تزلزل و سردرگمی آمریکایی

  مقامات آمریکایی ضمن تعلل در ارائه پاسخ در حین بررسی پاسخ ایران و پس از آن، به ارائه پیام‌ها و اتخاذ مواضع متناقض پرداختند که خود حاکی از بحران تصمیم‌گیری واشنگتن در قبال مذاکرات لفو تحریم‌ها است.
دور جدید «گفت‌وگوهای برای لغو تحریم‌ها» از ۱۳ مردادماه ۱۴۰۱ در وین از سرگرفته شد. در یک ارزیابی کلی اخبار مثبتی در مورد این دور از گفت‌وگوها منتشر شد و بر همین اساس احتمال احیای توافق هسته‌ای افزایش یافت. با این‌حال پس از گذشت چند هفته، تحول خاصی در زمینه احیای این توافق به‌وقوع نپیوست. روشن است که تطویل فرایند مذاکرات ناشی از ناسازگاری‌های آمریکا به‌عنوان مقصر اصلی برهم زدن توافق هسته‌ای است.
با این‌حال جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اروپا و معاون او انریکه مورا به‌عنوان هماهنگ‌کنندگان اروپایی، با جمع‌بندی ادوار قبلی مذاکرات پیش‌نویس پیشنهادی خود را در مذاکرات مردادماه به طرفین تحویل دادند. جمهوری اسلامی ایران ملاحظات خود را درخصوص این پیش‌نویس با تأکید بر مواضع اصولی نظام به طرف مقابل ارائه داده است. در همین راستا تروئیکای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) و همچنین چین و روسیه پیشنهادهای اصلاحی ایران بر روی پیش‌نویس را معقول و واقع‌بینانه ارزیابی کرده‌اند.
بر این ‌اساس این ارزیابی در محافل سیاسی به‌وجود آمد که گفتگوهای اخیر مردادماه به شکل بالقوه از قابلیت لازم برای تبدیل شدن به ایستگاه پایانی «مذاکرات لغو تحریم‌ها» برخوردار است. نهایتاً آمریکایی‌ها نیز به‌عنوان مقصر اصلی برهم خوردن توافق ۲۰۱۵ پاسخ خود را به پیشنهادهای ایران به طرف اروپایی به‌عنوان هماهنگ‌کننده مذاکرات ارائه دادند. با این‌حال مقامات آمریکایی ضمن تعلل در ارائه پاسخ در حین بررسی پاسخ ایران و پس از آن، به ارائه پیام‌ها و اتخاذ مواضع متناقض پرداختند که خود حاکی از بحران تصمیم‌گیری واشنگتن در قبال مذاکرات لغو تحریم‌ها است. در این گزارش ضمن اشاره‌ای کوتاه به فرایند مذاکرات، مهم‌ترین دلایل آشفتگی طرف آمریکایی در فرایند گفتگوها مورد اشاره قرار می‌گیرد.
فشارهای رژیم صهیونیستی
همزمان با افزایش احتمال توافق، تلاش‌های رژیم صهیونیستی جهت اعمال فشار بر دولت بایدن برای جلوگیری از لغو تحریم‌ها بیش از پیش شده است. بدین منظور ایال خولاتا رئیس شورای امنیت ملی رژیم صهیونیستی اخیراً به آمریکا سفر و با جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید و وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه آمریکا دیدار کرد. هدف این سفر اعلام نارضایتی رژیم از توافق براساس پیش‌نویس مردادماه بود. صهیونیست‌ها مدعی‌ هستند که به محتوای این پیش‌نویس دسترسی پیدا کرده‌اند و مفاد آن را مغایر با تعهدات آمریکا در قبال خود می‌دانند.
در همین راستا لاپید مراتب نارضایتی خود را نیز به کشورهای اروپایی منتقل کرده است. برای مثال وی ۳۱ مردادماه در گفتگوی تلفنی با امانوئل ماکرون ادعاهای واهی خود مبنی‌بر تلاش ایران برای مجهز شدن به سلاح هسته‌ای را تکرار کرد. سوم شهریورماه نیز بنی گانتز وزیر دفاع رژیم صهیونیستی برای اعمال فشار و به شکست کشاندن توافق به آمریکا سفر کرد. همچنین لاپید ۱۱ شهریور ماه به آلمان سفر کرد و با مقامات این کشور درباره برنامه هسته‌ای ایران گفتگو کرد. رژیم صهیونیستی از اتفاقات داخلی در آمریکا نیز برای جلوگیری از توافق هسته‌ای استفاده می‌کند.
