کائنات اثرات کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی و سدها را بررسی می کند
پیامدهای غیرمنتظره
خشکسالی در کشور
کریم نقده- حجم بارندگی‌های سالانه از سال 1354 تا کنون، یک میلیمتر در هر سال، کاهش یافته است.50 سال پیش، سالانه 280 میلیمتر، بارش اتفاق می‌افتاد اما این میزان بارندگی، امسال به 192 میلیمتر رسیده است. در دهه 70، میزان بارندگی‌های سالانه در مقاطعی تا 369 میلیمتر نیز افزایش یافته بود.طی 50 سال گذشته، به تناسب آهنگ کاهشی بارندگی‌ها در ایران، دمای هوا رو به افزایش گذاشت.طی نیم قرن گذشته، میانگین دمای هوا در ایران 0.4 درجه سانتیگراد در هر دهه افزایش یافته است.
ایران در سده اخیر چندین خشکسالی بزرگ را تجربه کرده است، از جمله:
خشکسالی ۱۳۱۹-۱۳۲۱: این دوره یکی از اولین خشکسالی‌های بزرگ در تاریخ معاصر ایران بود که منجر به خسارات شدید کشاورزی و کمبود مواد غذایی شد. این تأثیر به ویژه در مناطق روستایی که کشاورزی اصلی‌ترین امرار معاش بود، احساس شد.
خشکسالی ۱۳۴۳-۱۳۴۴: خشکسالی قابل توجهی این زمان رخ داد که بخش‌های وسیعی از کشور به ویژه در شرق ایران و ناحیه خراسان را تحت اثر قرار داد.
خشکسالی ۱۳۴۹-۱۳۵۰: این خشکسالی با دوره‌های خشک طولانی به‌شدت بر جمعیت شهری و روستایی اثر گذاشت. کمبود آب منجر به افزایش مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها شد زیرا مردم به دنبال شرایط زندگی بهتر بودند.
خشکسالی ۱۳۷۷-۱۳۷۸: پایان دهه هفتاد شمسی شاهد خشکسالی بحرانی بود که تقریبا تمام استان‌های ایران را تحت تأثیر قرار داد و یکی از بدترین خشکسالی‌های اخیر را رقم زد و بیش از نیمی از جمعیت و ۲۶ استان ایران در معرض این رخداد قرار گرفتند.
خشکسالی ۱۳۷۹-۱۳۸۱: این خشکسالی هیدرولوژیکی اثر بسزایی بر محصولات و قیمت محصولات ایران داشت و بیشتر از کشاورزان برای مصرف‌کنندگان ضرر داشت.
خشکسالی ۱۳۸۶-۱۳۸۸: این خشکسالی با کاهش 20درصدی بارندگی در سال 1387 ویرانگرتر از خشکسالی قبلی بود. شدت بیشتر خشکسالی در مناطق شمال غرب و جنوب غرب کشور بود.
خشکسالی ۱۳۹۹-۱۴۰۳: خشکسالی که از سال ۱۳۹۹ آغاز شد با بارش کم و دمای بالا در سراسر ایران بین تیر ۱۳۹۹ تا خرداد ۱۴۰۲ شدت رویدادهای خشکسالی افزایش یافته است.
از زمستان ۱۴۰۲ ایران همچنان با شرایط خشکسالی مداوم و کمبود آب برای بسیاری از مناطق کشور درگیر بوده است. تقریبا 83 درصد از آب ایران در کشاورزی مصرف می‌شود ، در حالی که حدود ۲۷ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور و تقریبا همین میزان درصد از اشتغال ایران در کشاورزی تامین می‌شود. بعضی برآوردها سهم کشاورزی را در دهه اخیر کمتر از ۲۰ درصد برآورد می‌کند.
علاوه بر کمبود بارش، عواملی که در مشکلات آب ایران نقش داشته‌اند عبارتند از سوء‌مدیریت آب، اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی، تصفیه آب ضعیف، زیرساخت‌های نامناسب، ساختار اداری ناکارآمد، انتقال آب به مناطق خشک‌تر و در نهایت گرم شدن زمین.
برخی از پیامدهای خشکسالی در ایران فرسایش خاک، بیابان‌زایی، توفان‌گرد‌و‌غبار، کمبود مواد غذایی، کمبود انرژی و کاهش تولید برق، کاهش تولید ناخالص داخلی و از دست دادن مشاغل کشاورزی هستند.
ایران در تاریخ خود نیز خشکسالی‌های مهمی را تجربه کرده است:
خشکسالی بزرگ به سال ۱۱۱ هجری قمری (۷۲۹م) در خراسان با قحطی سختی روی داد و طبری نوشت «در این سال مردم خراسان به قحطی و گرسنگی سخت افتادند و جنید به ولایت‌ها نوشت که آذوقه به آنجا حمل کنید.»
