پیوست عدالت برای سربازان وظیفه

 بهرام قمصری - طبق قانون اساسی ایران تمام مردان بالای 18 سال ایرانی به جز مواردی که استثنا شده‌اند، باید به خدمت سربازی بروند. برای اولین بار در سال 1304 قانون 32 ماده‌ای خدمت اجباری در مجلس شورای ملی به تصویب رسید که طبق این قانون می‌بایست تمام افراد ذکور بالای 21 سال به مدت 2 سال به خدمت سربازی می‌رفتند. ماده چهارم قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب سال 1363 می‌گوید که خدمت وظیفه عمومی در ایران 30 سال است که به چهار دوره، خدمت دوره ضرورت 2 سال، دوره احتیاط 8 سال، دوره ذخیره اول 10 سال و دوره ذخیره دوم 10 سال تقسیم می‌شود. همچنین این قانون به شورای عالی دفاع اجازه می‌دهد در شرایطی که تعداد مشمولان مازاد بر نیاز باشد، طول دوره ضرورت به 18 ماه کاهش یابد.
انعکاس اظهارات ماه گذشته سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس درباره تصمیم اعضای این کمیسیون برای فروش خدمت سربازی در چارچوب بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۱ موجی از حرف و حدیث را به راه انداخت. به گفته وی (در نهم بهمن‌ماه) دارندگان مدرک تحصیلی کاردانی و کمتر از آن با پرداخت ۲۵۰ میلیون تومان، دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد با پرداخت مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان و دارندگان مدرک پزشکی عمومی و دکترای تخصصی و بالاتر از آن در تمامی رشته‌ها با پرداخت مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به حساب خزانه کل کشور قادر به خرید سربازی خود خواهند بود.
با وجود گستردگی مطالبه تغییر اوضاع خدمت وظیفه و مشتریان خرید آن، اکثر بازخوردهای این تصمیم منفی بود. به گزارش روز شانزدهم بهمن‌ماه داده‌کاوی خبرگزاری «جمهوری اسلامی» انتشار خبر طرح خرید خدمت سربازی از سوی کمیسیون تلفیق واکنش منفی کاربران توئیتر را به دنبال داشت به طوری که ۹۲ درصد کاربران رویکرد منفی به این طرح داشته و مخالفت حداکثری خود را با این طرح بیان کردند.
بروز جنگ در اوکراین نشان داد بسیاری از ارتش‌های جهان از نیروهای داوطلب یا سربازان وظیفه و ذخیره بی‌نیاز نیستند.
پس از کش‌وقوس‌های مختلف، کمیسیون تلفیق از خرید و فروش خدمت برای مشمولان داخلِ کشور صرف‌نظر کرد و در ادامه «شهریار حیدری» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ۲۴ بهمن ماه خبر داد: طرح جامع ساماندهی خدمت سربازی در حال بررسی در کمیسیون امنیت ملی مجلس است و نظر ستادکل نیروهای مسلح هم در این باره اخذ شده است.
با این حال، آنچه طی سال‌های گذشته آشکارا به چشم آمده بروز نارضایتی‌هایی از رفتن به سربازی آن هم به مدت ۲۴ ماه بوده است. کمپین «نه به سربازی اجباری» از شهریور ۱۳۹۲ به راه افتاد و به موازات آن در فضای مجازی بسیاری کوشیدند با جمع‌آوری امضا، تغییری در اوضاع خدمت وظیفه عمومی به وجود آورند.
پس از جلسه‌ای که ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ در بهارستان به ریاست نایب رئیس مجلس و با حضور جمعی از نمایندگان و معاون نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح برگزار شد، تعدادی از نمایندگان در صفحات مجازی خود از ضرورت «اصلاح ساختار سربازی اجباری» نوشتند و تبعات وضعیت موجود را بی‌انگیزگی و سرخوردگی و ادامه موانع پیش روی ورود جوانان به چرخه تولید و ازدواج و ... دانستند.
