تلاقی اقتصادی با پاکستان

 کلیم ورزی- اخیراً پاکستان و ایران اراده خود را برای ارتقای روابط اقتصادی تقویت و هدف تجاری بلندپروازانه ۱۰ میلیارد دلاری را تعیین کرده‌اند، و همچنین برای توسعه اتصال منطقه‌ای تلاش خواهند کرد. این دو همسایه با تاریخ مشترک، تلاش‌ها برای تقویت تجارت دوجانبه را از طریق ارتباطات جاده‌ای، ریلی و بندری در کنار سازوکارهای تجاری نوآورانه مانند مبادله کالا به کالا و بازارهای مرزی هماهنگ می‌کنند. افزایش حجم مبادلات تجاری سالانه ایران و پاکستان از ۳ میلیارد دلار کنونی به ۱۰ میلیارد دلار هدف‌گذاری شده، در گرو عوامل مختلفی مانند رونق بازارچه‌های مرز، تقویت اتصالات ریلی و بندر، تجارت تهاتری و فعالسازی توافقنامه تجارت دوجانبه است. برای ایران، تعمیق ادغام اقتصادی با پاکستان، در بحبوحه تحولات جهانی، دسترسی پایداری به فرصت‌های اقتصادی جدید فراهم می‌کند.
با توجه به دیدگاه های مقام معظم رهبری، رییس جمهوری و تمامی مسئولان نظام برای توسعه تعاملات اقتصادی با تمامی کشورها مخصوصا کشورهای همسایه بر اساس ایجاد روابط دوستانه با حفظ تمامی ارزشهای متقابل، علاقمندی و امیدواری خوبی در کشورمان در میان فعالان اقتصادی ایجاد شده است. در جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌های بسیار بزرگی در حوزه خدمات فنی و مهندسی و احداث پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، و همچنین در زمینه تامین نیازهای پاکستان در حوزه صنایع غذایی، دارویی و لوازم پزشکی وجود دارد. همچنین آمادگی و ظرفیت لازم در زمینه توسعه مبادلات دانشجویان و اساتید و راه‌اندازی پارک علم و فناوری و ایجاد شهرک‌های صنعتی با سرمایه‌گذاری مشترک وجود دارد.   
پاکستان یکی از بازارهای مهم و راهبردی منطقه است. در حالی که حجم واردات سالانه این کشور حدود ۷۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود، سهم ایران از این بازار تنها حدود سه درصد است. این شکاف به‌روشنی نشان می‌دهد که چه ظرفیت بزرگی برای گسترش همکاری‌های تجاری میان دو کشور وجود دارد.
ایران در دهه ۸۰ شمسی با هدف توسعه روابط همسایگی، خط لوله گاز ایران_پاکستان_هندوستان را که موسوم به «خط صلح» بود، مطرح کرد اما در عمل این خط لوله با کارشکنی مقام‌های پاکستان مواجه شده و به دلیل ناترازی گاز در داخل کشور نیز در عمل این خط لوله با وجود سرمایه‌گذاری از سوی ایران به نتیجه نرسیده است؛ اجرای این طرح امکان بی‌اثر کردن سیاست آمریکا مبنی بر حذف از بازار نفت و گاز را فراهم خواهد کرد.
علاوه بر این، پاکستان وابستگی زیادی به واردات منابع و محصولات انرژی دارد؛ در واقع بیشترِ تأمین انرژی اولیه، از نفت و گاز طبیعی صورت می‌گیرد. انرژی آبی منبع اصلی انرژی تجدیدپذیر در این کشور است اما سهم انرژی بادی و خورشیدی به‌آرامی در حال‌ رشد است. بیش از ۴۰ میلیون نفر در این کشور به برق دسترسی ندارند. عمده منابع عرضه انرژی در پاکستان به ترتیب از طریق زیست توده (یک منبع تجدیدپذیر انرژی است که از مواد زیستی به دست می‌آید. به‌طورکلی، زباله‌هایی که منشأ زیستی داشته باشند)، گاز طبیعی، نفت، ذغال سنگ، اتمی، برقآبی، بادی، خورشیدی و سایر منابع تامین می‌شود.
نکته جالب‌توجه اینکه در سال ۲۰۱۵ پاکستان حدود ۲۵ میلیون فوت مکعب ذخایر گاز در اختیار داشت اما به سبب وابسته بودن صنایع این کشور به گاز از همین دوره زمانی، واردات گاز برای نخستین‌بار در پاکستان آغاز شد؛ بنابراین تکمیل خط لوله صلح فرصت عالی برای ایران فراهم خواهد ساخت.
از سوی دیگر، طبق گزارش‌های رسمی، در سال ۲۰۲۱ بیش از ۷ میلیون تن گاز مایع وارد پاکستان شد. بخش عمده این واردات از طریق شرکت انرژی قطر و شرکت‌های چندملیتی نفت و گاز ایتالیایی ENI و Gunvor مستقر در سنگاپور انجام شده؛ با وجود این حجم از واردات، نیازهای پاکستان به انرژی همچنان پابرجاست.
اما این مقدار واردات گاز برای رفع نیازهای انرژی پاکستان کافی نبوده؛ در حال حاضر عمده مصارف خانگی در شهرها به سیلندرهای گاز مایع و در صنایع به گازوئیل وابسته است؛ بی‌تردید به سبب نیاز مبرم پاکستان به واردات گاز، تقویت روابط دوجانبه و سرمایه‌گذاری خارجی به‌منظور افزایش تولید گاز و گاز مایع، ایران را در شرایطی قرار خواهد داد که درآمدهای ارزی خود را افزایش دهد.