خشکسالی سال ۲۲۰ قمری (۸۳۵ م) در ناحیه سیستان شدید بود.
«ابن‌اثیر» در «کتاب الکامل» نوشته به سال ۲۸۰ هجری قمری (۸۹۳م) در ری و طبرستان چنان آب‌ها بخشکید که سبب بروز وبا شد.
* «تاریخ الفی» می‌نویسد که در سال ۴۳۳ هجری قمری (۱۰۴۲م) در بیشتر ربع مسکون باران نیامد و قحطی عظیم پیدا و متعاقب آن وبا عالم‌گیر شد. در کمتر از یک ماه در اصفهان ۴۰ هزار کس بمردند.
در قحطی ۱۲۸۸هجری قمری (۱۸۷۱م) در ری - تهران جنبنده‌ای زنده نمانده بوده تا خورده شود آنچنان که مردم به علف‌خواری و سپس به خاک‌خوری روی می‌آورند. از این سال با عنوان «سال وبا»، «قحطی بزرگ» و «مرگ سیاه» یاد کرده‌اند. ۱۴ سال بعد (۱۸۸۵ م) دوباره چنان قحط‌سالی می‌شود که دربار ناچار می‌شود از عراق گندم وارد کند. دو خشکسالی پی در پی موجب بروز این قحطی بوده است.
در آخرین خشکسالی که از سال ۱۳۹۹ آغاز شده است کل حوضه فرات و دجله و بخش‌های وسیعی از ایران خشکسالی شدید و استثنایی کشاورزی را تجربه کرده که آن را به دومین خشکسالی بد ثبت شده در هر دو منطقه تبدیل کرده است .
آب در درگیری‌ها به سلاح تبدیل می‌شود و سامانه‌های آبی به‌طور فزاینده‌ای مورد هدف‌گیری در نزاع‌ها و جنگ‌ها است.
از ابتدای دهه هشتاد شمسی تا سال ۱۴۰۳ برآورد شده که حدود ۴۰۰ میلیارد متر مکعب آب زیرزمینی – سالانه حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب - در ایران از بین رفته است.
مساله اصلی ناشی از خشکسالی کاهش منابع آب موجود است. منابع آب تجدیدپذیر ایران در طول سال‌ها به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است - از حدود 130 میلیارد متر مکعب به حدود 80-85 میلیارد متر مکعب رسیده و پیش‌بینی می‌شود که این کاهش بدتر شود و برآوردها حاکی از آن است که تا سال ۱۴۲۰، این منابع می‌تواند به نصف کاهش یابد. با جریان کمتر آب به مخازن، ظرفیت تولید نیروی برق‌آبی نیز متناسبا کاهش می‌یابد.
وقتی شرایط خشکسالی حاکم می‌شود، سطح مخزن کاهش می‌یابد و منجر به کاهش تولید برق از این تاسیسات می‌شود. به عنوان مثال، اگر مخزن سد به دلیل بارندگی ناکافی یا ذوب برف به آستانه عملیاتی مورد نیاز خود نرسد، نمی‌تواند با ظرفیت کامل برق تولید کند یا حتی ممکن است نیاز به خاموش شدن موقت داشته باشد. از آنجایی که جمعیت ایران از حدود 38 میلیون نفر در سال ۱۳۵۹ به بیش از ۸۹ میلیون نفر در سال ۱۴۰۳ رسیده، تقاضا برای انرژی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
در پاسخ به کاهش تولید برق‌آبی، ایران ممکن است به منابع انرژی جایگزین مانند سوخت‌های فسیلی (گاز طبیعی و نفت) برای تولید برق روی آورد. با این حال، این تغییر می‌تواند منجر به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تخریب بیشتر محیط زیست شود و در عین حال منابع ملی را تحت فشار قرار دهد.
ترکیب کاهش تولید برق‌آبی و افزایش تقاضای انرژی می‌تواند به کمبود انرژی و خاموشی گسترده در سراسر کشور منجر شود. این کمبودها می‌تواند پیامدهای اجتماعی- اقتصادی وخیم داشته باشد همچنین بر صنایع وابسته به منبع تغذیه مداوم انرژی اثر می‌گذارد و منجر به نارضایتی عمومی در بین شهروندانی می‌شود که در حال حاضر با چالش‌های مرتبط با کمبود آب مواجه هستند.
