سیاسی
توافق رؤسای جمهوری آمریکا و روسیه برای دیدار در بوداپست مجارستان با هدف بررسی راه‌های پایان دادن به جنگ اوکراین، برای اروپایی که جبهه کی‌یف را خط مقدم امنیت خود می‌بیند، یکی از حساس‌ترین دوراهی‌های سیاسی سال‌های اخیر را رقم زده است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روز پنجشنبه (۲۴ مهر) پس از گفت‌وگوی تلفنی با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه اعلام کرد که دو طرف بر سر برگزاری نشستی در بوداپست توافق کرده‌اند. وی گفت: «همین الان تماس تلفنی‌ام با پوتین به پایان رسید و بسیار سازنده بود. رئیس‌جمهور روسیه به من و آمریکا بابت دستاورد بزرگ صلح در خاورمیانه تبریک گفت و معتقد است این موفقیت به مذاکرات ما برای پایان دادن به جنگ با اوکراین کمک خواهد کرد.» ترامپ افزود که در پایان تماس، دو طرف توافق کرده‌اند هفته آینده نشست‌هایی در سطح عالی میان مشاوران دو کشور برگزار شود و پس از آن، دیدار مستقیم میان او و پوتین در پایتخت مجارستان انجام گیرد «تا ببینیم آیا می‌توانیم به این جنگ ننگین پایان دهیم یا خیر». اظهارات ترامپ در حالی بیان می‌شود که اروپایی‌ها از آغاز دوره جدید ریاست‌جمهوری او، با احتیاط و حتی نگرانی تحولات مربوط به جنگ اوکراین را دنبال می‌کنند. بسیاری از پایتخت‌های اروپایی از یک‌سو از هر ابتکار واقعی برای توقف درگیری استقبال می‌کنند، اما از سوی دیگر بیم آن دارند که مذاکرات مستقیم واشنگتن و مسکو، کی‌یف و اتحادیه اروپا را در حاشیه قرار دهد. در این میان، بوداپست که از آغاز جنگ موضعی متمایز از جریان اصلی اروپا اتخاذ کرده، اکنون در جایگاه میزبانی اجلاسی صلح‌محور قرار گرفته که مقامات بروکسل به آن با دیده تردید می‌نگرند. کایا کالاس مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، صبح امروز (دوشنبه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۴) در گفت‌وگو با خبرنگاران در لوگزامبورگ گفت: «تلاش‌های رئیس‌جمهوری آمریکا برای تحقق صلح دیده می‌شود، اما هنوز نشانه‌ای از اراده واقعی روسیه برای صلح نمی‌بینیم. اوکراینی‌ها نمی‌توانند تسلیم شوند.» وی در واکنش به سفر رئیس‌جمهوری روسیه به بوداپست نیز مدعی شد: «خوب نیست که فردی با حکم جلب دیوان کیفری بین‌المللی به کشوری اروپایی بیاید؛ باید دید چنین دیداری چه نتیجه‌ای دارد.» این مواضع بازتاب‌دهنده شکافی عمیق در نگاه کشورهای اروپایی به آینده جنگ است. دولت‌های شمال و شرق اروپا همچنان بر لزوم ادامه فشار نظامی و تحریمی بر روسیه تأکید دارند و ادعا می‌کنند که هرگونه توافقی که به تغییر مرزها رسمیت دهد، اصول حقوق بین‌الملل را نقض می‌کند. در مقابل، برخی دولت‌های میانه و جنوب قاره از جمله مجارستان و اسلواکی، از «ضرورت واقع‌گرایی» و تمرکز بر پایان جنگ سخن می‌گویند و معتقدند دستیابی به صلح، حتی با امتیازهای محدود، بهتر از تداوم خون‌ریزی و رکود اقتصادی است. اختلاف دیدگاه‌ها در حالی شدت گرفته که گزارش فایننشال تایمز از فشار ترامپ بر ولادیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین برای پذیرش طرح صلح خبر داده است؛ گزارشی که هرچند از سوی کی‌یف تأیید نشده، اما در اروپا این تصور را تقویت کرده که واشنگتن تمایل دارد مسیر بحران را با سرعت بیشتری ببندد، حتی اگر این روند با مصالحه همراه باشد. در فضای افکار عمومی اروپا نیز نشانه‌هایی از خستگی و تردید دیده می‌شود. هزینه‌های دفاعی بی‌سابقه، افزایش بهای انرژی و افت رشد اقتصادی سبب شده تا شعارهای «صلح فوری» در برخی پایتخت‌ها رنگ جدی‌تری بگیرد. در مقابل، بلوک شمالی و بالتیک می‌گویند صلح بدون عدالت، در حکم تعلیق موقت جنگ است و به ثبات پایدار منجر نخواهد شد. در این میان، نقش مجارستان به‌عنوان میزبان احتمالی گفت‌وگوها جنبه‌ای دوگانه یافته است. از یک‌سو، نخست‌وزیر این کشور می‌کوشد تصویر یک میانجی مستقل را ارائه کند و از سوی دیگر، اتحادیه اروپا بیم دارد که این ابتکار به شکاف سیاسی تازه‌ای در میان اعضا بینجامد. این درحالی است که حضور پوتین در خاک اتحادیه اروپا نیز می‌تواند پرسش‌های دشواری درباره تعهدات قانونی دولت میزبان ایجاد کند، چرا که پوتین همچنان تحت پیگرد دیوان کیفری بین‌المللی قرار دارد. با وجود همه این پیچیدگی‌ها، بسیاری از تحلیلگران معتقدند دیدار بوداپست فارغ از نتیجه‌اش، آزمونی برای توان اروپا در هماهنگی مواضع خود خواهد بود. اگر ترامپ بتواند مسیر آتش‌بس را با توافق مستقیم با روسیه پیش ببرد، نقش اروپا در مدیریت جنگ به‌طور جدی کاهش می‌یابد و اتحادیه ناچار خواهد شد در مقام «ناظر» صلح ظاهر شود نه «شریک» آن. از این منظر، اروپا اکنون در دوراهی دشواری ایستاده است؛ یا باید به حمایت از کی‌یف با هزینه‌های سنگین اقتصادی ادامه دهد یا با ابتکار صلحی همراه شود که می‌تواند پایان جنگ را در سایه عقب‌نشینی از اصول سیاسی قاره، رقم بزند. در سایه کاهش چتر حمایتی آمریکا و اولویت‌های جدید واشنگتن، اتحادیه اروپا بیش از هر زمان دیگر ناچار است به طور مستقل درباره آینده امنیت خود تصمیم بگیرد؛ تصمیمی که بوداپست آغاز آن خواهد بود، اما نتیجه‌اش در پایتخت‌های اروپایی تعیین می‌شود.