نخبگانی که طعم جایگاه مناسب اجتماعی را نمی‌چشند

 مقداد برهانی - بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی اقدام به خودكشی suicide attempt عبارت است از عملی غیركشنده كه در آن شخص عمدا و بدون مداخله دیگران رفتاری غیرعادی را انجام می‌دهد كه منجر به خودآسیب‌زنی یا خوردن غیرعادی یك ماده به میزان بیشتر از مقدار تجویز شده می‌باشد و هدف شخص از این عمل تحقق تغییرات موردنظر وی می‌باشد. خودكشی در طول حیات بشر وجود داشته است و همواره از جهات گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. با پیشرفت جوامع و توسعه قوانین غیرمذهبی، خودكشی به عنوان یك بیماری مطرح گردید و به موضوع بحث متخصصین روانشناسی تبدیل شد و از دیدگاه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفت.
از دیدگاه روان پویایی، خودكشی به عنوان یك ملا‌ك و نشانه بیماری روانی تلقی می‌گردد. رویكرد یادگیری اجتماعی بر یادگیری مشاهده‌ای در اقدام به خودكشی تاكید می‌كند. نظریه شناختی، شناخت‌های منفی نسبت به خود جهان و آینده را در اقدام به خودكشی موثر می‌داند. الگوی مكعبی بر سه ویژگی فشار، اضطراب و درد در اقدام به خودكشی تاكید می‌كند اما به نظر می‌رسد كه هیچكدام از این نظریه‌ها تبیین مناسب و جامعی را كه منجر به كاهش اقدام به خودكشی شود ارائه نداده‌اند.
  مهم‌ترین عامل خودکشی دانشجویان
هنوزعلت خودکشی دکتر پیگیری علت خودکشی دانشجوی دوره پسا دکتری دانشگاه فردوسی مشهدسعید قلی بیگلو، پژوهشگر پسا دکتری توسط تیم تحقیقات و مراجع ذی صلاح در حال پیگیری است اما چرا خودکشی در میان تحصیل کردگان رو به ازدیاد است؟
با شرایط اقتصادی و مشکلات مالی که پایان ندارد، نه تنها افرادی که بهره‌ای از سواد و دانش ندارند، بلکه دانشجویان و نخبگان به خودکشی فکر می‌کنند. شرایط جامعه امروز موجب آن شده که افکار خودکشی در تمام قشرها رنگ بگیرد.
حالا با شرایط اقتصادی و مشکلات مالی که پایان ندارد، نه تنها افرادی که بهره‌ای از سواد و دانش ندارند، بلکه دانشجویان و نخبگان به خودکشی فکر می‌کنند و وقتی شرایط را نابهنجار می‌بینند، تصمیم به عملی کردن افکار خود می‌گیرند.
در همه جوامع ورود به دانشگاه  به منزله دستیابی به شغل بهتر و درآمد بالاتر است؛ امید به اینکه جایگاه اجتماعی بالاتر محقق شود و همه آنچه که از کودکی تا جوانی در ذهن نقش بسته است، در دنیای واقعی رخ دهد.
اما عدم مدیریت درست در همه زمینه‌ها و شرایط اقتصادی، اجتماعی نابرابر منجر به این شده که جوامع مختلف با میلیون‌ها دانشجو رو به رو باشند که برای دستیابی به شغل دست و پا  می‌زنند؛ از اتفاقات مرسوم این روزها، فارغ التحصیلی دانشجویانی است که خود را برای پیدا کردن کار مناسب به هر دری می‌زنند و از همیشه ناکام‌تر می‌مانند.
کارشناسان بهداشتی با تکیه بر آمار و ارقام موجود می‌گویند: سالانه حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون نفر بر اثر خودکشی می‌میرند و این امر دهمین علت اصلی مرگ در سراسر جهان است.
همچنین، میزان خودکشی در مردان بالاتر از زنان بوده و احتمال خودکشی مردان سه تا چهار برابر بیشتر از زنان است.
تخمین زده می‌شود که هر سال ۱۰ تا ۲۰ میلیون اقدام به خودکشی غیرکشنده رخ می‌دهد؛ ضمن اینکه اقدام به این کار در جوانان و زنان شایع‌تر است.
بررسی‌های متعددی نشان داده است، استرس و افسردگی از مهم‌ترین عواملی هستند که در بروز خودکشی نقش دارند.