ایران در آستانه خشکسالی فراگیر
بر اساس گزارش سازمان هواشناسی، بارش‌های مهرماه ۱۴۰۴ در تمام استان‌های ایران کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. سه حوضه اصلی کشور (خلیج فارس و دریای عمان، قره‌قوم و مرز‌های شرقی) بدون بارش مؤثر سال آبی جدید را آغاز کردند. کارشناسان هشدار می‌دهند ادامه این روند می‌تواند ذخایر سدها، منابع زیرزمینی و کشت پاییزه را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار دهد.
بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی بارش‌ها در اولین ماه پاییز مطلوب نبود این در حالیست که سال آبی گذشته هم با تنش آبی همراه بود و به سبب گذر سال‌های خشک پی در پی، ذخایر آب‌های زیرزمینی و سدها کاهش یافته است.
پاییز کم بارش در همه استان‌ها
پاییز ۱۴۰۴ نیز به عنوان اولین فصل از سال آبی جدید (۱۴۰۴-۱۴۰۵) کم بارش آغاز شد. به طوری که داده‌های سازمان هواشناسی با پایش دقیق بارش‌ها نشان می‌دهد طی هفت روز گذشته منتهی به (اول آبان)، با شدت گرفتن بارش در نقاط مختلفی از کشور ۰.۳ میلیمتر بارش دریافت شده که این میزان در بلندمدت ۲.۱ میلیمتر بوده است. بر همین اساس بارش در هفت روز پایانی سال آبی ۸۳.۶ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بود.
از ابتدای فصل پاییز تا (اول آبان) نیز مجموع بارش کشوری ۱.۷ میلیمتر ثبت شد که نسبت به بارش ۶.۱ میلیمتری در بلندمدت، کاهش ۷۲.۱ درصدی بارش اتفاق افتاد و به طور کلی بارش در تمام استان‌ها کمتر از میانگین بلندمدت بود.
کاهش بارش در مهرماه، از ۱۰۰ درصد در یزد، همدان، مرکزی، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، ایلام و اصفهان، تا ۱۷ درصد در استان گلستان کمتر از میانگین بلند مدت بوده است.
استان تهران نیز از جمله استان‌های کم‌بارش بود و در حالی که میانگین بارش این استان در بلندمدت ۸.۵ میلیمتر بود، اما در مهرماه تنها به‌طور میانگین ۰.۶ میلیمتر بارش دریافت کرد که نشان دهنده کاهش ۹۳.۴ درصدی بارش است.
کاهش بارش در شش حوضه درجه اول کشور
اطلاعات پهنه‌ای بارش نشان می‌دهد که از ابتدای سال آبی جاری تا (اول آبان) بارش در همه حوضه‌های اصلی کشور کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. حوضه‌های آبریز به قسمتی از خشکی‌ها گفته می‌شود که با توجه به شیب و شکل زمین آب‌ها در آنجا به پست‌ترین مکان موجود در پهنه آن جریان یابد.
از ابتدای سال آبی جاری بارش در حوضه خلیج فارس و دریای عمان ۰.۱ میلیمتر بوده این در حالیست که بارش این حوضه در بلند مدت ۴.۵ میلیمتر ثبت شده و حالا ۴.۴ میلیمتر کاهش یافته است. دریاچه ارومیه نیز با کاهش بارش همراه بود، به‌طوری که از ابتدای مهرماه تا (۱ آبان) ۲.۶ میلیمتر بارش دریافت کرد. این مقدار در بلندمدت ۱۱.۸ میلیمتر بود و حوضه دریاچه ارومیه ۹.۲ میلیمتر بارش کمتری دریافت کرده است. مقدار بارش دریاچه نسبت به سال آبی گذشته نیز ۵.۵ میلیمتر کمتر بود.
بارش‌ها در حوضه دریای خزر نیز با کاهش روبهرو بود و نسبت به میانگین بلند مدت ۱۸.۲ میلیمتر کمتر بود. بارش این حوضه در یک ماهه گذشته ۱۵.۸ میلیمتر ارزیابی شد این در حالیست که میزان بارش این مدت در بلندمدت ۳۳.۹ میلیمتر بود.
در فلات مرکزی نیز روند این تغییرات کاهشی بود، به‌طوری که از ابتدای سال آبی ۰.۱ میلیمتر بارش ثبت شد و نسبت به بارش ۲.۴ میلیمتری بلندمدت، ۲.۲ میلیمتر کاهش یافته بود.
بارش در حوضه قره‌قوم نیز تنها ۰.۱ میلیمتر ارزیابی شد که ۳.۸ میلیمتر کمتر از مقدار بلندمدت بود همچنین بارش‌ها در حوضه مرزی شرق کشور نیز به صفر میلیمتر رسید و نسبت به میانگین بلند مدت ۱.۳ میلیمتر کاهش یافت.