نگاه دولت و ستاد کل نیروهای مسلح به موضوع خرید خدمت سربازی
نظر دولت درباره این مصوبه در کمیسیون تلفیق که در این کمیسیون هم اعلام شده، مخالفت با مصوبه فروش خدمت سربازی بوده چرا که بر خلاف عدالت بوده و صرفا امکانی را برای اقشار و طبقات مرفه و برخوردار جامعه فراهم می‌کنند تا بتوانند با پرداخت چنین مبالغ هنگفتی از خدمت سربازی معاف شوند. همچنین پیگیری‌های صورت گرفته از نیروهای مسلح هم نشان می‌دهد که این مجموعه نیز موافق موضوع خرید خدمت سربازی نیست چرا که با در اولویت قرار گرفتن چنین موضوعی انگیزه مشمولان برای اعزام به خدمت کاهش یافته و همین موضوع سبب غیبت متعدد مشمولان و تبعات بعدی آن خواهد شد. به گفته رئیس ستاد کل نیروهای مسلح قانون خدمت وظیفه عمومی به اصلاحاتی نیاز دارد زیرا در طول این سال‌ها اکثر محدودیت‌ها برای سربازان در قوانین دیگر رفع شده است. البته بعضی از نمایندگان مجلس هم بارها مخالفتشان را با خرید خدمت سربازی اعلام داشتند. به گفته «سیدمصطفی میرسلیم» نماینده تهران، خدمت سربازی مقدس است و همه آقایان باید افتخار کنند که ۲ سال از وقت خود را در سربازی بگذرانند. مشمولان خدمت سربازی با امکانات کشور به این سن رسیدند، تحصیل کردند و الان هم باید وظیفه خود نسبت به کشور را در قالب خدمت سربازی ادا کنند.
همچنین «علی خضریان» سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ در گفت‌وگو با «ایسنا» با بیان اینکه لغو سربازی اجباری به نفع توده‌های مردم و مستضعف جامعه نیست، از ارائه پیشنهادی جدید خبر داد و گفت: این کار را تحت عنوان «سرباز اقتصاد» پیگیری کردم، البته هنوز ستاد کل نیروهای مسلح آن را تایید نکرده است. این موضوع با اداره سرباز ستاد کل نیروهای مسلح مطرح شده و باید پخته‌تر شود.
در ادامه و روز سوم اسفند، «ابوالفضل ابوترابی» نماینده مجلس در برنامه زنده شبکه پنج از طرح جدیدی برای سربازی خبر داد که طبق آن سربازان به صورت پیمانی پنج‌ساله استخدام می‌شوند. به گفته وی ما سالانه ۵۰۰ هزار سرباز داریم که از میان آن‌ها ۸۰ هزار نفر را بر اساس نیاز و تشخیص یگان‌ها می‌توان به کار گرفت و در جلسه با ستاد کل نیروهای مسلح این طرح مطرح شده است.
پیش از این، درباره اصلاح قانون خدمت وظیفه عمومی، سردار سرلشکر «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در دیدار نوزدهم خرداد ۹۹ با رئیس مجلس اظهار داشته است: قانون خدمت وظیفه عمومی به اصلاحاتی نیاز دارد زیرا در طول این سال‌ها اکثر محدودیت‌ها برای سربازان در قوانین دیگر رفع شده است و این افراد برای اخذ گواهینامه، وام و اشتغال مشکلی ندارند. این در حالی است که ۷۰۰ هزار نفر سالانه مشمول خدمت وظیفه عمومی می‌شوند، اما تنها نیمی از آنها به خدمت می‌روند.
در ایران خدمت وظیفه پیشینه‌ای یکصدساله دارد اما در تاریخ معاصر جهان قدمت سربازگیری بیشتر است و به سالیان بعد از انقلاب سال ۱۷۸۹ فرانسه برمی‌گردد.                         
در همین حال، رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح هفدهم فروردین ماه تعداد کل مشمولان غایب در کشور را حدود ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر اعلام کرد و گفت: هیچ برنامه‌ای برای بخشودگی سربازان غایب وجود ندارد.
 تصمیم‌گیری درباره خرید سربازی به ستادکل نیروهای مسلح واگذار شد
طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، تصمیم‌گیری درباره خرید سربازی مشمولان خارج از کشور بر عهده ستادکل نیروهای مسلح قرار داده شد.
در جلسه علنی ۱۴ اسفند ماه مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، جزء یک بند الحاقی ۳ تبصره ۱۰ بودجه مربوط به شرایط معافیت مشمولان خارج از کشور به دلیل مغایرت با برخی از قوانین به رأی گذاشته شد که نتوانست دو سوم آرای مجلس را کسب کند.
