سیاسی
دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۱۱ می ۲۰۲۵) در شهر مسقط عمان برگزار شد؛ مذاکراتی که به گفته منابع رسمی، حدود سه ساعت به طول انجامید و برخلاف دورهای پیشین، با ورود به مباحث جزئی و فنی، گامی مهم در مسیر تعیین تکلیف نهایی پرونده هسته‌ای ایران قلمداد می‌شود. در این مذاکرات که به صورت غیرمستقیم و با میانجی‌گری عمان صورت گرفت، برای نخستین‌بار بخش‌هایی از گفت‌وگوها به موضوعات جزئی در حوزه رفع تحریم‌ها و اقدامات اعتمادساز اختصاص یافت؛ اگرچه خطوط قرمز تهران در خصوص تداوم غنی‌سازی، همچنان به‌صورت شفاف و غیرقابل‌مذاکره اعلام شد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از پایان نشست، در اظهاراتی صریح اعلام کرد: «غنی‌سازی خط قرمز ماست و هیچ‌گونه عقب‌نشینی در این زمینه معنا ندارد. تنها در چارچوبی محدود و موقت، می‌توان درباره برخی سطوح فنی برای اعتمادسازی گفت‌وگو کرد.» او تأکید کرد که فضای مذاکرات نسبت به دورهای گذشته «جدی‌تر و صریح‌تر» شده و دو طرف با وجود اختلافات اساسی، در برخی محورهای اجرایی به بحث‌های مفیدی پرداخته‌اند. این اظهارات در حالی بیان شد که تنها چند روز پیش از آغاز مذاکرات مسقط، «استیو ویتکاف» نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، در مصاحبه‌ای بی‌سابقه، خواستار تعطیلی کامل برنامه هسته‌ای ایران و جمع‌آوری تأسیسات غنی‌سازی در فردو، نطنز و اصفهان شده بود؛ موضعی که با واکنش تند مقامات ایران روبه‌رو شد. وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز با صراحت اعلام کرد: «غنی‌سازی، حق قانونی ملت ایران ذیل معاهده ان‌پی‌تی است و هیچ‌گونه برنامه‌ای برای توقف یا تعطیلی آن وجود ندارد.» با این وجود، فضای مذاکرات، برخلاف مواضع تند پیش‌زمینه‌ای، متشنج نشد. منابع نزدیک به مذاکرات اعلام کردند که دو طرف با حفظ چارچوب مذاکرات غیرمستقیم، از فاز کلی‌گویی عبور کرده و وارد حوزه‌هایی چون لیست تحریم‌های قابل رفع، سازوکارهای بانکی، صادرات نفت و زمان‌بندی اقدامات متقابل شده‌اند. حتی خبرنگار آکسیوس از قول یک مقام ارشد آمریکایی گزارش داد که «دو طرف توافق کردند کار بر روی جزئیات فنی ادامه یابد و از روند فعلی دلگرم هستیم.» این اظهارات، که مشابه آن در مواضع مقامات کاخ سفید نیز به چشم می‌خورد، بیانگر تغییر فاز رویکرد آمریکا نسبت به گفت‌وگو با ایران است. « جیمز بلر »، یکی از مسئولان ارشد کاخ سفید، در سخنانی کم‌سابقه تصریح کرد: «ما در موضوع ایران، هدفمان حل مسائل از طریق دیپلماسی است. هر دوره از گفت‌وگو با ایران، جلوتر از دور قبل بوده و امیدواریم در مذاکرات آینده، پیشرفت‌های بیشتری حاصل شود.» در این میان، بازی روانی و میدان رسانه‌ای نیز به بخشی از جدال راهبردی بدل شده است. ایران، با هوشیاری کامل، تلاش می‌کند از تحریف روایت مذاکرات توسط رسانه‌های غربی جلوگیری کند. عراقچی با اشاره به برخی تناقض‌گویی‌های مقامات ارشد که در رسانه ها عنوان شده هشدار داد که: «تداوم این مواضع متناقض می‌تواند به روند مذاکرات ضربه بزند و باعث بی‌اعتمادی شود.» او تأکید کرد که پیشبرد مذاکرات، نیازمند هم‌ترازی در مواضع رسمی و رسانه‌ای آمریکاست. با وجود باقی ماندن اختلافات مهم، فضای کلی مذاکرات حاکی از تداوم دیپلماسی، بدون عبور از خطوط قرمز تهران است. از نگاه ایران، مذاکرات ابزار تأمین امنیت و منافع ملی است، نه جایگزین آن. همان‌گونه که مسعود پزشکیان در یک موضع‌گیری کلیدی یادآور شد: «دستاوردهایی که برای آن خون داده شده را معامله نمی‌کنیم.» این نگاه راهبردی، نشان‌دهنده آن است که نظام تصمیم‌سازی در جمهوری اسلامی، با وجود باز بودن درِ گفت‌وگو، حاضر به پذیرش هیچ سازشی در اصول بنیادین نیست. آن‌چه از نتایج این دور مذاکرات قابل برداشت است، نزدیکی نسبی دیدگاه‌ها در حوزه‌های فنی، حفظ اختلافات در برخی حوزه‌های کلیدی و مهم‌تر از همه، اراده مشترک برای ادامه گفت‌وگوهاست. منابع آگاه در مسقط اعلام کردند که زمان برگزاری دور پنجم مذاکرات، طی روزهای آینده به‌طور رسمی اعلام خواهد شد. این موضوع، نشانه‌ای از تداوم مسیر عقلانی دیپلماسی در عین مقاومت استراتژیک ایران در برابر فشار، تهدید یا تحمیل خواسته‌های غیرقابل‌قبول طرف مقابل است.