جزئیات پیشنهادهای آمریکا به ایران چه بود؟
پایگاه خبری آمریکایی آکسیوس در گزارشی به جزئیات پیشنهادات ارائه شده از سوی ویتکاف به طرف ایرانی پرداخت و اعلام کرد، یکی از پیشنهادات ارائه شده از سوی آمریکا، توقف غنی‌سازی در قبال پذیرش حق غنی‌سازی از سوی ایران است.
به گزارش آکسیوس، «کارولین لیویت»، دبیر مطبوعاتی کاخ سفید اعلام کرد «استیو ویتکاف»، نماینده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای، «یک پیشنهاد جزئیات دار و مورد پذیرش» را برای ایران فرستاده است.
بنابر اعلام یک مقام آمریکایی، پیشنهاد آمریکا تلاشی برای حل مسأله‌ای است که مدت‌ها مذاکرات را به بن‌بست کشانده است و آن تقاضای ایران برای ادامه غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود است.
طبق اعلام یک مقام آمریکایی و یک منبع آگاه دیگر، یکی از پیشنهادات مطرح شده از سوی ویتکاف که از سوی عمان داده شده و مورد پذیرش آمریکا نیز واقع شده است، درخواست‌ها برای ایجاد یک کنسرسیومی است که اورانیوم را برای اهداف غیرنظامی تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نیز نظارت خود آمریکا غنی‌سازی کند.
اما به نوشته آکسیوس، پرسش مهمی اینجا مطرح است و آن این است که تأسیسات غنی‌سازی تحت این کنسرسیوم کجا بایستی قرارداشته باشد. بنابر اعلام یک منبع آگاه، آمریکا خواسته این تأسیسات خارج از ایران باشد.
پیشنهاد دیگر آمریکا این بوده است که آمریکا حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم را به رسمیت بشناسد و در ازای آن، ایران نیز غنی‌سازی اورانیوم را به‌طور کامل به حال تعلیق در بیاورد.
در گزارشی که روز گذشته از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شده، ادعا شده بود ایران بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده به میزان ۶۰ درصد را ذخیره کرده است. همچنین در گزارش دومی که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روز شنبه منتشر شد، ادعا شده است ایران پاسخی رضایت‌بخش به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره شماری از سایتهای اعلام نشده هسته‌ای داخل ایران نداده است.
بدرالبوسعیدی، وزیر خارجه عمان در جریان سفر خود به تهران در روز شنبه، پیشنهادات ویتکاف را به عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان تحویل داد. مقامات آمریکایی می‌گویند آنها امیدوارند که در ابتدا توافقی اولیه حاصل شود که طی آن، پایه‌های یک توافق هسته‌ای بنا شود. عراقچی، وزیر خارجه کشورمان گفته است به پیشنهاد ویتکاف بر اساس اصول، منافع ملی و حقوق مردم ایران پاسخ داده خواهد شد.
نیویورک‌تایمز می گوید در پیشنهاد آمریکا، از ایران خواسته شده که به‌طور کامل غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و پیشنهاد شده که یک کنسرسیوم منطقه‌ای بسفر کوتاه وزیر خارجه عمان به تهران برای ارائه عناصر پیشنهاد آمریکا رای تولید انرژی هسته‌ای ایجاد شود که شامل ایران، عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی و همچنین ایالات متحده باشد.
نیویورک‌تایمز نوشت: سند پیشنهادی امریکا به ایران، بنا بر توصیف مقاماتی که در جریان تبادلات دیپلماتیک قرار دارند، به‌صورت مجموعه‌ای از نکات کلیدی تنظیم شده، نه پیش‌نویس کامل یک توافق.
مقام‌های آمریکایی می‌گویند پیشنهاد مکتوب ایالات متحده به ایران تلاشی است برای حل مسئله‌ای که موجب بن‌بست در مذاکرات شده است؛ غنی سازی.
نیویورک‌تایمز ادامه داد: در این سند از ایران خواسته شده که به‌طور کامل غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و پیشنهاد شده که یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید انرژی هسته‌ای ایجاد شود که شامل ایران، عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی و همچنین ایالات متحده باشد.
این پیشنهاد، نخستین باری بود که از آغاز مذاکرات در اوایل آوریل، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی، استیو ویتکاف، طرحی مکتوب ارائه می‌کرد.
پیشتر عراقچی از سفر کوتاه وزیر خارجه عمان به تهران برای ارائه عناصر پیشنهاد آمریکا خبر داده و نوشته بود: «برادر عزیزم وزیر محترم امور خارجه عمان، امروز سفری کوتاه به تهران داشت تا عناصر پیشنهاد آمریکا را ارائه دهد که در چارچوب اصول، منافع ملی و حقوق ملت ایران به‌طور شایسته‌ای به آن پاسخ داده خواهد شد.»
دنیس سیترونوویچ، رئیس سابق میز ایران در سازمان اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل با اشاره به پیشنهاد مکتوب آمریکا به ایران امروز در مطلبی نوشت: ما در لحظات سرنوشت‌ساز مذاکرات میان ایران و آمریکا قرار داریم.
