پیروزی و تثبیت نظام وامدار زنان!

 پریناز نقدی - زنان نیمی از جمعیت کشور و رکن رکین آن را تشکیل می‌دهند و سهم زنان در تحولات جامعه بر هیچ‌کس پوشیده نیست. وضعیت اجتماعی زنان ایران در طول تاریخ پرفراز و نشیب این مرز و بوم، دستخوش تغییر و تحولات فراوان بوده است. انقلاب اسلامی به رهبری امام‌خمینی تحولی اساسی و ژرف در وضعیت زنان جامعه ایران پدید آورد. انقلاب اسلامی جایگاه و منزلت زنان را اعتلا بخشید و دامنه مشارکت آنان را گسترش داد. بی شک نقش بی بدیل و موثر زنان در دوران انقلاب اسلامی و هست سال دفاع مقدس امری انکارناپذیر و سرشار از ایثارگری آگاهانه است، زنان در جریان نهضت امام راحل با عنوان پیرو ولایت، در نقش مادر و همسر به پیروزی انقلاب کمک کردند.
بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی بعداز پیروزی در سخنانی با اشاره به حضور زنان در تظاهرات خیابانی آنان را به‌عنوان پیشروان نهضت اسلامی قلمداد می‌کردند.
زنان نه تنها در پیروزی انقلاب اسلامی سهم بزرگی ایفا کردند، بلکه در تثبیت نظام جمهوری اسلامی و تداوم انقلاب اسلامی حرف نخست را زدند و با حضور در صحنه انقلاب اسلامی، توطئه‌های دشمنان را در عرصه‌های گوناگون فرهنگی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی نقش بر آب کردند.
سالگرد انقلاب شکوهمند اسلامی فرصت مناسبی است تا به نقش آحاد و اقشار مختلف جامعه از جمله زنان در پیروزی نهضت و به ثمر نشستن مبارزات علیه طاغوت پرداخت.
نگاهی به وضعیت زنان قبل از انقلاب اسلامی ایران
در قرن اخیر یکی از اهداف استعمار غرب در ایران، تهاجم به ارزش‏های دینی و ملی از جمله حجاب زنان بوده است. اقدام رضاخان علیه حجاب زنان به تقلید از فرهنگ غرب نشانه عملی و خشن این تهاجم فرهنگی بود. اهداف این حرکت از آن ناشی می‏ شود که با استقرار سلطنت پهلوی و تثبیت آن، در حقیقت دوره اجرای سیاست مذهب‏ زدایی و استحاله فرهـنگی از طـریق فرهنگ تجددگرایی در دستور کار هیئت حاکمه قرار گرفت. جامعه ایران برای تبدیل شدن به جامعه ‏ای بی‏هویت و غیر مولد باید از فرهنگ و ارزش‏های ملی و اسلامی تهی می‏ شد.
از آنجا که به دلیل ریشه ‏دار بودن تفکر و تقیدات مذهبی و عرف و سنن ملی، سـیاست مذهـب‏ زدایی با مشکلات جدی و مقاومت اجتماعی مواجه بود، بنابراین دولتمردان رژیم پهلوی همانند تجربه اروپا تهاجم به مذهب را از طریق رواج سکولاریزم و تحقیر نمادهای دینی و سنن ملی آغاز کردند.
امام خمینی با فراست خاص خود دریافته بود که استعمار و ایادی آن بر اساس سلطه‏ طلبی خود در جستجوی راهها و شیوه‏ های مناسب برای نفوذ فرهنگی- سیاسی در جامعه ایرانی هستند و لذا برای رسیدن به هدف، موقعیت زنان را بهانه قرار داده و با شعار به ظاهر زیبای آزادی و مساوات، فرهنگ برهنگی و بی‏ بندو باری را اشاعه می دادند و در این راه حتی خشن ‏ترین رویه‏ های استبدادی را نیز در قالب کشف حجاب رضاخانی به کار گرفتند. این منش در دوران فرزند رضاخان یعنی محمد رضا پهلوی، شکل زیرکانه تر و موذیانه تری به خود گرفت که در سخنان شاه بعضاً به  عنوان «فریبابودن» از آن یاد شده است.
