تامين 55 درصد مصرف سالانه آب کشور از منابع زيرزميني

 بنا بر آمارهاي شرکت منابع آب ايران، در حال حاضر 55 درصد از 98 ميليارد مترمکعب آبي که به صورت سالانه در کشور به مصرف مي‌رسد.
به گزارش وزارت نيرو (پاون)، خشکسالي، پديده تغيير اقليم و نيز پيشرفت تکنولوژي از جمله عواملي هستند که در دهه‌هاي گذشته سبب شده‌اند، ميزان برداشت آب از منابع زيرزميني در کشور ايران روند افزايشي به خود بگيرد. به طوري که بر اساس آمار و ارقام موجود هم اکنون 55 درصد از آبي که به صورت سالانه در کشور به مصرف مي‌رسد، از طريق چاه‌ها و قنات‌ها تأمين مي‌شود.
بنا بر آمارهاي شرکت منابع آب ايران، در حال حاضر 55 درصد از 98 ميليارد مترمکعب آبي که به صورت سالانه در کشور به مصرف مي‌رسد، از طريق منابع آب زيرزميني تأمين مي‌شود و از نظر نوع طبقه‌بندي نيز 87 درصد از مصارف سالانه کشور به کشاورزي، 9 درصد به شرب و بهداشت و 3 درصد به صنايع اختصاص پيدا مي‌کند.
همچنين در ميان استان‌هاي کشور بيشترين وابستگي به آب‌هاي زيرزميني به استان‌هايي چون کرمان، يزد، البرز، خراسان جنوبي، هرمزگان، همدان، خراسان رضوي و فارس اختصاص دارد که به ترتيب در اين استان‌ها سهم برداشت آب از منابع آب زيرزميني نسبت به آب‌هاي سطحي 93 درصد، 91 درصد، 89 درصد، 89 درصد، 88 درصد، 87 درصد، 84 درصد و 80 درصد است.
در واقع در اين استان‌ها بيش از 80 درصد از آب مصرفي سالانه از منابع زيرزميني برداشت مي‌شود و اين اتفاق نقش ويرانگري در وضعيت آبي آن‌ها داشته و خواهد داشت.
اين در حالي است که شرايط در بسياري از ديگر استان‌هاي کشور نيز چندان رضايت بخش نيست و به طور کلي در استان‌هاي ديگري مانند استان‌هاي مرکزي، قم، سمنان، زنجان، قزوين، اصفهان، گلستان، سيستان و بلوچستان، تهران، کرمانشاه و لرستان نيز بيش از نيمي از آب مصرفي سالانه از طريق چاه‌هاي زيرزميني تأمين مي‌شود.
روندي که به آن اشاره شد نه تنها در دهه‌هاي گذشته به عنوان مانعي براي تغذيه مؤثر آبخوان‌هاي کشور عمل کرده است، بلکه سبب شده تا منابع آب زيرزميني کشور به صورت سالانه با کسري 5 ميليارد مترمکعبي رو به رو شود و ميزان کسري تجمعي آبخوان‌هاي کشور نيز به چيزي حدود 143 ميليارد مترمکعب برسد.
اين وضعيت نه تنها منجر به اين شده که سطح آب در سفره‌هاي زيرزميني به شدت افت کرده و پديده‌هايي چون فرونشست در بسياري از دشت‌هاي کشور تشديد شود، بلکه از سوي ديگر باعث شده تا کيفيت منابع آب زيرزميني به شدت کاهش يابد.
توضيح بيشتر اينکه آمارهاي رسمي نشان مي‌دهد هم‌اکنون و از 609 محدوده مطالعاتي (آبخوان)، 410 محدوده وارد وضعيت ممنوعه و ممنوعه بحراني شده‌اند و عملاً امکان توسعه بهره‌برداري منابع آب، ديگر در آن‌ها وجود ندارد.
‌سهم 85 درصدي چاه‌هاي مجاز از بهره‌برداري آب‌هاي زيرزميني
از جمله دلايل اصلي که متخصصان براي وقوع اين شرايط عنوان مي‌کنند، بايد به فعاليت چيزي حدود 800 هزار حلقه چاه مجاز و غيرمجاز در کشور اشاره کرد که بررسي‌ها نشان مي‌دهد در مجموع و به صورت سالانه بالغ بر 45 ميليارد مترمکعب از منابع آب زيرزميني کشور را استخراج مي‌کنند.
البته بر اساس آمار و ارقام موجود، همه اين 800 هزار چاه فعال به شکل برابر در برداشت از آب‌هاي زيرزميني سهيم نيستند، 85 درصد از 45 ميليارد آبي که به صورت سالانه از آبخوان‌ها (منابع آب زيرزميني) برداشت مي‌شود، توسط چاه‌هاي مجاز صورت مي‌گيرد؛ چاه‌هاي مجازي که به لحاظ عددي 55 درصد چاه‌هاي کشور را شامل مي‌شوند، اما به لحاظ حجم برداشت، بخش قابل‌توجهي آب‌هاي زيرزميني را استخراج مي‌کنند و در نتيجه نقش مؤثري در تشديد بحران آبي در دشت‌هاي مختلف کشور دارند.
نکته مهم ديگري که در اين رابطه وجود دارد اين است که هم اکنون بيش از نيمي از چاه‌هاي مجاز کشور برقي شده‌اند و نزديک به 75 درصد (معادل 28 ميليارد مترمکعب) از برداشت کل چاه‌هاي مجاز، توسط چاه‌هاي برقي انجام مي‌شود. اين يعني ميزان برداشت چاه‌هاي ديزلي که عمدتاً در مناطق کم برداشت قرار دارند، سالانه کم‌تر از 10 ميليارد مترمکعب است.
بررسي‌هاي بيشتر نشان مي‌دهد در ميان چاه‌هاي برقي نيز ميزان برداشت يکساني وجود ندارد و در حالي که 35 درصد آن‌ها در حد مجاز و 35 ديگر تا 2 برابر حد مجاز آب برداشت مي‌کنند، 20 درصد از چاه‌ها بيش از 3 برابر و همچنين 10 درصد ديگر نيز تا 10 برابر حد مجاز به صورت سالانه از سفره‌هاي آب زيرزميني آب برداشت مي‌کنند.