سیاست
چرخه باطل «ادعا-اقدام» شکل گرفته از سوی غرب در پرونده هسته‌ای ایران، خطرناک‌تر از آن است که کسی در ضرورت قطع آن تردید داشته باشد، از این رو تاکید مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های ایران گرچه گامی درست ارزیابی می‌شود اما ضرورت امروز، گذار از سیاست متناقض به رویکرد شفاف و صریح را ایجاب می‌کند. همزمان با آغاز دور جدیدی از خبرسازی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران، «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تریبون‌های مختلف درباره تازه‌ترین تحولات روابط ایران و آژانس به نکاتی اشاره کرده که به سبک گذشته باز هم مبهم است و برداشت‌های متنوع از آن می‌تواند مبنای بهانه‌جویی‌های جدید قرار گیرد. رافائل گروسی در حالی بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران تاکید می‌کند که به نظر می‌رسد بخشی از ادعاهای او درباره فعالیت‌های اطراف سایت‌های هسته‌ای بار دیگر به محلی برای گمانه زنی‌های تازه درباره برنامه هسته‌ای ایران تبدیل شده است. یک روز پس از آنکه مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) مدعی شد سرعت ساخت و سازها در سایت هسته‌ای کوه «کلنگ» در جنوب سایت نطنز، تشدید شده، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم اعلام کرد که «بازرسان شاهد تحرکاتی در اطراف محل‌های نگهداری ذخایر بوده‌اند. بدون دسترسی بیشتر، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجبور شده به تصاویر ماهواره‌ای بسنده کند که فقط می‌توانند اطلاعات محدودی را نشان دهند.» طرح چنین ادعاهایی از سوی نهادهای مرتبط با غرب که بودجه بسیاری از آنها از سوی آمریکا تامین می‌شود، چندان واجد اعتبار نیست اما داستان اظهارات مسئولان نهادهای ناظری چون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متفاوت بوده و در تازه‌ترین نمونه آن می‌توان به اظهارات دوپهلو و غیرشفاف گروسی به عنوان مدیرکل آژانس در خردادماه سال جاری اشاره کرد که به بهانه‌ای برای رژیم اسرائیل و آمریکا برای حمله به تاسیسات صلح آمیز هسته‌ای ایران تبدیل شد. شاید به همین دلیل است که گروسی به فاصله یک روز درباره ادعای شناسایی تحرکاتی تازه در سایت‌های هسته‌ای ایران، تصریح کرده است که «این تاسیسات سایت‌های صنعتی بزرگی هستند؛ رفت‌وآمد کامیون‌ها و کارکنان طبیعی است اما هیچ چیز خاصی ندیده‌ایم که نشان دهد فعالیتی در حال انجام است که شامل مواد هسته‌ای یا سانتریفیوژها یا کارهایی در مقیاس بزرگ باشد». در گفته‌ها و موضع گیری‌های رافائل گروسی در روزهای اخیر، ادعاها، تاکیدات و خواسته‌های دیگر هم تکرار شده است که شرایط را برای نتیجه‌گیری درست از آنها دشوار می‌سازد، از آن روکه مشخص نیست گروسی در این اظهارات به طور دقیق چه هدفی را دنبال می‌کند. ۱- «آسیب وارد شده به زیرساخت هسته‌ای ایران در سه تاسیسات قابل‌توجه بوده اما مواد هسته‌ای غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد همچنان در ایران باقی مانده است». این بخش از اظهارات گروسی گرچه روایت ایران درباره تاثیر حملات رژیم اسرائیل و ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای کشور کم و بیش تایید می‌کند اما به همان نسبت هم این پرسش جدی را مطرح می‌سازد که چرا شورای حکام با وجود تمام همکاری‌های ایران قطعنامه‌ای علیه تهران صادر کرد که به ابزاری برای بهانه‌جویی رژیم اسرائیل تبدیل شود و اگر به ادعای گروسی این موضوع در حمله به ایران تاثیری نداشت؛ چرا آژانس و مدیرکل آن از محکومیت این حمله خودداری کردند. ۲- «ایران به دنبال توسعه سلاح های هسته‌ای نبوده و می‌توانم با اطمینان بگویم که ایران برنامه هسته‌ای نظامی ندارد چون بازرسی انجام شده است و ما چندین دهه برنامه هسته ای آنها را زیر نظر داشته‌ایم». این جملات شفاف‌ترین و صریح‌ترین اظهارات گروسی در چند سال اخیر است که بر اساس قواعد بین‌المللی باید مبنای هرگونه تصمیم و اقدام درباره فعالیت‌های هسته ایران قرار گیرد. ۳- «در نبود دسترسی مستقیم، آژانس ناچار است تنها به تصاویر ماهواره‌ای تکیه کند. اما اگر بازرسی نکنیم، اگر حضور نداشته باشیم، طبیعتا تردیدها، سوالات و شک ها افزایش خواهند یافت. باید بتوانیم دوباره از آنجا بازدید کنیم تا اطمینان یابیم این مواد هنوز در محل هستند و برای هدف دیگری استفاده نشده‌اند. این مسئله بسیار مهم است». گزاره‌هایی که تکرار یک خواست مشخص است؛ بازگشت بازرسان به ایران. خواسته‌ای که رفتار یک ماه