رابطه سرم، تحریم، کرونا و ما مردم

   امیر علی بهادری - اوایل هفته گذشته اخباری مبنی بر کمبود و جیره‌بندی سرم تزریقی در فضای مجازی منتشر شد. این در حالی است که با وخیم‌ شدن شرایط اپیدمی کشور، در نسخه هر بیمار کرونایی حداقل ۴ سرم تجویز می‌شود.درباره علت کمبود سرم نیز علل متفاوتی از سوی مسئولان اظهار می‌شود که نمی‌تواند توجیه وضعیت کنونی باشد.
 علی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان کشوردر تحلیل وضع موجود می‌گوید: کمبود سرم در کشور یک علت بیشتر ندارد و آن هم توقف تولید سرم در شرکت شهید قاضی تبریز است که ماهانه ۱۱میلیون سرم معادل ۴۰درصد سرم تولیدی کشور را تامین می‌کرد. این شرکت طبق تعهدش باید از ۵ تیر وارد مدار تولید می‌شد، اما به علت مشکلات تحریمی موفق به این کار نشد. اما این تنها بخشی از ماجرای کمبود سرم در کشور است نه همه آن.
فاطمی می‌گوید: وقتی توقف تولید ماهانه چهار میلیون سرم در شرکت شهیدقاضی اعلام شد، برخی شرکت‌ها به سازمان غذا و دارو اعلام کردند آماده واردات سرم هستند، اما این موضوع در بروکراسی‌های این سازمان از قلم افتاد. حتی با این که چهار تولیدکننده سرم در کشورمان در این مدت شیفت‌های کاری را افزایش دادند و تا ماه‌های ابتدایی سال اجازه ندادند کمبود سرم در کشور شدت بگیرد، ولی با شروع موج پنجم کرونا و افزایش مصرف، کمبود به‌تدریج شدت گرفت تا امروز که در هیچ داروخانه شهری سرم یافت نمی‌شود.
وی می‌افزاید: سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت باید این وضع را پیش‌بینی می‌کردند و با واردات سریع و به‌موقع از شکل‌گیری وضع موجود جلوگیری می‌کردند، اما سازمان غذا و دارو وقتی به یاد واردات افتاد که دیر شده و کشور مورد نظر نیز هند بود که خودش درگیر کروناست و اجازه خروج سرم از کشورش را نمی‌دهد. ما نباید همه تخم‌مرغ‌هایمان را در یک سبد می‌گذاشتیم، بلکه باید به زنجیره تامین بیش از این‌ها توجه می‌کردیم، چون سرم جزو اقلام غیرقابل جایگزینی است که جان بسیاری از بیماران به وجود آن وابسته است.
با این حال در شرایط کرونایی کشور و در روزهایی که حجم بالای بیماران بستری و سرپایی، باعث بروز مشکلاتی از جمله کمبود سرم‌های تزریقی شده، شرکت داروسازی ثامن آستان قدس رضوی، با افزایش ۵۰ درصدی توان تولیدی خود و بیشتر کردن شیفت‌های کاری، به یاری کادر درمان و بیماران آمده و ماهیانه ۴.۵ میلیون انواع سرم ‌های بطری ۲۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ سی‌سی را در شبکه بهداشت و درمان عرضه می‌کند.
  ارتباطی بین کمبود سرم تزریقی و قطعی برق وجود ندارد
در روزهای اخیر خبرهایی مبنی بر کمبود سرم‌های تزریقی در مراکز درمان و داروخانه‌ها و دلایل این کمبود منتشر شد که طبق گفته های سخنگوی صنعت برق و مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران این موضوع هیچ ارتباطی با قطعی برق ندارد.مصطفی رجبی مشهدی درباره انتشار خبرهایی مبنی بر اینکه  قطعی برق عامل کمبود سرم در بازار داخلی است، گفت: این خبر اساسا از پایه بی‌اساس است.
وی ادامه داد: باید تاکید کنم که صنعت برق تا حد امکان برق واحدهای تولیدی اقلام بهداشتی و ضروری بیمارستان‌ها را قطع نکرده است.سخنگوی صنعت برق کشور در پایان تصریح کرد: ما با صنایعی که قرارداد داشته باشیم، برق آنان را محدود می‌کنیم، اما تا امروز با سرم سازی هیچ قراردادی نداشته‌ایم.
  رفع کمبود سرم‌ تزریقی
مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با اشاره به چرایی کمبود سرم‌های تزریقی، گفت: مجوز دادیم که به اندازه نیاز یک ماه‌ سرم  را از هند و ترکیه حمل کنند که شرکت‌ها بلافاصله اقدام کردند که از اوایل هفته آینده سرم به وفور موجود می‌شود.