باید گفت که از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۲ تا اول آبان ۱۴۰۴ میانگین بارش حوضه‌های اصلی کشور نسبت به میانگین بلند مدت منفی ۱.۷.۲ میلیمتر بوده است.
آمار‌ها نشان می‌دهد که سه حوضه اصلی کشور یعنی خلیج فارس و دریای عمان، قره‌قوم و حوضه مرزی شرق با صفر درصد بارش، سال آبی را آغاز کردند و بارش دریاچه ارومیه ۰.۸ درصد، دریای خزر ۳.۷ درصد و فلات مرکزی ۰.۱ درصد در تامین سال آبی جاری نقش داشته‌اند.
اولین ماه از سال آبی جدید (۱۴۰۴-۱۴۰۵) نسبت به میانگین بلند مدت، کم بارش بود و بر همین اساس حالا امید به بارش‌های نرمال در اواخر پاییز و زمستان است. باید گفت کسری بارش، کاهش بارش در حوضه‌های آبریز و تداوم این شرایط می‌تواند بر منابع آب سطحی و زیرزمینی، کشت پاییزه، ریسک خشکسالی و گرد و غبار اثرگذار باشد و در این شرایط همچنان صرفه جویی و مدیریت مصرف آب برای تداوم منابع در آینده ضروریست.
شروع سال آبی در ایران از ابتدای پائیز است. به این ترتیب یک سال آبی در ایران از ۱ مهرماه شروع می‌شود و تا ۳۱ شهریور سال بعد ادامه می‌یابد.
گرمایش ۲.۶ درجه‌ای تا ۲۰۳۰
تاثیرات تغییر اقلیم بر کشور غیرقابل‌انکار است، خشکسالی، کاهش منابع آبی، تغییرات دمایی و بروز سیلاب برخی از این پیامدهاست که در چند سال اخیر کشور را درگیر کرده است؛ از این رو سازمان حفاظت محیط‌زیست با همکاری دستگاه‌های مرتبط برنامه ملی مقابله با تغییرات اقلیمی را تهیه کرد و به تصویب هیات دولت رسید، با این حساب دیگر کشور دارای برنامه‌ای برای کاهش اثرات این پدیده شده است.
ایران کشوری خشک و نیمه خشک است از این رو بیشترین تاثیر را از تغییر اقلیم داشته است، در واقع تغییر اقلیم در ایران با افزایش دما، کاهش بارندگی و تهدید منابع آبی، کشور را با چالش‌های جدی زیست‌محیطی و اجتماعی مواجه کرده به طوری که روند مهاجرت اقلیمی، بحران‌های شهری و تهدید سلامت عمومی را در پی داشته است که به اعتقاد کارشناسان ادامه این روند مشکلات جبران ناپذیری را برای کشور ایجاد خواهد کرد.
گرمایش جهانی و افزایش دما در ایران
بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین دمای کشور از دهه ۱۳۴۰ تاکنون حدود ۲ درجه سانتیگراد افزایش یافته است، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰، ممکن است دمای ایران تا ۲.۶ درجه دیگر افزایش یابد، این افزایش دما باعث افزایش تبخیر، کاهش تغذیه آب‌های زیرزمینی و تشدید خشکسالی می‌شود که قطعا مشکلات زیادی را در بخش‌های مختلف به همراه خواهد داشت.
کاهش بارندگی و تغییر الگوهای بارش
میزان بارندگی در ۲ دهه گذشته به طور میانگین حدود ۲۰ درصد کاهش یافته که پیش‌بینی می‌شود تا دهه‌های آینده، کاهش ۳۵ درصدی در بارندگی رخ دهد که تأثیر مستقیمی بر منابع آب و کشاورزی دارد، علاوه بر این الگوی بارش‌ها نیز تغییر کرده است، به طوری که اکنون شاهد بارش‌های تند و سیل آسا در مدت زمان کوتاه هستیم که خسارات زیادی به همراه دارد.
بحران منابع آب و تأثیر بر کلانشهرها
یکی دیگر از آثار تغییر اقلیم بر روی منابع آبی است، در واقع کاهش بارندگی و خالی شدن مخازن سدها نتیجه خشکسالی‌های پیاپی ناشی از تغییر اقلیم است، بررسی وضعیت پرشدگی سدهای کشور در اوایل مردادماه نشان می‌دهد که درصد پرشدگی سدها به ۴۴ درصد رسیده و این به معنای آن است که ۵۶ درصد مخازن سدها خالی است که این مساله تامین آب شرب مناطق مختلف به ویژه کلانشهرها را تحت تاثیر قرار داده است بنابراین این وضعیت ضرورت مدیریت مصرف آب را دوچندان می‌کند.
