صفحه اول
حمید عزتی- برنامه‌ریزی صحیح و مبتنی بر روندهای آتی برای پیشبرد اهداف امنیت ملی و تامین منافع ملی، از مهمترین وظایف استراتژیست‌ها در هر کشور است. منطقه‌گرایی در روابط بین‌الملل، نشانگر حس هدف و هویت مشترک همراه با ایجاد نهادهایی است که بیانگر هویتی خاص می‌باشد و به اقدامات جمعی در یک منطقه جغرافیایی شکل می‌دهد. منطقه‌گرایی یکی از سه جزء نظام تجاری بین‌المللی می‌باشد (به همراه چندجانبه‌گرایی و یکجانبه گرایی).منطقه‌گرایی در دو دهه اخیر به یکی از موضوعات اصلی رشته‌های علوم اجتماعی، سیاست مقایسه‌ای، اقتصاد بین‌الملل، روابط بین‌الملل و اقتصاد سیاسی بین‌الملل بدل شده است يکي از راهکارهاي گسترش همکاري در جهان، همگرايي با استفاده از الگوي منطقه گرايي است. امروزه امنيت ملي هر کشوري از طريق همکاري منطقه اي و درادامه با تعامل و وابستگي متقابل جهاني ممکن مي شود تا با گام هاي انفرادي و بدون همکاري و پشتيباني منطقه اي و جهاني. بر اين اساس، در چند دهه اخير و به ويژه از دهه 1980 به بعد، بسياري از کشورهاي دنيا با اتخاذ رويکرد منطقه گرايي و شکل دادن به تجارب موفقي در اين راستا، زمينه انگيزش ساير کشورهاي دنيا به گسترش منطقه گرايي را نيز فراهم کرده اند. جمهوري اسلامي ايران هم به عنوان کشوري تاثيرگذار و با موقعيت ژئواستراتژيک، با درک اين ضرورت، با پايان يافتن جنگ تحميلي تاکنون، گرايش منطقه گرايي و همگرايي منطقه اي را متناسب با اهداف و آرمان هاي خود با فرازونشيب هايي در دستور کار داشته است، اما شرايط ويژه اين کشور و تهديدات امنيتي که همواره متوجه جمهوري اسلامي ايران بوده، سبب شده است که رويکرد منطقه گرايي ايران همواره با صبغه و برتري گرايش هاي امنيتي و سياسي دنبال شود، حال آنکه تجارب موفق منطقه گرايي در دنيا با برتري دستورکارهاي اقتصادي، نرم افزارانه و غيرامنيتي بوده است. سبت منطقه‌گرایی و جهانی شدن از مسائلی است که طی سال‌های اخیر مورد توجه متفکران قرار گرفته است. یکی از مناطقی که از پتانسیل همگرایی منطقه‌ای برخوردار است آسیای مرکزی است. فروپاشی ابرقدرت شرق و استقلال کشورهای آسیای مرکزی را می‌توان به عنوان عصری نوین در این منطقه تلقی کرد که آنها را در معرض فرایندهای جهانی شدن قرار داد. در این میان ایران با توجه به ارتباطات تاریخی و قرابت جغرافیایی و فرهنگی با جمهوری‌های آسیای مرکزی، فرصت مناسبی را برای توسعه روابط با این کشورها بدست آورده است. البته کشورهای دیگر نیز تلاش می‌کنند تا نفوذ خود را در آسیای مرکزی گسترش دهند. جمهوری اسلامی ایران، به‌مثابه بازیگری هنجاری، در نظام بین‌الملل دارای نقش هنجارساز است. این نقش، مرهون ویژگی هایی است که رهآورد انقلاب اسلامی بوده و بنیان شکل‌گیری نظام سیاسی جدیدی با ماهیت انقلابی و اسلامی را فراهم ساخته است. آن نظام سیاسی که تعابیر جدیدی بر قامت سیاست داخلی و خارجی پوشانده و به‌تدریج به انتظارات رفتاری خاصی در نظام بین‌الملل انجامیده است. سـیـاسـت خـارجـى ، خـط مـشـى و روشـى اسـت کـه دولتـهـا در بـرخـورد بـا امـور و مسائل خارج از کشور براى حفظ حاکمیت و دفاع از موجودیت و منافع خود اتخاذ مى کنند. در عرصه روابط بین الملل ، سیاست خارجى کشورها از اهمیت و جایگاه ویژه اى برخوردار اسـت . رفـتـار دولتـهـا در مـحـیـط بـیـن المـللى بـر اسـاس اتـخـاذ سـیـاسـتـهـایـى شکل مى گیرد که به بهترین وجه منافع ملى آنها را تاءمین کند. نـظـام بین المللى در برگیرنده کلیه اعمال و رفتار دولتهاست . دولتها همچنان که بر نظام بین المللى اثر مى گذارند، از آن نیز تاءثیر مى پذیرند. اهداف و منافع دولتها در چهارچوب سیاست خارجى مورد مطالعه قرار مى گیرد. سـیـاسـت خـارجـى در انـدیـشه سیاسى رهبر معظم انقلاب ، استمرار سیاست هاى بنیانگذار جـمـهـورى اسـلامـى حـضـرت امـام خـمـیـنـى (ره ) اسـت و بر این نکته تاءکید دارند که مهم تـریـن اصـل در سـیـاسـت خـارجـى مـا، حـمـایـت از هـویـت نـظـام اسـلامـى و پـافـشـارى بر اصـول و ارزشـهـاسـت و سـه اصـل ((عـزت ، حـکـمـت و مـصـلحـت )) را یک مثلث الزامى براى چارچوب ارتباطات بین المللى نظام جمهورى اسلامى مى دانند که نباید هیچ گونه خدشه اى به آن وارد شود. از دیـدگـاه رهـبـرى ، در سیاست خارجى جمهورى اسلامى هیچ گونه گردن کلفتى و ژست ابر قدرتى از هیچ کس پذیرفته نیست . کنار نیامدن با ظالم ، رشوه نپذیرفتن از زورمند و زرمـنـد، پـافـشـردن بـر حـقـیـقـت و حـمـایـت از مـظـلومـان و طـرفـدارى از اسـلام ، از جمله اصـول مـسـتـحـکـم سـیـاسـت خـارجـى مـحـسـوب مـى شـود کـه جنجال هاى هوچیگرانه دشمنان هم هرگز قادر به منحرف ساختن آن نخواهد بود. مقاله حاضر در برگیرنده برخى از دیدگاههاى مقام معظم رهبرى پیرامون سیاست خارجى نظام جمهورى اسلامى ایران است .