زمستان تنهایی اروپا

 مراد غلامی- از آغاز جنگ اوکراین تاکنون، یکی از بازارهایی که به وضوح تحت فشار قرار گرفته، بازار انرژی است. وابستگی شدید اروپا به سوخت‌های فسیلی روسیه عاملی است که تحریم صادرات نفت و گاز این غول اوراسیا را برای اتحادیه دشوار می‌کند و همزمان با اینکه کشورهای قاره کهن در حال بحث بر سر پیروی از آمریکا هستند، نوسانات طلای سیاه و گاز همچنان نبض بازار انرژی را در دست دارد.
وابستگی اروپا به انرژی روسیه به عنوان یکی از نمادهای عصر جهانی شدن تا چندی پیش شاید رضایت‌آمیز به نظر می‌رسید اما در سال‌های اخیر، درگیری‌های غیرمنتظره‌ای رخ داد که نشان داد وابستگی متقابل در رفع مشکلات میان اتحادیه اروپا و روسیه ناکارآمد بوده است.
بنابراین جنگ اوکراین نه تنها اروپا را به تماشای جنگ حقیقی در معنای متعارف آن نشانده بلکه تورم، خطر رکود، روند صعودی بهای برق و سوخت و رویارویی با زمستان آتی بدون نفت و گاز روسیه را دامنگیر کشورهای اروپایی کرده است.
تحادیه اروپا و دیگر کشورهای اروپایی برای جبران بسته شدن نسبی شیر گاز روسیه، مجبور شده‌اند واردات گاز طبیعی مایع (LNG) را به ویژه از آمریکا، یکی از بزرگترین صادرکنندگان سوخت در جهان، به شدت گسترش دهند. مقایسه هفته دوم سال جاری میلادی (۲۰۲۲) با بازه زمانی مشابه در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که اروپا نزدیک به ۴۲ درصد کمتر گاز از روسیه وارد کرده و در مقابل، ۱۲۵ درصد افزایش واردات ال‌ان‌جی از آمریکا داشته است. افزایش عرضه از طرف سایر شرکای انرژی بروکسل مانند نروژ یا الجزایر نیز محدود بوده است.
کمک‌های آمریکا اگرچه برای کاهش مشکلات عرضه بی تاثیر نبوده اما درمان قطعی نبوده و فقط به منزله آرامبخشی موقت است. دلیل این عرضه بی سابقه گاز مایع آمریکا را نیز می‌توان به دو دلیل دانست؛ نخست اینکه هیچ منطقه‌ای در جهان، قیمت بالاتری از اروپا نمی‌پردازد. دوم اینکه اگر کرملین نسبت به اتخاذ تدابیری شدید مشابه آنچه در سال ۲۰۱۹ رخ داد، اقدام کند، هیچ گاز مایعی در جهان وجود ندارد که بتواند از یک وضعیت فاجعه‌بار جلوگیری کند. واقعیت این است که در پی اِعمال تحریم‌های گسترده کشورهای اروپایی علیه روسیه همزمان با اوج گیری جنگ اوکراین، بسیاری از کارشناسان به این نکته اشاره کردند که اتخاذ این رویکرد از سوی اروپا در قبال روسیه، می‌تواند تبعات بسیار فاجعه باری به ویژه از حیث تامین نیازهای انرژی برای اروپا به همراه داشته باشد. با این وجود گوش آمریکا به این هشدارها بدهکار نبود و کشورهای اروپایی که استقلالی در قبال آمریکا ندارند، با طناب پوسیده این کشور وارد چاه جنگ شدند.
بر اساس آمارهای آژانس انرژی اتحادیه اروپا، ۱۳ کشور اروپایی جهت تامین چیزی میان ۶ تا ۱۰۰ درصد گاز طبیعی خود به روسیه وابسته‌اند. در این میان، 3 کشور مقدونیه شمالی، بوسنی و هرزگوین و مولداوی، ۱۰۰ درصد از گاز طبیعی مورد نیاز خود را از روسیه تامین می‌کنند و این رقم برای فنلاند، ۹۴ درصد و برای لتونی ۹۳ درصد است. در عین حال آلمان و فرانسه نیز ۴۹ و ۲۴ درصد از نیازهای خود به گاز طبیعی را از روسیه تامین می‌کنند. این که با وجود چنین شرایطی چرا برخی از این کشورها حماقت کرده و وارد این جنگ شدند، یکی به عدم استقلال سیاسی‌شان باز می‌گردد و دیگری این که، پیش‌بینی نمی‌کردند جنگ این‌قدر طولانی شود!
آژانس بین‌المللی انرژی برای دستیابی به اهداف اتحادیه اروپا رهنمودهای جداگانه‌ای ارائه داده است. برنامه 10 مرحله‌ای آژانس بین‌المللی انرژی برای کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه عبارتند از: ۱- هیچ قرارداد جدید برای تامین گاز با روسیه منعقد نشود، ۲-یافتن منابع جایگزین برای واردات گاز طبیعی، ۳- افزایش ذخیره گاز اروپا در سال پیش‌رو، ۴- تسریع در استقرار پروژه‌های جدید بادی و خورشیدی، ۵- حداکثر تولید برق از انرژی زیستی و هسته‌ای، ۶- ارائه حمایت‌های مالی برای کاهش فشار اقتصادی واردشده به مشترکان آسیب‌پذیر، ۷- تامین حرارت بخش خانگی به‌وسیله پمپ‌های حرارتی، ۸- تسریع بهبود بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها و صنعت، ۹- تشویق مصرف‌کنندگان به کاهش موقتی دمای اتاق در بخش خانگی و ۱۰- ایجاد تعادل در شبکه تولید برق با روش‌های کم‌کربن.