شهرهای ایران با سیاست‌های ناپایدار و سازه‌های بی‌هویت در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر شده‌اند، فاصله گرفتن از دانش بومی و معماری اقلیمی سنتی، تاب‌آوری شهری را کاهش داده است، به طور کلی ایران کشوری خشک و نیمه خشک است و اجدادمان به راحتی با این وضعیت کنار آمده و با بهره گیری از دانش بومی که قنات سرآمد آن است، خود را سازگار کرده بودند، اما امروزه با وجود پیشرفت‌های زیاد در بخش‌های مختلف اما کمبود آب دامن بشر را گرفته و امان انسان و محیط زیست را بریده است. تغییر اقلیم در ایران یک بحران چندوجهی است که نیازمند سیاست‌گذاری هوشمند، بازگشت به دانش بومی و سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری شهری و منابع آب است، بدون اقدام فوری، پیامدهای زیست‌محیطی و اجتماعی آن می‌تواند آینده کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد بر این اساس در برنامه هفتم پیشرفت، سازمان حفاظت محیط زیست موظف شد تا با همکاری نهادهای مرتبط از جمله وزارت نیرو، نفت و جهاد کشاورزی برنامه ملی مدیریت تغییرات اقلیمی را در سال اول برنامه هفتم تهیه و تدوین کند که این امر محقق شد.
برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی کشور تصویب و ابلاغ شد
شینا انصاری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد: هیئت وزیران برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی کشور را تصویب و برای اجرا به دستگاه‌های مقرر ابلاغ کرد.
وی با اشاره به تاثیرپذیری کشور از پیامدهای تغییرات اقلیمی نظیر سیل و خشکسالی گفت: برنامه مدیریت تغییرات اقلیمی به استناد ماده (۲۲) قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت در ۳ محور به تصویب هیات وزیران رسید و ابلاغ شد.
انصاری افزود: در راستای مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی، برنامه‌ای جامع در سه محور اصلی تدوین شده است، محور نخست این برنامه به ارائه راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری بخش‌هایی اختصاص دارد که تحت تأثیر مستقیم این پدیده قرار دارند، در محور دوم، تمرکز بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه اقتصاد سبز و صنعت کم‌کربن قرار گرفته است؛ موضوعاتی که از اولویت‌های مهم در مسیر پایداری زیست‌محیطی محسوب می‌شوند، محور سوم این برنامه نیز به تقویت دیپلماسی محیط‌زیست اختصاص دارد، این بخش با هدف افزایش تعاملات بین‌المللی در حوزه تغییر اقلیم و تسهیل انتقال فناوری‌های اقلیمی به داخل کشور طراحی شده است.
احمد طاهری رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در بند ت ماده ۲۲ برنامه هفتم پیشرفت، سازمان حفاظت محیط زیست موظف شده بود که با همکاری سایر نهادها از جمله وزارت نفت، جهاد کشاورزی و نیرو برنامه ملی مدیریت تغییرات اقلیمی را در سال اول برنامه هفتم تدوین کند، بر این اساس طی جلساتی که در کمیسیون فنی کارگروه ملی تغییر اقلیم برگزار شد، بحث‌های متعددی مطرح شد و در نهایت این برنامه مطابق با قانون، در سه محور اقتصاد سبز، صنعت کم کربن و تقویت سازگاری و کاهش آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم تهیه شد.
وی افزود: با توجه به ماهیت این سه مورد «اقتصاد سبز و صنعت کم کربن» به عنوان یک محور کلی و «تقویت سازگاری و کاهش آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم» در یک محور دیگر از این برنامه ارائه شده است.
طاهری ادامه داد: در محور اقتصاد سبز و صنعت کم کربن موضوعاتی مانند عرضه انرژی، تقاضای انرژی، جذب و ترسیب کربن، مدیریت پسماند و مطالعات علمی به عنوان پایه اقدامات کشور، در نظر گرفته شده است، در محور تقویت سازگاری و کاهش آسیب‌های ناشی از تغییر اقلیم هم حوضه‌های آب، کشاورزی، بهداشت، محیط زیست، پایش و پیش بینی دیده و تدوین شده است.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: تمام این موارد با همکاری دستگاه‌های مسوول در هر حوزه تدوین و راهبردها دیده شده است.
