ایران و انرژی تجدیدپذیر

 خلیل سهرابیان - انرژی تجدیدپذیر،انرژی سودمندی است که از منابع تجدیدپذیر به‌دست می‌آید، که در مقیاس زمانی انسانی به‌طور طبیعی دوباره جایگزین می‌شوند. از جمله این منابع می‌توان به منابع خنثی کربنی (منابعی با انتشار کربن صفر) مانند: نور خورشید، باد، باران، جزر و مد، امواج و گرمایش زمین‌گرمایی اشاره کرد.
برخلاف دیگر منابع انرژی که در شمار محدودی از کشورها متمرکز شده‌اند، منابع انرژی تجدیدپذیر و فرصت‌های چشمگیر برای بهره‌وری انرژی در مناطق جغرافیایی گسترده‌ای وجود دارد. استقرار سریع انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی و گوناگونی فناورانه منابع انرژی، منجر به امنیت چشمگیر انرژی و منافع اقتصادی خواهد شد. این امر همچنین باعث کاهش آلودگی محیط زیست مانند آلودگی هوا ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی و بهبود سلامت عمومی، کاهش مرگ و میر زودرس ناشی از آلودگی و صرفه جویی در هزینه‌های بهداشتی مربوطه می‌شود که سالانه تنها در ایالات متحده به چند صد میلیارد دلار می‌رسد. پیش‌بینی می‌شود منابع انرژی تجدیدپذیر که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم انرژی خود را از خورشید می‌گیرند بتوانند تا ۱ میلیارد سال دیگر انرژی موردنیاز بشریت را تأمین کنند. پیش‌بینی می‌شود در آن زمان زمین به قدری گرم شود که آب به صورت مایع دیگر نتواند وجود داشته باشد.
تغییرات آب و هوا و نگرانی‌های مربوط به گرم شدن کره زمین، همراه با ادامه کاهش هزینه‌های برخی از تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر، مانند توربین‌های بادی و صفحات خورشیدی، باعث افزایش به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود. در سال ۲۰۱۹، بر اساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر، سهم کل تجدیدپذیرها در سبد انرژی از جمله برق، گرما و ترابری، باید شش برابر سریعتر رشد کند تا بتواند در قرن حاضر افزایش دمای متوسط جهانی را «خیلی کمتر» از ۲٫۰ درجه سلسیوس حفظ کند. (در مقایسه با دوران پیش از صنعتی‌سازی.)
ایران دارای سطح بسیار بالایی مصرف انرژی برای سرانه جمعیت است. تخمین زده می‌شود ۸۰ درصد بالاتر از میانگین خاورمیانه باشد. این افزایش به دلیل سطوح بالای یارانه‌های انرژی و سوخت برای مصرف‌کنندگان و مشاغل است که انگیزه ای برای استفاده کارآمد از انرژی ایجاد نمی‌کند.
گاز طبیعی و مشتقات نفتی مانند بنزین و نفت کوره نیروگاه‌های حرارتی سنتی را تأمین می‌کنند که حدود ۹۸ درصد از کل نیاز انرژی ایران را برآورده می‌کند. دو درصد باقی مانده از ترکیبی از انرژی آبی، هسته ای، سوخت‌های زیستی و سایر منابع تجدید پذیر حاصل می‌شود.
اتکای بیش از حد به منابع سوخت فسیلی به دلایلی یک مشکل است. اولاً، ثروت ایران از هیدروکربن‌ها، دولت را به سوبسید شدید برای سوخت‌ها برای مصرف انرژی فردی سوق داده‌است. قیمت بنزین با حدود ۳۲ سنت در لیتر،نزدیک به یک بطری آب معدنی در ایران است و شهروندان با تنها ۴٫۵ سنت به ازای هر کیلووات برق، بسیار کمتر از میانگین جهانی می‌پردازند.
در برنامه ششم توسعه نصب 500 مگاوات ظرفیت جدید خورشیدی برنامه‌ریزی شد. آب‌وهوای ایران متنوع است و بسیاری از مناطق آن خشک هستند. از آنجایی که مناطق جنوب، شمال‌ غربی و جنوب‌ شرقی حدود 300 روز در سال نور خورشید دریافت می‌کنند، برای انرژی خورشیدی مناسب هستند. قرارداد برای افزودن حدود 550 مگاوات انرژی خورشیدی به شبکه برق با آلمان بسته شد. برنامه‌های ظرفیت خورشیدی در بلندمدت بلندپروازانه است. یک «پارک انرژی» 10 هزار مگاواتی در خوزستان بر پایه انرژی‌های خورشیدی برنامه‌ریزی شده است.
ایران برنامه انرژی هسته‌ای خود را از دهه 50 شمسی آغاز کرد. برای حداقل دو توسعه هزار مگاواتی جدید در نیروگاه بوشهر قراردادهایی با روسیه و چین در زمینه تجهیزات و ساخت‌وساز به امضا رسیده و ایران می‌تواند تا هشت توسعه جدید به نیروگاه بوشهر اضافه کند. ایران همچنین توسعه اولین نیروگاه زمین‌گرمایی خاورمیانه را آغاز کرده است. این ایستگاه «پایلوت» در شمال غرب استان اردبیل با ظرفیت نصب‌شده 50 مگاوات است. با لغو تدریجی تحریم‌های اقتصادی غرب، میلیاردها دلار جذب می‌شود. حذف تحریم‌ها دسترسی به بازارهای کشور را تسهیل می‌کند. اگر کشور توانمندی برای هدایت سرمایه‌گذاری به زیرساخت‌های کلیدی نشان دهد، منافع اقتصادی این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به‌ طور تصاعدی رشد خواهد کرد.