پیش تروییکای اروپایی در فعال‌سازی اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌ها از یک سو و تدابیر قانونی ایجاد شده در داخل ایران پس از حمله به تاسیسات هسته ای، تحقق آنها را با دشواری‌هایی روبرو می‌کند. تهران باور دارد که در رابطه با آژانس بین المللی انرژی اتمی، همکاری لازم و حتی فراتر از پادمان را انجام داده اما نتیجه ملموس و مشخص این همکاری، بمباران تاسیسات هسته‌ای و بازگشت تحریم‌هایی است که بهانه آنها غنی‌سازی در ایران بوده است. ۴- «ما با دولت ایران در ارتباط، همکاری و گفت‌وگوی محترمانه هستیم من قصد دارم این همکاری را ادامه دهم و با روحیه تلاش کنم تا یک خاورمیانه و منطقه با ثبات‌تر ایجاد شود». هرگونه همکاری ایران با گروسی و سازمان تحت امر وی، متاثر از یک واقعیت مشخص خواهد بود؛ «اعتمادی در کار نیست». در محیط خالی از اعتماد، هر اقدام، تصمیم و گفت‌وگویی گام به گام و به گفته تهران متاثر از واقعیت های میدانی پس از جنگ دوازده روزه خواهد بود. ۵- «تفاهم قاهره فقط اقداماتی فنی برای تسهیل کار بازرسان بود و نه یک توافق رسمی یا معاهده جدید. چنین تفاهم‌هایی جایگزین تعهدات حقوقی ایران ذیل توافق‌نامه پادمان نیستند و جزئیاتی مانند حجم یا نوع مواد هسته‌ای در آن مطرح نمی‌شوند». این بخش از گفته‌های گروسی در مصاحبه با شبکه العربیه است و مدیرکل آژانس درحالی توافق قاهره را غیررسمی توصیف کرده که حتی در اجرای همین تفاهم ساده و فنی هم کاری از پیش نبرد و تروییکای اروپا با فعال‌سازی اسنپ‌بک اجازه ازسرگیری همکاری‌های ایران و آژانس را نداد. مجموع اظهارات مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معجونی از واقعیات غیرقابل انکار درباره برنامه هسته‌ای ایران و تناقضات و ادعاهایی است که اگر گروسی توان عبور از آنها را نداشته باشد، آینده همکاری‌های ایران با این نهاد چندان شفاف تعریف نخواهد شد. به همین دلیل است که «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه اخیرا در این زمینه هشدار داده و به صراحت از مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای خواسته است که «از ابراز نظرات بی‌اساس در خصوص برنامه هسته‌ای ایران اجتناب کند». بقائی ضمن یادآوری پیامدهای فاجعه‌آمیز اظهارات گروسی که زمینه ساز تجاوز آمریکا و رژیم صهیونیستی به ایران بود، تصریح کرد: مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به خوبی می‌داند که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است». در نگاهی خوش‌بینانه می‌توان اینگونه تحلیل کرد که موضع گیری‌های اخیر رافائل گروسی نشان می‌دهد که آقای مدیرکل میان واقعیت برنامه هسته‌ای ایران و خواسته لابی صهیونیسم، میان ساخت مسیر تازه‌ای از اعتماد با ایران و تکرار گذشته بی‌نتیجه در نوسان دائم است. این تردیدها در حالی در اظهارات گروسی نمایان است که این روزها صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران از سوی دولتی، زیر سوال می‌رود که رئیس‌جمهور آن اخیرا در پیامی به «وزارت جنگ» خود دستور داده تا آزمایش سلاح‌های هسته‌ای را از سر بگیرد. اقدامی که وزیر امور خارجه در واکنش به آن تصریح کرده است: «با تغییر نام وزارت دفاع خود به وزارت جنگ، زورگوی مجهز به سلاح هسته‌ای دوباره آزمایش سلاح‌های اتمی خود را از سر می‌گیرد. همین زورگو، برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را خطرناک جلوه می‌دهد و تهدید به انجام حملات بیشتر علیه تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ما می‌کند؛ تمام این اقدامات در نقض آشکار قوانین بین‌المللی است. «سیدعباس عراقچی» افزوده است: هیچ تردیدی وجود ندارد که یالات متحده آمریکا خطرناک‌ترین عامل اشاعه هسته‌ای در جهان است. اعلام از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای اقدامی قهقرایی و غیرمسئولانه است و تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بین‌المللی به شمار می‌رود.جهان باید یک صدا ایالات متحده را به‌خاطر عادی‌سازی اشاعه چنین سلاح‌های شرورانه‌ای مسئول بشناسد». در چنین میدانی، به نظر می‌رسد که رافائل گروسی در جامه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و البته گزینه دبیرکلی سازمان ملل متحد باید از بنزین ریختن بر آتش تنشی دیگر در منطقه غرب آسیا حذر کرده و با تمرکز بر موضع گیری‌های کارشناسی غیرسیاسی، راه را برای احیای تدریجی اعتماد از دست رفته میان تهران و این نهاد ناظر بین‌المللی هموار سازد.