تعیین راهبردهای دستگاه‌ها در زمینه تغییر اقلیم تا ۵ سال آینده
وی افزود: برنامه ملی مدیریت تغییرات اقلیمی در ۲۸ مهر ۱۴۰۴ به تایید هیات دولت رسید و اکنون مبنای اقدامات در زمینه تغییر اقلیم قرار خواهد گرفت، طبق این برنامه، باید برنامه‌های اجرایی دستگاه‌ها در زمینه کاهش اثرات تغییر اقلیم به همراه نحوه تامین بودجه و زمان‌بندی اجرایی در هر کدام از این محورها تهیه شود که بر اساس تشخیص هیات دولت باید به تصویب کارگروه ملی تغییر اقلیم برسد، در نتیجه پیرو این مصوبه در هر کدام از این محورها برنامه عملیاتی را تدوین و در کارگروه ملی تغییر اقلیم به تصویب خواهیم رساند.
طاهری تاکید کرد: در حال حاضر پیامدهای تغییر اقلیم به عنوان یکی از مهمترین چالش‌هایی که کشور با آن مواجه است، هر روز خودش را بیشتر نشان می‌دهد، در محورهایی همچون کاهش بارندگی، مشکلات عدیده‌ای که در بحث منابع آبی داریم، افزایش دمایی که در کشور اتفاق می‌افتد که علاوه بر برهم زدن الگوهای بارشی در کشور مصرف انرژی را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد برخی از پیامدهای تغییر اقلیم است که در چند سال گذشته شاهد وقوع آنها با شدت زیادی بودیم، در نتیجه موضوع سازگاری با تغییر اقلیم باید یکی از مهمترین اولویت‌های کشور باشد یعنی کشور باید بتواند خودش را با این شرایط جدید سازگار کند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه مساله تغییر اقلیم بخش‌های مختلف کشور از جمله منابع آبی، کشاورزی، بهداشت و محیط زیست را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در نتیجه سازگاری با این شرایط باید مورد توجه مسوولان و تصمیم سازان قرار گیرد تا تصمیماتی که اتخاذ می‌شود کمترین آسیب را به این بخش‌ها وارد کند.
طاهری با تاکید بر اینکه پیامدهای تغییر اقلیم در کشور کاملا غیر قابل انکار است، گفت: با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور، تغییر اقلیم به شکل جدی‌تری تاثیر می‌گذارد در نتیجه اینکه بخواهیم اقدامات را در تمام زمینه‌هایی که متاثر از این موضوع است در یک ساختار منسجم دنبال کنیم اهمیت زیادی دارد، در نتیجه مصوبه‌ای که به تصویب هیات دولت رسیده می‌تواند مبنای برنامه ریزی‌های آینده کشور هم در زمینه اقتصاد سبز، صنعت کم کربن و مهمتر از همه تقویت سازگاری ناشی از تغییر اقلیم در زمینه‌های مختلف باشد.
وی گفت: بر اساس این برنامه دولت راهبردهای دستگاه‌ها در زمینه تغییر اقلیم تا ۵ سال آینده را مشخص کرده و در این راستا دستگاه‌ها باید برنامه‌های خود را در این مدت اعلام کنند، به عنوان مثال وزارت نفت اعلام کند که برنامه‌اش مثلا در زمینه حذف فلرینگ تا ۵ سال آینده چیست، اینکه چه مقدار را با چه بودجه‌ای حذف می‌کند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز ناظر بر این عملکرد خواهد بود.
گزارش‌های ناامید کننده از وضعیت ذخیره آبی کشور
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز گفت: ذخایر سدهای کرج و طالقان به دلیل تداوم خشکسالی و کاهش بارش‌ها به پایین‌ترین سطح در چند دهه اخیر رسیده است.
داوود نجفیان با اشاره به وضعیت ذخایر آبی گفت: سال آبی گذشته با حدود ۴۰ درصد کاهش بارش در حوزه جغرافیایی البرز و تهران به پایان رسید و در نخستین ماه از سال آبی جدید نیز هیچ‌گونه بارندگی در استان ثبت نشده است. به این خاطر، متأسفانه ذخایر آبی سدها از شرایط مطلوبی برخوردار نیست.
وی درباره وضعیت سد کرج افزود: در حال حاضر از ۱۸۰ میلیون مترمکعب حجم ذخیره سد کرج، حدود ۱۷ میلیون مترمکعب(کمتر از ۹.۵ درصد) پر است، در حالی که در مدت مشابه سال گذشته این رقم ۹۰ میلیون مترمکعب بود؛ یعنی با کاهش ۸۱ درصدی ذخایر روبهرو هستیم. نجفیان در ادامه درباره وضعیت سد طالقان هم گفت: سد طالقان نیز با کاهش ۳۷ درصدی حجم ذخایر مواجه شده است. در شرایط فعلی حجم ذخیره سد ۱۵۷ میلیون مترمکعب است که این مقدار در سال گذشته در این بازه زمانی ۲۵۰ میلیون مترمکعب بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز با اشاره به اینکه استان در پنجمین سال خشکسالی پیاپی قرار دارد، افزود: این شرایط خشکسالی در طول ۵۷ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. این وضعیت ناشی از تداوم خشکسالی، کاهش شدید بارندگی و افزایش میزان مصرف آب به دلیل افزایش جمعیت است.
