یک نظام شخصیتی متناسب با توسعه و پیشرفت پایدار کمک می کند.
برای ایجاد توسعه پایدار باید یک نظام اجتماعی ایجاد کنیم، در گذشته این نظام اجتماعی در مدارس شکل می گرفت، اما به تدریج وارد دانشگاه ها شد و دیگر به علم به چشم کالا نگاه نمی کنیم و علم در دسترس همه قرار دارد.توسعه پایدار باید مبتنی بر فرهنگ باشد و در غیر این صورت دچار تقلید خواهیم شد؛ البته بسیاری از هنجارها و ارزش های فرهنگی و اجتماعی توسعه پایدار جهانی محور هستند.
بسیاری از کشورهای مبتنی بر فرهنگ نژادپرستی، اکنون مهاجرپذیر هستند، زیرا برای توسعه و پیشرفت پایدار در آینده به نیروی انسانی نیاز دارند و دانشگاه های آنان انسان های خام واجد استعداد را پرورش می دهند و نظام اجتماعی را پیش می برند.
مهارت محوری باید فاصله دانشگاه و جامعه را کم کند. قبل از انقلاب اکثر تکتولوژی های ما از غرب وارد می شد، اما بعد از انقلاب دانشگاه های علمی - کاربردی برای تربیت نیروهای مهارت محور به وجود آمدند تا دانشگاه را با صنعت پیوند بزنند.
امروزه علم در دسترس است و افراد نباید به یک مدرک دانشگاهی که سال ها قبل دریافت کرده اند، بسنده کنند و باید توانایی به دست آورند. سیستم آموزش عالی تولیدکننده هنجار است و باید سرمایه انسانی لازم را در اختیار نظام فرهنگی و اجتماعی جامعه قرار دهد.
اگر پژوهشی در اسناد بالادستی به توسعه پایدار نیاندیشیده باشد، آن پژوهش ابتر است و کارایی لازم را در جامعه ندارد. در کشور ما طی سال های اخیر به مسئله پژوهش در اسناد بالادستی از جمله سند راهبردی علم و فناوری و آمایش سرزمین توجه شده و فعالیت های پژوهشی در نسل های جدید دانشگاه رویکرد توسعه پایدار دارد.