 در منطق شاه زن مدرن و زن آزاد رسالتش فریبایی است و همه موانع موجود بر سر راه تحقق این رسالت باید برداشته شود. بدین ‏سان بود که نه تنها زنان بلکه نیم دیگر جامعه یعنی مردان را نیز به بند افسون فریبایی کشاندند. این ویژگی نظام ماتریالیستی و لیبرالیستی غرب است که زن را در حد کالا و شی‏ء برای بهره وری و سودآوری مادی تنزل داده است زیرا پس از انقلاب صنعتی اروپا و حاکمیت تفکر منحط سکولار و دیدگاه های لیبرالیستی بر پایه اومانیسم ، برای دنیای غرب تنها ملاک های مادی شاخص ارزیابی قرار گرفتند و با چنین ملاک هایی ارزش‏های مقدس انسانی - از جمله هویت زن- تا حد ملعبه بودن تنزل می یابد و همه چیز در تحکیم نظام سرمایه‏داری نقش ابزاری پیدا می کند.
امام خمینی که خود از نزدیک شاهد این گونه برداشت‏های متحجرانه از جایگاه زن بود و نتیجه آن یعنی  ابتذال و فساد و از خود بیگانگی و خودباختگی جوامع مسلمان را به خوبی احساس می‏کرد، با تعمق مجتهدانه در میراث گرانقدر سنت نبوی (ص) و تعالیم ائمه معصومین (ع) به نقد این دیدگاه پرداخت و در سخنان خویش زن مسلمان را دارای شخصیتی آزاد و قدرتمند و شایسته توصیف می نمود که قادر است در کنار مسئولیت های خانوادگی با حفظ شرافت و کرامت و عفاف و نجابت در عرصه فعالیت های اجتماعی حضور یافته و با اتکا به الگوهای دینی ثابت کند که اسلام هرگز خواستار انزوای زن در جامعه نیست.
 انقلاب، آغازی برای موفقیت های علمی زنان
می توان وجود معلمان زن در کلیه پایه ها و مقاطع تحصیلی مدارس دخترانه را فرصتی ممتاز در جهت ایجاد فضای امن آموزشی برای دختران در ایران ارزیابی کرد. زنانی که تا پیش از انقلاب به خاطر مشکلات فرهنگی و اجتماعی ایجاد شده توسط دستگاه حاکم، کمتر فرصت ادامه تحصیل می یافتند، پس از انقلاب اسلامی و حاکمیت دیدگاه مذهبی بر نظام، از فضای امن ایجاد شده در جامعه استفاده کرده، به ادامه تحصیل پرداختند.
در نظام اسلامی ایران خانواده ها با میل و رغبت دخترانشان را برای ارتقای سطح تحصیلات تشویق می کنند. آمار گواه این موضوع است. همچنان که پیش از انقلاب تنها 10درصد از دانشجویان دانشگاه ها را دختران تشکیل می دادند در حالی که اکنون 67 درصد افراد ورودی به دانشگاه ها دختران هستند که این مسئله نشانگر ایجاد فرصت برابر تحصیلی برای دختران و پسران در جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. موفقیت های درخشان بانوان در عرصه های علمی حرکتی است که شتاب گرفته و یکی از شاخصه های غیرقابل انکار در دگرگونی هویت زن ایرانی محسوب می شود.
 شأن زن از دیدگاه امام خمینی
 در میان رهبران سیاسی و فکری جهان شخصیتی را پیدا نمی کنیم که به اندازه رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران از بانوان تجلیل و تکریم نموده باشد. امام خمینی، انقلاب و پیروزی آن را وام دار زنان می شمارد. چراکه آنان سبب تقویت روحیه و انگیزه انقلابی مردان شدند.
ایشان می فرمایند: این پیروزی را ما از بانوان داریم قبل از اینکه از مردها داشته باشیم. بانوان محترم ما در صف جلو واقع بودند. بانوان عزیز ما اسباب این شدند که مردها هم جرأت و شجاعت پیدا کنند. ما مرهون زحمات شما خانمها هستیم.» (صحیفه امام،ج7،ص6)
امام، با الهام از تعالیم انبیاء و اولیاء الهی نه تنها رهبر سیاسی جامعه بلکه تجسم اخلاق و فلسفه و فقه و عرفان نیز بود. ایشان هرگاه در باره زنان سخن  می گفتند با زیباترین و شیواترین کلمات، جایگاه و  ارزش آنان را بیان و معرفی می کردند. امام که تعلیمات اسلام را پیکره و چارچوب شأن و مقام و شخصیت انسانها و حقوق و آزادی های آنان می دانستند با اتکا به چنین دیدگاهی «زن» را دارای شخصیت و مقامی والا برشمرده و دیدگاه های منحط جوامع غیرمذهبی و سرمایه داری را نفی می کردند.