دکتر سید حیدر محمدی درباره کمبود سرم تزریقی در بیمارستان‌ها، گفت: در تابستان سال گذشته یکی از شرکت‌های سرم‌سازی ما که بزرگترین شرکت‌های سرم‌سازی ما است، از ما درخواست کرد که توزیع سرم را برای آن شرکت متوقف کنیم تا خط GMP خودش را اصلاح کرده و بهبودی در کیفیت خطوطش ایجاد کند که مخالفت کردیم و این برنامه برای اواخر سال در پاییز و زمستان افتاد که نیاز به سرم کمتر باشد.
وی افزود: در نهایت پاییز این مجوز را به شرکت دادیم که به دلیل مشکلات تحریم نتوانست دستگاه‌ها را بیاورد. بنابراین بهمن ماه کار را آغاز کردند، اما قول داده بودند که اوایل سال ۱۴۰۰ راه‌اندازی را داشته باشند، اما محقق نشد و اکنون قول داده‌اند که از دهم شهریور ماه راه‌اندازی کنند. بخش زیادی از سرم مورد نیاز را این شرکت تامین می‌کرد. بنابراین یکی از دلایل کمبود سرم این موضوع بوده است.
محمدی ادامه داد: در عین حال رمدسیویر که یکی از داروهای پرمصرف کرونا و خط اول درمان کرونا است، مصرفش ناگهان از ۶۰۰ هزار عدد در ماه به یک میلیون و ۵۰۰ هزار عدد رسید. حال با مصرف هر رمدسیویر، یک سرم هم مصرف می‌شود.
وی گفت: ما چند راهکار برای رفع کمبود سرم داشتم؛ اولا اعلام کردیم که با توجه به ضرورت تامین سرم مراکز درمانی تا اطلاع ثانوی طی یکی تا دو هفته آینده، سرم فقط در مراکز درمانی توزیع شود. از کارخانجات خواستیم که میزان تولید سرم‌های نیم و یک لیتری‌شان افزایش دهند که این اقدام را انجام دادند. به طوری که قبلا میزان تولید سرم ما ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تا بود به جز کمپانی که تعطیل است که به ۱۱ میلیون ۷۰۰ هزار رسید. در عین حال همزمان از شرکت‌ها خواستیم که تولید سرم‌های ۱۰۰ سی سی و ۲۵۰ سی سی که قبلا خیلی مصرف نداشت، برای رقیق کردن رمدسیویر هم تولید کنند که مجموع سرم‌سازان بین ۶۰۰ هزار تا یک میلیون می‌توانند بسته به پوشش خط‌شان اضافه کنند.
محمدی اعلام کرد که از دیروز مجوز دادیم که به اندازه نیاز یک ماه‌ سرم  را از هند و ترکیه حمل کنند که شرکت‌ها بلافاصله اقدام کردند که از اوایل هفته آینده سرم به وفور موجود می‌شود. البته مشکل‌مان برای مراکز درمانی با این بخشنامه رفع شده و بیمارانی که رمدسیویر دریافت می‌کنند هم به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. داروخانه‌های سرپایی هم تحمل کنند که اوایل هفته آینده سرم را مجددا در مراکز سرپایی هم توزیع می‌کنیم.
  پنج دلیل کمبود سرم تزریقی در بازار
رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران می‌گوید عدم‌پیش‌بینی لازم برای تامین نیاز بازار در زمان خروج یکی از واحد‌های اصلی سرم‌سازی از چرخه تولید و هم‌چنین قطعی برق، که فعالیت کارخانه‌ها را به میزان حداقل چهار ساعت در روز متوقف کرد، به کاهش سرم در بازار دارو دامن زد.
محمود نجفی‌عرب «خروج یکی از شرکت‌های اصلی سرم‌سازی از چرخه تولید»، «افزایش مصرف سرم در بیمارستان‌ها در پی افزایش شیوع کرونا»، «محدودیت در واردات یکی از محصولات پتروشیمی»، «قطعی برق» و «قاچاق معکوس» را به عنوان عوامل کاهش موجودی سرم تزریقی در بازار برشمرد.
به گزارش اتاق تهران، نجفی‌عرب با بیان اینکه ظرفیت تولید سرم در کشور، ماهانه حدود ۱۵ میلیون واحد بوده و مصرف کشور هم تقریبا پایین‌تر از این ظرفیت است، گفت: این ۱۵ میلیون واحد در سال‌های گذشته، نه تنها کفاف نیاز کشور را می‌داده که مازاد آن نیز گاه صادر شده است. تعداد شرکت‌های سرم‌سازی در کشور قابل‌توجه بوده و کارخانه شیراز سرم، شرکت داروپخش و شرکت سرم‌سازی شهید قاضی از جمله این تولیدکنندگان هستند.
