یک جنگ روانی دیگر!

 منیرو بهرام- آیا اسنپ بک تنها یک جنگ روانی است و تاثیر اندکی بر اقتصاد ایران دارد؟تحریم‌های شورای امنیت از نظر حجم، هدف‌گذاری و شدت مجازات‌ها بسیار کوچک‌تر از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا هستند با اینهمه «تصویر آینده» شاید مهم‌ترین متغیر مؤثر اقتصاد این روزهاست که همه چیز را زیر و رو می‌کند، در علم اقتصاد به چنین پدیده‌ای «انتظارای تورمی» می‌گویند؛ موضوعی که واقعی نیست، اما به‌قدری قدرت دارد که واقعی‌ترین پدیده‌ها را هم شکل می‌دهد، در واقع اگر چیزی قرار باشد زودتر از هر عامل بیرونی، اقتصاد کشورمان را دستخوش تغییر کند، همین تصویر آینده و انتظارات روانی ما از آن است. بسیاری از رفتار‌های اقتصاد، صرفاً بر اساس برداشت عمومی از اتفاقاتی که هنوز رخ نداده است، تغییر می‌کنند، این همان ماشه‌ای ا‌ست که هر لحظه کشیده می‌شود. کافی ا‌ست خبری منتشر شود یا ابهامی در فضای سیاسی شکل بگیرد، پیش از آنکه هیچ اتفاق مشخصی بیفتد، بازار واکنش نشان می‌دهد، دلار گران می‌شود، طلا بالا می‌رود، خرید‌ها هیجانی می‌شود و سرمایه‌گذاری‌ها سست می‌شود، فقط به این دلیل که، چون «تصور شده» قرار است اتفاقی بیفتد.
با این حال، بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند که اسنپ‌بک بیش از آنکه یک رخداد حقوقی یا سیاسی باشد، یک پدیده روانی است. آنها معتقدند اقتصاد ایران سال‌هاست که تحت فشار حداکثری ایالات متحده قرار دارد و حتی اگر قطعنامه‌های شورای امنیت نیز برگردند، عملا تحریم تازه‌ای به فهرست موجود اضافه نمی‌شود. اما آنچه بازار را ملتهب می‌کند، نه محتوای تحریم بلکه ترس تاریخی از واژه تحریم است؛ واژه‌ای که به آورنده سال‌های دشوار و ناکامی وعده‌های برجامی را در ذهن‌ها زنده می‌کند.
از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان تاکید دارند؛ اقتصاد ایران بخش بزرگی از ظرفیت تحمل خود را در برابر فشارهای خارجی پیدا کرده است. در سال‌های گذشته، شبکه بانکی، فروش نفت، نقل و انتقال ارز و حتی تجارت کالاهای اساسی با محدودیت‌های گسترده‌ای روبه‌رو بوده و فعالان اقتصادی عملا یاد گرفته‌اند چگونه در این شرایط کار کنند. بنابراین بازگشت تحریم‌های شورای امنیت که عمدتا حوزه‌های هسته‌ای و موشکی را هدف می‌گیرد، تفاوت معناداری در وضعیت موجود ایجاد نمی‌کند. با وجود این واقعیت، بازار با ذهنیتی متفاوت واکنش نشان می‌دهد. تجربه تاریخی نشان داده است که حتی شایعه تحریم نیز می‌تواند نرخ ارز و طلا را بالا ببرد. دلیلش روشن است: سرمایه‌گذاران و خانوارها به محض شنیدن خبر، به سمت دارایی‌های امن می‌روند و همین رفتار جمعی، بحران را واقعی می‌سازد.
مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک بیش از آنکه یک مسئله حقوقی یا سیاسی باشد، یک رخداد روانی است. بسیاری از کارشناسان تأکید می‌کنند که بخش بزرگی از اثرات تحریم‌ها پیشاپیش در اقتصاد کشورمان مستهلک شده، اقتصاد ما سال‌هاست تحت سخت‌ترین فشار‌های یک‌جانبه رژیم امریکا قرار دارد. به گفته مسئولان اقتصادی، تحریم‌های شورای امنیت اگر برگردند، غالباً محدود به حوزه‌های هسته‌ای و موشکی هستند و نه چیز تازه‌ای به این فشار‌ها اضافه می‌کند و نه سازوکار تحریمی متفاوتی ایجاد می‌کند ولی بازار با نگاه به تجارب مختلف از جمله وعده‌های برجام که قرار بود مشکل آب خوردن را هم حل کند، اما اکنون قورت دادن آن را هم سخت کرده است، به این تمایز توجه ندارد و وقتی کلمه «تحریم» را می‌شنود، بر اساس آن، موجی از بی‌اعتمادی شکل می‌دهد.بازی روانی به این معنا نیست که این تحریم‌ها بی‌اثر باشند، بلکه باید اثر واقعی آن‌ها را دید و از اغراق یا بی‌توجهی پرهیز کرد. دغدغه اصلی تجار در حوزه تجارت خارجی بیشتر مربوط به مقررات بانکی، گمرکی و بیمه‌ای است تا موضوع اسنپ‌بک.
برخلاف پیش‌بینی‌ها، ایران توانسته از مراحل سخت‌تری عبور کند و حتی در اوج فشار حداکثری نیز تأمین مایحتاج اساسی مردم قطع نشده است، هرچند این فشارها بر قیمت‌ها تأثیر گذاشته‌اند.