نجفیان درباره پیش‌بینی‌های بارش در آبان‌ماه اظهار کرد: امیدوار هستیم پیش‌بینی‌های هواشناسی مبنی بر شروع بارندگی‌ها از آبان‌ماه محقق شود و نزولات جوی را در فصول بارش و بهار سال آینده شاهد باشیم.
وی عنوان کرد: کاهش آب‌های سطحی منجر به افزایش فشار بر منابع آب زیرزمینی می‌شود. چهار محدوده در استان البرز از نظر منابع آب زیرزمینی در وضعیت بحرانی قرار دارند. در قالب کارگروه سازگاری با کم‌آبی و برای مقابله با این وضعیت، به‌طور مداوم جلساتی برگزار می‌شود تا بارگذاری بر منابع آب زیرزمینی کاهش یابد.
وی به مقابله با چاه‌های غیرمجاز تأکید کرد و گفت: دیگر زمان مماشات با چاه‌های غیرمجاز به سر آمده و باید برای حفظ منابع آب شرب و تأمین نیاز صنایع، جلوی برداشت غیرمجاز آب گرفته شود تا بتوانیم شرایط مناسبی را برای تأمین آب شرب جمعیت استان و صنایع فراهم کنیم. نجفیان تأکید کرد: امسال یکی از سخت‌ترین سال‌های آبی دهه‌های اخیر است و لازم است همه دستگاه‌ها و شهروندان با همدلی، مدیریت مصرف را جدی بگیرند تا تنش‌های آبی در استان به حداقل برسد.
وی با تأکید بر لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب افزود: ایران تنها یک‌سوم میانگین جهانی از نظر منابع آبی ظرفیت دارد، در حالی که مصرف آب شرب در کشور نزدیک به دو برابر متوسط جهانی است. اگر فقط ۲۰ درصد صرفه‌جویی انجام شود، می‌توان از بروز تنش‌های آبی جلوگیری کرد.
کاهش بی‌سابقه میزان بارندگی در استان کرمان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان از کاهش بی‌سابقه حجم ورودی سدهای استان در سال آبی جاری خبر داد و وضعیت منابع آبی استان را بحرانی توصیف کرد.
حمید علیدادی سلیمانی شنبه سوم آبان در جمع خبرنگاران اظهار کرد: با توجه به آمار بارندگی‌های ایستگاه‌های باران‌سنجی استان، میزان بارندگی مهرماه در پاییز سال ۱۴۰۴ در سطح استان کرمان صفر میلیمتر گزارش شده که این میزان در زمان مشابه سال آبی گذشته ۱/۶ میلیمتر و در زمان بلندمدت ۱/۳ میلیمتر گزارش شده و نمایش‌دهنده کاهش ۱۰۰ درصدی است.
وی افزود: با توجه به گزارش پیش‌بینی مرکز تحقیقات آب منتشر شده در مهر امسال که حاکی از افزایش دمای هوای کشور و کاهش چشمگیر بارندگی‌هاست، بایستی انتظار سال نه چندان پر بارانی را داشت.
علیدای سلیمانی با اشاره به شرایط نگران‌کننده ذخایر آبی استان اظهار کرد: در حال حاضر تنها حدود ۱۷ درصد از ظرفیت مخازن سدهای استان کرمان پر است که این رقم در مقایسه با مدت مشابه در همین زمان هفت درصد کاهش نشان می‌دهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان بیان کرد: مجموع ظرفیت سدهای مخزنی استان شامل سدهای شهید سلیمانی بافت، جیرفت، تنگوئیه سیرجان و نساء بم برابر ۹۷ میلیون مترمکعب است. در حال حاضر حجم ذخیره آب در سد جیرفت ۷۸ میلیون مترمکعب، در سد تنگوئیه سیرجان ۲/۵ میلیون مترمکعب، در سد شهید سلیمانی بافت ۵/۷ میلیون مترمکعب و در سد نساء بم ۱۰/۴ میلیون مترمکعب گزارش شده است.