او با اشاره به دلایل کمبود سرم در این مقطع توضیح داد: از ابتدای فروردین ماه امسال، شرکت شهید قاضی برای انجام برخی بازسازی‌های زیربنایی با موافقت وزارت بهداشت از زنجیره تولید خارج شد. البته از قبل مقداری سرم ذخیره کرده بود و شرکت‌های دیگر نیز ذخایری داشتند. اما به هر حال، سرم‌سازی شهید قاضی با ظرفیت تولید ماهانه ۵/ ۴میلیون سرم از چرخه تولید خارج شد. جالب اینکه شرکت‌های سرم‌سازی در سال ۱۳۹۹ با مازاد تولید مواجه بودند. به این دلیل که با وجود کرونا، بسیاری از جراحی‌های غیراورژانسی به تعویق افتاد و مصرف سرم در کشور با کاهش مواجه شد.
او با بیان اینکه اکنون مصرف داروی رمدسیویر به دلیل افزایش شیوع کرونا بالا رفته است، ادامه داد: با بالارفتن مصرف این دارو که در پروتکل ‌دارویی کرونا قرار دارد، تقاضا برای سرم نیز با افزایش مواجه شده است. به طوری که با مصرف ماهانه حدود ۲/ ۱ واحد رمدسیویر در کشور به همین میزان نیز به مصرف سرم افزوده شده و هر واحد از این دارو با یک واحد سرم تزریق می‌شود. بنابراین مصرف رمدسیویر، مصرف سرم را نیز افزایش داد. نجفی‌عرب در ادامه گفت: سرم‌سازی‌ها از دو ماده پلی‌اتیلنی pp و pv برای بسته‌بندی محصولات خود استفاده می‌کنند. البته در برخی سرم‌سازی‌ها ازpp استفاده می‌شود که از پتروشیمی‌های داخلی قابل تامین است اما آن دسته از واحدها که از pv استفاده می‌کنند باید آن را از کشورهایی نظیر چین و کره وارد کنند. اما واردات این محصول به دلیل برخی مشکلات ارزی با محدودیت مواجه شد و تولید سرم نیز در این واحدها تحت‌تاثیر قرار گرفت.
او همچنین قطعی برق را در کمبود سرم تزریقی در بازار موثر دانست و گفت: قطعی برق، فعالیت کارخانه‌ها را به میزان حداقل چهار ساعت در روز متوقف کرد و این مساله نیز به کاهش تولید در شرکت‌های سرم‌سازی دامن زد.
رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران گفت: نکته دیگری که وجود دارد آن است که قیمت فرآورده‌های دارویی در ایران به دلیل قیمت‌گذاری دستوری، همواره نسبت به بازارهای کشورهای اطراف پایین‌تر است و قاچاق معکوس این فرآورده‌ها به‌ویژه در مورد عراق و منطقه کردستان عراق بسیار مشاهده می‌شود. سرم هم از این قاعده مستثنی نبوده و قاچاق معکوس احتمالا سبب کاهش موجودی بازار از این محصول شده است.
او در ادامه از جلسات مشترک سازمان غذا و دارو و شرکت‌های سرم‌سازی خبر داد و گفت: سازمان غذا و دارو در روزهای گذشته، جلساتی را با شرکت‌های سرم‌سازی برگزار کرده و از آنها خواسته است در این مقطع، به میزان ۱۰ درصد به ظرفیت خود بیفزایند که این کمبود جبران شود. این کمبود البته مقطعی است و مساله‌ای نیست که قابل جبران نباشد. البته با توجه به اینکه شرکت شهید قاضی از سال گذشته برای توقف تولید خود با وزارت بهداشت مکاتبه داشته است، شاید بهتر بود که این وزارتخانه از همان زمان برای جبران کمبودهای احتمالی تدابیری می‌اندیشید و این کمبود را از طریق افزایش شیفت‌های کاری سایر تولیدکنندگان یا واردات جبران می‌کرد. البته قطعی برق هم در کاهش تولید بسیار موثر بود و وزارت بهداشت از پیش در جریان این قطعی نبود. در عین حال، کنترل قاچاق نیز در اختیار این وزارتخانه نیست.