  حضور زن در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران
هرچند زنان ایرانی برای اولین بار نبود که حضور خویش را در صحنه سیاسی و اجتماعی به اثبات می‏رساندند ولی گستردگی و کیفیت و مشارکت فعالانه و متعهدانه این قشر در لحظات حساس و سرنوشت ساز ملت در انقلاب اسلامی، بی سابقه و در جهان بی نظیر است. پس از فرمان تحریم تنباکو توسط میرزای شیرازی همسران ناصرالدین شاه به شکستن قلیان ها اقدام کردند و در نهضت انقلابی جنگل زنان خطه گیلان با کمک‏های مادی و معنوی خویش مبارزان را یاری رساندند، تا آنها در انجام وظیفه خود ترسی به دل راه ندهند، مقاومت زنان مسلمان در توطئه کشف حجاب و به پاکردن تظاهرات بزرگ در مشهد و اعتراض به این وضع هرگز از خاطره‏ ها محو نمی‏ گردد. ولی نقش زنان در صحنه‏ های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بسیار فعالانه‏ تر و قوی تر از هر زمان دیگری بود. حضور زنان در صحنه‏ های مبارزه و تلاش، بردباری خانواده‏ های انقلابی در برابر انبوه مشکلاتی که رژیم ستمگر شاه برای آن‏ها پیش می‏ آورد، ترغیب و تشویق همسران و پسران و مجاهده و تلاش در سرنگونی طاغوت از جمله عوامل مؤثر در روند روبه تکامل انقلاب بود.
صبوری مادران داغدیده که جوانهای خود را در صحنه تظاهرات و راهپیمایی‏ ها از دست می‏ دادند و هیچ شکایتی نداشتند از اموری است که نمی‏ توان همانندی برای آن در جنبش های ملی و یا مذهبی در دیگر نقاط جهان پیدا کرد.
در واقع اگر همکاری خالصانه زنان با خانواده و همسرانشان در میادین مبارزه، زندان رفتن ها و شکنجه ها و آزارها نبود شاید این مقاومت‏ ها به ثمر نمی‏ رسید و ریشه‏ های سازنده و شکل دهنده انقلاب پا نمی‏ گرفت.
شهـادت تعداد زیادی از زنان مـسلمان چه در تـظاهرات و چه در زندانها از جـمله واقـعه 17 شهریور و نـدای لبیـک به رهبر انقـلاب در راهپیمـایی‏ های گستـرده‏ ای چون تاسوعا و عاشـورای سال 57 نشانگر روحیه بالا و وفاداری زنان به اسلام و رهبر آن بود که از اراده‏ ای محکم و خلل‏ ناپذیر و ایمانی قوی سرچشمه می‏ گرفت.
مأموران رژیم وقتی صحنه نـمایش میلیـونی زنان را در تـظاهرات خیابانی می‏ دیدند و رفتـارهای محبت ‏آمیز و مادرانه آنها را که دلسوزانه از نظامیان می‏ خواستند به جمع ملت بپیوندند مشاهده می‏ کردند، سرانجام تصمیم گرفتند به آغوش مردم باز گردند و اسلحه‏ های خود را بسوی فرماندهان و سرسپردگان رژیم نشانه ‏گرفتند. امام خمینی که بارها به نقش کلیدی و قابل ملاحظه زنان در پیروزی انقلاب تأکید کرده  بودند فرمودند:
“ در تظاهرات خیابانی زنان ما، بچه‏ های خردسال خود را به سینه فشرده، بدون ترس از تانک و توپ و مسلسل، به میدان مبارزه آمده‏ اند. جلسات سیاسی ‏ای که زنان در شهرهای مختلف ایران، برپا می‏کنند کم نیست، آنان نقش بسیار ارزنده‏ ای را در مبارزات ما ایفا کرده ‏اند. مادران شجاع فرزندان اسلام، خاطره جانبازی و رشادت زنان قهرمان را در طول تاریخ زنده کرده‏ اند. در چه تاریخی این چنین زنانی را سراغ دارید و در چه کشوری؟ « (صحیفه امام،ج4،ص440)
آنها با شرکت در فعالیت‏های سیاسی و حتی نظامی، توان خویش را در هر زمینه‏ ای که حرکت عظیم ملت را به جلو می‏ برد بروز می‏ دادند. این کار به گوشه‏ نشینی و عدم تحرک و ناکار آمدی زن و همچنین آزادی‏های دروغین و سطحی‏ نگری در خصوص زن مهر باطل زد. امام خمینی، حضور زنان را معجزه بزرگ اسلامی می دانستند و نتیجه نور ایمان و قدرت اسلام و قرآن و علّت تحولشان را اسلامی بودن این نهضت بیان می داشتند و نهایتاً انقلاب اسلامی را وامدار زنان مسلمان و متعهد برمی‏ شمردند.