وی در مطلبی نوشت: این گزارش نشان می‌دهد که ما در لحظات سرنوشت‌ساز مذاکرات میان ایران و آمریکا قرار داریم:
الف. اگر پیشنهاد آمریکا، چه با کنسرسیوم منطقه‌ای و چه بدون آن، حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت نشناسد، احتمال پذیرش آن در ایران بسیار اندک است. ایران از حق غنی‌سازی خود عقب‌نشینی نخواهد کرد.
ب. بسیار محتمل است که ایران عجله‌ای برای رد علنی این پیشنهاد نداشته باشد، بلکه تلاش کند تا از طریق مذاکره، تغییراتی در آن ایجاد کند، چرا که نگران فروپاشی کامل مذاکرات است.
ج. با فرض اینکه مذاکرات به بن‌بست برسد، و با توجه به گزارش امروز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران، فعال شدن مکانیسم ماشه (Snapback) توسط یکی از کشورهای اروپایی عضو E3 (آلمان، فرانسه، بریتانیا) تنها مسئله‌ای زمان‌بر است. چنین اقدامی می‌تواند ایران را به واکنشی شدید مانند خروج از معاهده NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) وادار کند.
د. ایرانی‌ها که به واکنش‌های «خواب‌آلود» جامعه بین‌المللی به پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای‌شان عادت کرده‌اند، متوجه نیستند که «اوضاع در نظام بین‌الملل تغییر کرده» — یعنی اکنون درک فزاینده‌ای در سطح بین‌المللی وجود دارد که وضعیت فعلی برنامه هسته‌ای ایران قابل‌دوام نیست، چرا که ایران بیش از حد به آستانه ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک شده است.
ه. باید تأکید کرد که حتی اگر مذاکرات به بن‌بست برسد یا فروبپاشد، این به معنای قریب‌الوقوع بودن حمله نظامی نیست. به احتمال زیاد، دولت آمریکا ابتدا فشارهای اقتصادی را تشدید خواهد کرد، و سپس یا خود وارد عمل می‌شود یا به کشورهای دیگر چراغ سبز برای حمله می‌دهد.
پاسخ معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه به گزارش رافائل گروسی؛
غریب آبادی: ایران به سوءاستفاده احتمالی
از سعه صدر خود پاسخ مقتضی خواهد داد
کاظم غریب‌آبادی در پاسخی مبسوط به گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت: مادامی که فعالیت‌های هسته‌ای کشورها تحت نظارت آژانس باشد، هیچ جای نگرانی وجود ندارد. هیچ محدودیتی نیز درخصوص سطح غنی‌سازی برابر اسناد آژانس وجود ندارد و تنها محدودیت، عدم‌انحراف آن به سمت مقاصد غیرصلح آمیز است.
«کاظم غریب آبادی» معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، صبح دیروز در واکنش به گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص ایران که قرار است هفته آینده (دوشنبه ۱۹ خرداد) به نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه شود اما بخش‌هایی از این گزارش محرمانه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته، مطلبی را منتشر کرد.
گروسی نسبت به اقدام سیاسی در راستای منافع برخی کشورهای خاص پاسخگو باشد
غریب آبادی نوشت: در این چارچوب، مدیرکل آژانس هیچ حقی و حتی تکلیفی ندارد که یک فعالیت مشروع را تحت عنوان یک فعالیت مورد نگرانی معرفی کند. این اقدام آقای گروسی کاملاً یک اقدام سیاسی و در راستای منافع برخی کشورهای خاص است که باید نسبت به آن پاسخگو باشد. وی با اشاره به موضوع غیرمرتبط دیگری که آقای گروسی در گزارش خود به آن اشاره کرده است، ادامه داد: درخصوص کد اصلاحی ۳.۱ است. در این مورد باید اذعان شود که بعد از خروج آمریکا از برجام و عدم‌اجرای تعهدات سه کشور اروپایی تحت این توافق، جمهوری اسلامی ایران نیز در اجرای قانون راهبردی مجلس شورای اسلامی اجرای تعهدات هسته‌ای فراتر از پادمان خود را تحت این توافق متوقف نمود. کد ۳.۱ که ناظر بر اظهار زودهنگام تاسیسات اتمی است، به‌عنوان یک تعهد پادمانی محسوب نمی‌شود و تکرار آن به‌عنوان یک تعهد توسط آژانس، به آن مشروعیت نمی‌بخشد.