در ادامه جلسه حذف این بند به رأی مجلس گذاشته شد که این پیشنهاد نیز رأی نیاورد. سپس نمایندگان پیشنهادات اصلاحی متعددی در این باره ارائه دادند که هیچ کدام از آن پیشنهادات هم رأی لازم را کسب نکرد.
در نهایت عبدالرضا مصری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی که ریاست جلسه را بر عهده داشت، گفت: لازم است از مجلس رأی استمزاجی بگیریم که در صورت موافقت از این بند بگذریم و اختیار برای اجرای این موضوع به ستادکل نیروهای مسلح داده شود که نمایندگان مجلس با این موضوع موافقت کردند.
در جزء یک بند الحاقی ۳ تبصره ۱۰ آمده بود که «مشمولین نظام وظیفه عمومی مقیم خارج از کشور که حداقل پنج سال از زمان فراخوان آن‌ها به خدمت وظیفه عمومی گذشته باشد، با رعایت اصل یکصد و دهم (۱۱۰) قانون اساسی می‌توانند با پرداخت معادل ریالی پانزده هزار (۱۵.۰۰۰) یورو کارت معافیت از خدمت سربازی دریافت کنند. مشمولین متأهل دارای فرزند از مادر ایرانی از بیست و پنج درصد (۲۵%) تخفیف برخوردار می‌شوند.»
مشمولان سربازی مقیم خارج از کشور با ۱۵ هزار یورو معاف می شوند
نمایندگان مجلس شورای اسلامی با معافیت مشمولان نظام وظیفه عمومی مقیم خارج از کشور با پرداخت ۱۵ هزار یورو موافقت کردند.
 نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز شنبه (۱۴ اسفندماه)در جریان بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور بازگشتی از کمیسیون تلفیق لایحه بودجه با بند الحاقی (۳) تبصره (۱۰) که مربوط به مسائل قضایی، انتظامی و دفاعی است، موافقت کردند.
بر اساس بند الحاقی (۳) تبصره (۱۰) ماده واحده، مشمولین نظام وظیفه عمومی مقیم خارج از کشور که حداقل پنج سال از زمان فراخوان آنها به خدمت وظیفه عمومی گذشته باشد، با رعایت اصل یکصد و دهم(۱۱۰) قانون اساسی می ­توانند با پرداخت معادل ریالی پانزده هزار(۱۵.۰۰۰) یورو­، کارت معافیت از خدمت سربازی دریافت کنند. مشمولین متأهل دارای فرزند از مادر ایرانی از ۲۵ درصد تخفیف برخوردار می شوند. پیش از رای گیری «محمدرضا سلیمی» نماینده مردم محلات در اخطاری گفت: ابتدا باید تعیین تکلیف شود که در باره این بند آیا نامه ای از ستاد کل نیروهای مسلح برای تایید این بخش رسیده است یا خیر. بر همین اساس از آنجا که این موضوع با ایراد شورای نگهبان در این باره مواجه خواهد شد حذف کل را مطرح کردم. «محمدباقر قالیباف» رییس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر سلیمی گفت: این بند با رعایت اصل ۱۱۰ قانون اساسی مطرح شده است. تا زمانی هم که این بند به تایید شورای نگهبان نرسد، قانون نیست. «رحیم زارع» سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ در مخالفت با این پیشنهاد گفت: سومین بار است که پیشنهاد حذف کل این بند مطرح می شود و رای نمی آورد. چرا که کمیسیون تلفیق با توجه به این بند از نخبگان خارج از کشور دعوت کرده است که آنها با پرداخت مبلغی از سربازی معاف شده و  با حضور در ایران نسبت به سرمایه گذاری در بخش های مهم کشور اقدام کنند. وی افزود: هدف این است که تسهیلاتی فراهم شود تا ایرانیانی که توانایی بالایی در سرمایه گذاری دارند نسبت به بازگشت به کشور ترغیب شوند. «محمدعلی پوررحمتی» نماینده مردم ماکو و چالدران در پیشنهادی کاهش میزان مبلغ و اضافه شدن ۵ سال حضور مشمولان خارج از کشور را مطرح کرد که به تصویب نرسید.