نجفی‌عرب ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه فعالان صنعت دارو، سال‌هاست که نسبت به اختصاص ارز ترجیحی به حوزه دارو اعتراض دارند. درخواست ما حذف دارو از شمول ارز ترجیحی است تا قیمت‌ها تعدیل شود و خواسته دیگر ما این است که مابه‌التفاوت ارز ترجیحی و ارز آزاد در حوزه دارو به انتهای زنجیره منتقل شود تا اقشار فرودست به واسطه افزایش قیمت دارو آسیب نبینند. در این صورت انگیزه‌ها برای قاچاق معکوس نیز کاهش پیدا می‌کند. او با بیان اینکه با ورود شرکت سرم‌سازی شهید قاضی به چرخه تولید تا پایان مردادماه، احتمالا مساله کمبود سرم در بازار کمرنگ شود، گفت که راه‌حل اساسی مقابله با قاچاق معکوس، حذف ارز ترجیحی در حوزه دارو و تعیین قیمت واقعی برای فرآورده‌های دارویی است.
  ترفند جدید برای رفع کمبود سرم تزریقی
معاون درمان ستاد مقابله با کرونای استان تهران اعلام کرد با هدف رفع کمبود شدید سرم تزریقی تصمیم گرفته شد از تمامی سرم‌ها به جز سرم نمکی برای تزریق استفاده کرد. معاون درمان ستاد مقابله با کرونای استان تهران با تایید کمبود شدید سرم تزریقی در کشور و رفع بخشی از مشکلات تولید سرم گفت: از تمامی سرم‌ها به جز سرم نمکی می‌توان برای تزریقات استفاده کرد.
 نادر توکلی معاون درمان ستاد مقابله با کرونای استان تهران در برنامه سعادت آباد رادیو تهران ضمن ابراز نگرانی از وضعیت کرونا در کشور گفت: متاسفانه آمار بستری ها صعودی است. تعداد بستری‌های کل تهران بیش از 10 هزار نفر است.
وی افزود: دو موضوع برای هر بیمار وجود دارد یکی از آنها تخت برای بستری و دوم ویزیت برای درمان است. بیش از 75 درصد بیماران استان تهران در کلینیک های سرپایی مداوا می شوند. در این کلینیک ها بیمار توسط پزشک ویزیت می شود و بررسی های لازم صورت می گیرد درمان های اولیه  تخصصی ضد ویروس و وریدی کورتیکواستروئیدی و ضد انعقاد را دریافت می‌کند. در شرایط فعلی از هر 5 بیمار 1 نفر بستری می‌شود. چون اغلب وضعیت وخیمی ندارند و در کلینیک های تخصصی تنفسی و بستری موقت کووید ویزیت و درمان می‌شوند.
توکلی تصریح کرد: حدود 1400 نفر در روز از بیمارستان‌ها ترخیص می شوند و حدود 100 نفر فوت می کنند. ظرفیت تخت‌های تهران اشباع است و تقریبا تخت خالی وجود ندارد. حدود 1500 تخت در استان تهران در اختیار بیماران جدیدی قرار می گیرد که در اورژانس هستند.بیماری هم که وضعیت وخیم دارد در بخش ویژه اورژانس بستری می شود. تحت نظر پزشک قرار می گیرد تا تخت‌های بخش خالی شوند و بیمار به بخش منتقل شود. دکتر توکلی تاکید کرد: بیماران بدحال باید به بیمارستان ها مراجعه کنند. درگیری ریه لزوما به معنی بدحالی نیست ولی بیمارانی که تنگی نفس دارند و اکسیژن خونشان زیر 90 درصد است در اورژانس بیمارستان‌های اصلی ویزیت می‌شوند. ممکن است مریض نخواهد در فضای اورژانس بماند و ترجیح دهد به بیمارستان دیگری منتقل گردد. ولی تمامی اورژانس‌های بیمارستان‌های دولتی موظف به پذیرش بیمار هستند. معاون درمان ستاد مقابله با کرونای استان تهران افزود: تنها زمانی است که به طور رسمی اعلام می‌کنم در هفته آینده هیچ چیز به جز افزایش آمار فوتی‌ها قابل پیش بینی نیست. چون در حال حاضر مردم زندگی عادی دارند و مراسم عزا و عروسی برگزار می‌شود و رستوران‌ها باز است و عمده افزایش آمار مبتلایان به این موارد باز می گردد. وقتی بازارها و رستوران تعطیل شود بار انتقال ویروس کاهش می‌یابد اگر چه مردم هم حق دارند چون روند واکسیناسیون تکمیل نشده اما طی هفته اخیر روند واکسیناسیون در کشور سرعت بیشتری گرفته و به تنهایی در استان تهران حدود 70 تا 80 هزار تزریق در روز انجام می شود.
توکلی در این گفت‌وگوی رادیویی با تایید کمبود شدید سرم تزریقی در کشور گفت: مشکلات کارخانجات در تولید سرم رفع شده و بخشی هم در ادامه رفع خواهد شد ولی آنچه مهم است برای تزریق سرم از تمامی سرم‌ها به جز سرم نمکی می‌توان برای تزریقات استفاده کرد.