۱۲۰ نفر از بازرسان آژانس در دفتر راستی آزمایی ایران فعالیت می‌کنند
غریب آبادی خاطرنشان کرد: در گزارش همچنین ادعا شده است که «ایران طی چند سال گذشته به‌گونه‌ای لغو انتصاب بازرس‌های باتجربه را اِعمال کرده که توانمندی آژانس را برای اجرای مؤثر و کارآمد پادمان تضعیف می‌کند». بایستی خاطرنشان شود که برابر گزارش آژانس درخصوص اجرای پادمان‌ها در سال ۲۰۲۴، تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۴ تعداد ۲۷۴ بازرس در بخش‌های عملیاتی و دفتر راستی آزمایی ایران شاغل بودند. ۱۲۰ نفر از این بازرسان در دفتر راستی آزمایی ایران نیز فعالیت می‌کنند. وی ادامه داد: اینکه جمهوری اسلامی ایران پس از اقدام سیاسی سه کشور اروپایی در شورای حکام، انتصاب برخی از بازرسان با ملیت این کشورها را پس گرفت، نباید به منزله این تلقی شود که ظرفیت و توانایی آژانس در ایران تضعیف شده است. طبیعی است که ایران نمی‌تواند به بازرسان با تابعیت این کشورها اطمینان لازم را داشته باشد و لغو انتصاب بازرسان منصوب شده، یک حق پادمانی برای ایران است. واقعاً جای تأسف دارد که آقای گروسی فعالیت ۱۲۰ بازرس از ملیت‌های مختلف برای ایران را نادیده می‌گیرد و صرفاً ظرفیت و توانمندی آژانس را به تعداد معدودی بازرس با تابعیت سه کشور اروپایی خلاصه می‌کند!
این حجم از فعالیت‌های آژانس در ایران، نشانه چیست؟
معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر خارجه نوشت: هفتم، تمام موارد فوق در حالی است که در همین گزارش آمده است «ایران همچنان در زمینه مسائل مربوط به اجرای معمول پادمان با آژانس همکاری می‌کند و آژانس متناسب با چرخه سوخت هسته‌ای و فعالیت‌های ایران، تلاش گسترده‌ای برای راستی‌آزمایی در این کشور انجام می‌دهد». در گزارش اجرای پادمان‌ها در سال ۲۰۲۴ نیز در این رابطه آمده است که «براساس ارزیابی انجام شده، دبیرخانه به این نتیجه رسیده است که مواد هسته‌ای اظهارشده در ۳۱ کشور، شامل ایران، در فعالیت‌های صلح آمیز باقی مانده اند». گزارش اجرای پادمان‌ها در سال ۲۰۲۴، همچنین نکات قابل توجه دیگری دارد. به‌عنوان مثال، در این گزارش آمده است که از میان ۳۲ کشور دارای موافقتنامه پادمان، بدون پروتکل الحاقی لازم الاجرا، که ایران نیز در میان این گروه از کشورها قرار دارد، از ۱۰۰ تاسیسات هسته‌ای تحت پادمان ۲۱ مورد آن در ایران قرار دارد. ۴۹۳ مورد از ۶۸۲ بازرسی از این گروه از کشورها فقط از ایران انجام شده است. ۱۴۴ راستی آزمایی اطلاعات طراحی از ۲۲۴ مورد صرفاً از ایران انجام شده است. ۱۲۶۰ نفر روز بازرسی از ۱۸۹۵ نفر روز بازرسی در این گروه صرفاً از ایران انجام شده است. در همین گزارش آمده است که ۲۲ میلیون و ۶۲۶ هزار یورو از ۳۸ میلیون و ۹۰۵ هزار یورو بودجه عادی آژانس در سال ۲۰۲۴ صرفاً در ایران هزینه شده است. همچنین، ۴ میلیون و سیصد هزار یورو از بودجه اضافی یا داوطلبانه آژانس که در مجموع ۲۸ میلیون یورو بوده است نیز در ایران هزینه شده است.
غریب آبادی در ادامه با طرح این سؤال که این حجم از فعالیت‌های آژانس در ایران، نشانه چیست؟ گفت: آیا جز همکاری سازنده و گسترده ایران با آژانس است!؟ اینکه آژانس هیچ انحرافی و هیچ مشکلی در مسائل پادمانی جاری در رابطه با فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای ایران پیدا نکرده است و توجه خود را بر موضوعات بسته شده گذشته معطوف کرده است، نشانه چیست؟ آیا جز یک اقدام سیاسی تحت فشار برخی کشورهای خاص است!؟ وی با اشاره به اینکه ما در طول حیات آژانس، شاهد اقدامات سیاسی و سیاسی کاری‌های متعددی در این مجموعه بین‌المللی بوده‌ایم، گفت: سکوت مرگبار کشورهای غربی و آمریکا و مقامات آژانس در برابر رژیم صهیونیستی اسرائیل، نمونه بارز این سیاسی کاری است. از سوی دیگر، ما در گذشته شاهد بودیم که در مورد دو کشور عضو آژانس و معاهده عدم‌اشاعه که فعالیت‌های غنی‌سازی اظهار نشده داشته‌اند، پرونده آنها در شورای حکام بدون هیچ اقدامی مختومه گردید. حال، چرا آژانس و برخی کشورهای خاص به‌دنبال ایجاد یک پرونده ساختگی با احیای ادعاهای اثبات نشده گذشته، و البته مختومه شده، برای جمهوری اسلامی ایران هستند!؟ قضاوت با افکار عمومی است.