وی با اشاره به کاهش قابل‌توجه ورودی سدها نسبت به سال گذشته اظهار کرد: کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و افزایش میانگین دما از عوامل اصلی اُفت ورودی و ذخیره سدهای استان به شمار می‌روند. در صورت تداوم این روند، تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت در بخش‌هایی از استان با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
علیدادی سلیمانی با تأکید بر اهمیت مدیریت تقاضا و مصرف بهینه منابع آبی افزود: شرکت آب منطقه‌ای کرمان به‌طور مستمر وضعیت ورودی و خروجی سدها را پایش کرده و با اجرای مدیریت بهره‌برداری از مخازن سدها، تلاش دارد اثرات این کاهش را به حداقل برساند.
وی در پایان گفت: شرکت آب منطقه‌ای کرمان با اجرای طرح تعادل‌بخشی در مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی با جلوگیری از اضافه برداشت و حفر چاه‌های غیرمجاز و مدیریت مخازن سده‌ها سعی بر تعدیل اثرات سوء کاهش بارندگی دارد، اما مطمئناً برای عبور از این شرایط، همراهی مردم و بهره‌برداران بخش کشاورزی غیرقابل انکار و ضروری است. در غیر این صورت، اعمال محدودیت‌های جدی در برداشت و توزیع آب در برخی مناطق اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
منابع آبی کرمانشاه فقیر شده است
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه با اشاره به فقیر شدن منابع آبی استان، گفت: با این شرایط خطر فرونشست جدی است.
طهماسب نجفی، روز شنبه سوم آبان در جلسه سازگاری با کم آبی استان کرمانشاه با اشاره به وضعیت نامناسب منابع آبی در سراسر کشور و به تبع آن استان کرمانشاه، اظهار کرد: در سراسر کشور حدود ۱۴۹ میلیارد مترمکعب کسری مخازن آب زیرزمینی داریم که سهم کرمانشاه از این میزان حدود ۱.۴ میلیارد مترمکعب است.
وی ادامه داد: سالانه نزدیک به ۴.۹ میلیارد مترمکعب به کسری مخازن آب زیرزمینی کشور اضافه می‌شود و ۳۵۹ دشت در کل کشور از نظر منابع آبی زیرزمینی وضعیت مناسبی ندارند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه بیا بیان اینکه وضعیت منابع آبی در کرمانشاه نیز به دلیل شرایط کم بارشی چند سال اخیر چندان مساعد نیست، تاکید کرد: منابع آبی در استان فقیر شده و باید منابع آبی موجود را با اولویت تامین آب شرب حفظ کنیم. نجفی با بیان اینکه تامین آب شرب شهرها بسیار حائز اهمیت است، افزود: اگرچه تاکنون برای تامین آب شرب مشکلی در سطح استان نداشته‌ایم، اما در صورت تداوم کم بارشی ممکن است در این زمینه نیز با چالش مواجه شویم.
وی با بیان اینکه کمبود آب در بلندمدت نه تنها آب شرب را تهدید می‌کند، بلکه کیفیت آب مورد نیاز برای بخش کشاورزی نیز کاهش می‌یابد، خاطرنشان کرد: اراضی که با آب نامطلوب آبیاری شوند بازدهی مناسبی نخواهند داشت و این امر می‌تواند تهدیدی جدی برای بخش کشاورزی و معیشت کشاورزان نیز باشد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه، از جدی بودن خطر فرونشست نیز یاد کرد و افزود: خوشبختانه روند خوبی در زمینه انسداد چاه‌های غیرمجاز در کرمانشاه آغاز شده و این روند باید ادامه داشته باشد. با توجه به وضعیت نامناسبی که در زمینه منابع آبی داریم نباید به برشی که برای انسداد چاه‌های غیرمجاز در استان ترسیم شده محدود شویم، بلکه باید تا جایی که امکان دارد با چاه‌های غیرمجاز و چاه‌های مجازی که در آنها اضافه برداشت صورت می‌گیرد، برخورد شود. نجفی، همراه کردن مردم خصوصا در زمینه انسداد چاه‌های غیرمجاز را نیز ضروری برشمرد و گفت: با توجه به اینکه عمده مصرف آب در بخش کشاورزی است، مقابله با چاه‌های غیرمجاز در بخش کشاورزی می‌تواند به میزان قابل توجهی به احیاء منابع آبی کمک کند.
وی در ادامه اشاره‌ای هم به معضل معارضان در اجرای برخی از بخش‌های سامانه گرمسیری داشت و خواستار اختصاص یک شعبه ویزه قضایی برای رسیدگی فوری به پرونده‌های این بخش شد تا جلوی زیاده‌خواهی برخی از معارضان که روند کارها را به تاخیر انداخته‌اند، گرفته شود.