۳۰ ساله‌های دارای دو فرزند کارت معافیت سربازی دریافت می‌کنند
نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب کردند که مشمولان متاهل بالای ۳۰ سال و دارای دو فرزند کارت معافیت سربازی دریافت کنند. نمایندگان مجلس در جلسه علنی نوبت صبح دوشنبه و در جریان بررسی بخش هزینه ای لایحه بودجه ۱۴۰۱،  بندالحاقی ۳ تبصره ۱۰ را تصویب کردند. ‌طبق این مصوبه، با رعایت اصل یکصد و دهم(۱۱۰) قانون اساسی و در راستای توجه به امر مقدس استحکام خانواده و تشویق به فرزندآوری، مشمولین غایب و غیر غایب متأهل دارای دو فرزند و بیشتر که بالای سی سال سن دارند، از انجام خدمت وظیفه عمومی به صورت رایگان معاف می شوند. نمایندگان مجلس در جریان بررسی بخش درآمدی این بند، اختیار خرید سربازی برای مشمولان غایب خارج از کشور را به ستاد کل نیروهای مسلح دادند.
افزایش ١٠ برابری حقوق سربازان
محسن دهنوی، نماینده مجلس از افزایش ١٠برابری حقوق سربازان خبر داد. مساله مهم در اینجا آن است که حداقل تا زمانی که مساله سربازی حل شود و شاهد حذف سربازی اجباری باشیم، سربازان بتوانند شرایط بهتری را داشته باشند.
محسن دهنوی، نماینده مجلس در این باره در یک برنامه اینستاگرامی گفته است: از زمانی که وارد مجلس شدم، سربازی یکی از دغدغه‌های من بود و یکی از چالش‌های کشور نیز است. در حال حاضر سه میلیون مشمول غایب داریم و براساس آنچه گفته می‌شود، سربازی یکی از سه علت اصلی تاخیر در ازدواج محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: از این رو نباید تا زمانی که لایحه جدید داشته باشیم و اصلاحاتی انجام شود، دست روی دست گذاشت. در یک بازدید میدانی که انجام شد دیدم سربازانی هستند که دو روز غذای گرم نخورده‌اند. سال٩٩ حقوق سربازان کمتر از ۴٠٠هزار تومان بود و در لایحه بودجه ١۴٠٠ ما مساله حقوق سربازان را پیگیر شدیم. اگر قرار است طبق قانون فرد به سربازی برود، حقوقش هم باید طبق قانون باشد که تا آن زمان اینطور نبود و حقوق و مزایا طبق قانون اجرا نمی شد. به گفته محسن دهنوی، ٢۵٠٠میلیارد تومان در آن زمان برای حقوق سربازان منابع در نظر گرفته شده بود که گفتیم منابع افزایش و به ۴۵٠٠میلیارد تومان رسید. همچنین در مجلس ٣٠٠٠میلیارد تومان به حقوق و ٢هزار و ۶٠٠میلیارد تومان نیز برای خوراک و پوشاک در نظر گرفته شد و حقوق پرداختی هم به میانگین یک‌ میلیون و ۴٠٠هزار تومان رسید و هیج سربازی زیر یک میلیون تومان حقوق نگرفت. دهنوی توضیح داد؛ امسال هم دوباره مساله حقوق سربازان را پیگیری کردیم. دولت قصد داشت به حقوق سربازان ١٠درصد اضافه کند. اما مگر چه چیزی ١٠ درصد افزایش قیمت داشته که بخواهیم به سربازان ١٠درصد افزایش حقوق بدهیم؟ بنابراین در مصوبه کمیسیون تلفیق آوردیم که حقوق سربازان در مناطق غیر عملیاتی ۶٠ و در مناطق عملیاتی ٧٠درصد حداقل حقوق کارکنان نیروهای مسلح باشد. سربازان متاهل نیز ٩٠درصد حقوق کارکنان نیروهای مسلح حقوق دریافت کنند. در واقع باتوجه به اینکه حداقل حقوق نیروهای مسلح ۵میلیون و ۶٠٠هزار تومان خواهد شد، سربازان سال آینده کمتر از سه میلیون و ۴٠٠هزار تومان دریافت نخواهند کرد و میانگین حقوق سربازان از ۴٠٠هزار تومان طی دو سال به ۴میلیون تومان می‌رسد، یعنی ١٠برابر افزایش.