  «نگرانی از آینده نامطمئن شغلی» از علل خودکشی در جمعیت دانشجویی
روز گذشته معاون آموزشی وزارت علوم با اشاره به اینکه برخی دانشجویان دانشگاه‌های برتر در خوابگاه‌ها روی زمین می‌خوابند، گفت: به عنوان مثال چندی پیش ریاست دانشگاه صنعتی شریف اعلام کرد که ما در برخی از خوابگاه‌هایمان زمین خواب یا کف خواب داریم.
«علی خاکی صدیق» معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگویی، در واکنش به خودکشی دانشجوی پسادکتری در دانشگاه فردوسی مشهد اظهار داشت: من هنوز گزارش مربوط به این دانشجو را ندیده ام، اما موضوع این دانشجو در سازمان دانشجویان و بخش مشاوره در حال بررسی است. در هر صورت خودکشی عوامل متعددی دارد و بعضا شنیده شده که برخی گفته‌اند، دلیل خودکشی این شخص، سخت گیری بوده، در حالی که در مقطع پسا دکتری اصلا سخت گیری مطرح نیست.
وی با تاکید بر اینکه باید روی موضوع اقدام به خودکشی این شخص که در مقطع پسادکتری بوده است، تحقیق شود، گفت: باید روی این موضوع مطالعه شود و کارشناسانی که روی این موضوع کار می‌کنند، نتیجه را بگویند تا بعد در مورد آن اظهارنظر کنیم.
خاکی صدیق با بیان علل مختلفی که منجر می‌شود یک جوان یا یک دانشجو افکار خودکشی داشته یا دست به خودکشی بزند، گفت: عوامل متعددی برای این رخداد وجود دارد، مانند آینده نامطمئن شغلی، اعتیاد، مشکلات خانوادگی، مشکلات تحصیلی، تاخیر در امر ازدواج و... که از سوی متخصصان ارائه شده است، اما در مورد این شخص به خصوص که در دانشگاه فردوسی تحصیل می‌کرده، تحقیقات در حال انجام است.
معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: هر سال گزارش‌هایی در وزارت علوم تهیه می‌شود که نشان می‌دهد، عوامل متعددی در رابطه با مشکلات دانشجویان وجود دارد، اینها طبیعتا فراوزارت علومی هستند و قطعا عوامل بیرونی هم در آن نقش دارند که باید جدی گرفته شوند.
خاکی صدیق در واکنش به اینکه برخی از هم دانشگاهی‌های این دانشجو از عدم رسیدگی در زمینه امور خوابگاهی اعتراض کرده اند، گفت: مشکلاتی که درباره خوابگاه‌ها مطرح است، کاملا درست است، واقعا دانشگاه‌های ما در زمینه خوابگاهی مشکل دارند.
وی درخصوص اینکه برخی دانشجویان دانشگاه‌های برتر در خوابگاه‌ها روی زمین می‌خوابند، گفت: به عنوان مثال چندی پیش ریاست دانشگاه صنعتی شریف اعلام می‌کرد که ما در برخی از خوابگاه‌هایمان زمین خواب یا کف خواب داریم؛ یعنی برخی دانشجویان این دانشگاه برتر در خوابگاهشان تخت ندارند و روی زمین می‌خوابند. افرادی که به دانشگاه صنعتی شریف راه پیدا می‌کنند نخبگان ما هستند، از این رو شرایط موجود در خوابگاه‌ها یک آسیب است.
معاون آموزشی وزارت علوم با اشاره به تاثیر فضا بر روح وروان دانشجویان گفت: یک بحثی در معماری و در خصوص فضا وجود دارد که بیانگر ارتباط روح و روان انسان با فضای موجود است؛ یعنی وقتی یک فرد وارد فضایی می‌شود آن فضا روی شخص تاثیر می‌گذارد و البته موضوع کاملا علمی است. پس فضای خوابگاهی روی دانشجویان اثرگذار خواهد بود، اما باز هم این فقط یک عامل بوده و عوامل متعدد دیگری هم روی روحیه دانشجویان تاثیر دارد.
وی در پاسخ به این سوال که انتظار شما از دولت آینده جهت بهبود اوضاع دانشجویان و جامعه دانشگاهی چیست؟ گفت: امیدواریم دولت بعدی بتوانند شرایط بهتری نسبت به اکنون فراهم کنند به عنوان مثال همین بحث خوابگاه‌ها و امکانات بودجه‌ای دانشگاه‌ها را یک مقداری بهبود ببخشند تا فضای کاری، علمی وتحصیلی دانشجویان از وضعیت بهتری برخوردار باشد.