مجموعه این فشارها از طرف رژیم صهیونیستی یکی از دلایل تعلل در پاسخ‌دهی آمریکا و سردرگمی آنها در مقابل خواسته‌های به‌حق ایران بوده است. در همین راستا لاپید سوم شهریورماه ادعا کرد که آمریکایی‌ها بعد از تقاضاهای رژیم صهیونیستی موضع سخت‌گیرانه‌تری برای توافق اتخاذ کرده‌اند،‌ با این وجود کاخ سفید ادعا کرده‌ است که رژیم اشغالگر قدس مواضع آمریکا درباره برجام را تغییر نمی‌دهد.
از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت که اول نوامبر انتخابات سراسری در سرزمین‌های اشغالی برگزار خواهد شد. انتخاباتی که رقابت اصلی آن میان نتانیاهو و لاپید خواهد بود. برخی ناظران معتقدند شانس پیروزی نتانیاهو در این انتخابات به شکل شکننده‌ای بیشتر است. به همین دلیل لاپید نگران است که حصول توافق در دوره او موج اعتراضات طیف مقابل را برانگیزد و وی را متهم به سوء‌مدیریت در بازداشتن آمریکا از توافق کنند. لذا دولت کنونی رژیم صهیونیستی تمام تلاش خود را برای فشار بر بایدن از طریق آیپک به‌کار گرفته است. آمریکا با درک نگرانی‌های رژیم صهیونیستی قصد دارد با یکسری اقدامات نظامی در سوریه اعتماد رژیم صهیونیستی را جلب کند و بدین وسیله نشان دهد که حتی با وجود بازگشت آمریکا به برجام همچنان پشتیبان این رژیم در منطقه خواهد بود.
به همین جهت در روزهای اخیر، تنش‌ها در سوریه بالا گرفته است و آمریکا مواضعی را در شرق سوریه (دیرالزور) مورد حملات خود قرار داده است. با توجه به آنچه بیان شد نارضایتی و فشار رژیم صهیونیستی یکی دیگر از عوامل آشفتگی و ابهام آمریکا در قبال توافق با ایران است.
اتحادیه اروپا براساس جمع‌بندی که از ۸ دور مذاکرات قبلی و همچنین گفتگوی غیرمستقیم ایران و آمریکا در دوحه داشت پیش‌نویس پیشنهادی خود را در قالب گفتگوهای مردادماه (دور نهم مذاکرات) تدوین و آن را برای بررسی توسط پایتخت‌ها به طرفین مذاکرات تحویل داد. جمهوری اسلامی در موعد مقرر اصلاحات خود را بر این پیش‌نویس اعمال و آن را به طرف غربی بازگرداند، اما ایالات متحده در بررسی نکات مد نظر ایران تعلل بیش از اندازه‌ای از خود نشان داد. تا حدی که این تأخیر اعتراض غیرمستقیم اروپایی‌ها را نیز برانگیخت.
نهایتاً با گذشت حدود ۱۰ روز واشنگتن در دوم شهریورماه نظرات خود را در مورد پاسخ‌ ایران به طرف اروپایی اعلام کرد. فرایند مذاکرات مؤید تزلزل و سردرگمی آمریکایی‌هاست و این واقعیت نه‌تنها در تعلل برای بررسی پاسخ‌های ایران بلکه در موضع‌گیری‌های متناقض آنان به‌وضوح قابل مشاهده است.
به همین جهت به‌نظر می‌رسد که آمریکا در مذاکرات هسته‌ای به‌نوعی دچار ضعف اراده برای تصمیم‌گیری است. ترجمان وضعیت مذکور به بیان غیررسمی این است که آمریکایی‌ها در مقابل نظرات ایران دچار سردرگمی بودند که ابتکار عمل را از آنان سلب می‌کرد.
همچنان‌که در گزارش مورد اشاره قرار گرفت مذاکره جمهوری اسلامی ایران از موضع قدرت در ابعاد فنی و دیپلماتیک مهم‌ترین علت قرارگیری ایالات متحده در این موقعیت بوده است.