حمایت ایشان از زنان و قدردانی از آنها در سخنرانی ها و دیدارهایی که برگزار می‏ شد بخوبی مشهود است. در روزهای نخستین بازگشت امام به وطن در مدرسه‏ای که با ایشان ملاقات صورت می‏ گرفت، کثرت جمعیت به حدی بود که مسئولین نگران وضعیت امام شده تصمیم گرفتند، ملاقات خواهران را حذف کنند. امام که متوجّه این مطلب شدند فرمودند:
«زنها سهم افزون تری در انقلاب داشتند، شما می‏خواهید این نیروی فعّال را که مشوق مردها بودند و تشجیع کننده آنان در میدان مبارزات از صحنه خارج کنید.» (
امام خمینی شناخت و فهم زن مسلمان ایرانی را ستوده و می‏ فرماید:« اینجانب به زنان پرافتخار ایران، مباهات می ‏کنم که تحولی آنچنان در آنان پیدا شد که نقش شیطانی بیش از پنجاه سال کوشش نقاشان خارجی و وابستگان بی‏شرافت آنان، از شعرای هرزه گرفته تا نویسندگان و دستگاه های تبلیغاتی مزدور را نقش بر آب نمودند، و اثبات کردند که زنان ارزشمند مسلمان دچار گمراهی نشده و با این توطئه‏ های شوم غرب و غربزدگان آسیب نخواهد پذیرفت.»(صحیفه امام،ج14،ص316)
بعد از پیروزی انقلاب، برای دفاع از حقوق زنان، فعالیت های زیادی شده است. در حقیقت باید گفت که بعد از انقلاب، از زن ایرانی تجلیل شده است. پیشقراول این تجلیل هم امام بزرگوار بود که با همه وجود برای زن ایرانی مسلمان ارزش و احترام قائل بود. همین بینش بود که موجب شد زنان کشور در انقلاب اسلامی سهم بزرگی داشته باشند به طوری که اگر حضور زنان در نهضت انقلابی ملت ایران نمی بود به احتمال زیاد این انقلاب به این شکل پیروز نمی شد؛ یا اصلا پیروز نمی شد، یا مشکلات بزرگی در سر راه آن پدید می آمد.
بنابراین، حضور زنان مشکل گشا بود. در جنگ تحمیلی هم همین طور بود.
در مسائل دیگر نیز از اول انقلاب تا به حال هم همین گونه بوده است. با همه اینها نمی توان گفت زمینه های کاملی برای رفع ستم از زنان کشور فراهم شده که دیگر نیاز به تلاش ندارد. هنوز فعالیت های بسیاری خصوصاً در عرصه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی بایستی صورت پذیرد تا حقوق زنان در حد مطلوبی بدست آید و این خود زنان هستند که همانند سایر اقشار بایستی در جهت پیشرفت و تکامل انقلاب اسلامی کوشا باشند.
اگر فضای فرهنگی جامعه در زمینه مسائل زن، شفاف شود و احکام اسلامی و نظرات قرآنی در این زمینه روشن گردد، راه هموار خواهد شد. برای این که بانوان کشور ما بتوانند به آن نقطه ای که برای یک زن، آرمانی و غایت مطلوب است برسند، هنوز تلاشهای بسیاری باید انجام شود.