معاون آموزشی وزارت علوم در پایان تاکید کرد: دولت بعدی تلاش کند شرایطی را فراهم کند که دانشجویان بتوانند فقط به دغدغه‌های درسی خود برسند و ما هم مطمئنیم با برنامه‌هایی که انشالله خواهند داشت، وضع وزارت علوم خیلی بهتر از قبل شود.
  ماجرای خودکشی دانشجویان پزشکی
خودکشی دانشجویان پزشکی در اردیبشت ماه در فضای مجازی خبر ساز شده بود. این در حالی است که بر اساس ادعای علی نیکجو متخصص روانپزشکی این خودکشی ها سریالی بوده است و دلایل متعددی دارد. خبر خودکشی دانشجویان پزشکی آن هم در بحبوحه موج چهارم کرونا جنجال تازه ای در فضای مجازی ایجاد کرده بود و بسیاری به دنبال پاسخ این سوال هستند علت این خودکشی ها چیست و آیا فشارهای کاری دوران کرونا باعث این تصمیم آنها شده است.
ماجرای جنجالی خودکشی سریالی دانشجویان پزشکی زمانی آغاز شد که علی نیک جو متخصص روان پزشکی و روان درمانگر عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی جامعه پزشکس این خبر را در صفحه توئیتر خود منتشر کرد. این روانپزشک دو علت را برای این اقدام دانشجویان پزشکی عنوان کرده است. دلیل اول فشارهای کاری و اجحاف های حقوقی و مالی است. این دلیل در شرایط فعلی شیوع پاندمی کرونا که فشار زیادی بر کادر درمان وارد شده است قابل بررسی است اما شاید دلیل دوم کمی غیر منتظره به نظر بیاید و به نظر می رسد  نهادهای مربوطه ملزم به بررسی صحت و سقم آن هست. براساس ادعای این روانپزشک دلیل دوم خودکشی این دانشجویان مصرف مواد مخدر از سوی این افراد است.
همچنین اخبار از خودکشی چهار تن از دستیاران پزشکی شهر تهران در اوایل سال جاری خبر می دهد.  شوراهای صنفی دانشجویان علوم پزشکی کشور با ارسال نامه‌ای به وزیر بهداشت در واکنش به خودکشی چهار تن از دستیاران پزشکی شهر تهران ، خواستار رسیدگی به وضعیت آنها شد و اعلام کرد: پیش از معاونت در قتل پزشکان جوان بعدی، انصراف و یا کوچ اجباری ایشان از کشور به قید فوریت با تشکیل جلسه در حضور نمایندگان ایشان جهت رفع این قوانین و احیای حقوق انسانی ایشان گام بردارید
با این حال سازمان نظام پزشکی در واکنش به خبر خودکشی سریالی دانشجویان پزشکی اعلام کرده است که اطلاعات دراین باره تکمیل نشده و تحقیقات درباره مرگ این افراد ادامه دارد جمع بندی بررسی ها تا فردا ظهر اعلام خواهد شد.
دو سال پیش خودکشی دو دانشجوی پزشکی دردانشگاه جندی شاپور اهواز جنجالی به پا کرده بودو همان زمان اعلام شد در دانشگاه جندی شاپور اهواز طی 8 سال گذشته 5 خودکشی اتفاق افتاده است.
  واکنش ها به خودکشی سریالی دانشجویان پزشکی
حسین کرمانپور مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی درباره ادعای استفاده این دانشجویان از مواد مخدر نیز گفت: این مبحث تنها یک ادعا است که باید به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد. مصرف مواد مخدر از سوی بعضی رزیدنت ها مسبوق به سابقه است ولی اینکه این افراد تحت تاثیر مصرف مخدر دست به این اقدام زده باشند باید با گفتمان با خانواده آنها و آگاهی از نتیجه تحقیقات پزشکی قانونی، صحبت کرد. ضمن اینکه آمار مصرف مواد مخدر در بین کادردرمان آنقدر بالا نیست که بگوییم این افراد که به شکل پشت سر هم جان باخته اند تحت تاثیر مخدر بوده اند. باید بررسی دقیق و علمی و تخصصی صورت گیرد.
  خودکشی رزیدنت های پزشکی
شریفی مقدم افزود: «در سال های اخیر ، شرایط به گونه ای شده است که پزشکان متخصص ساعت های اندکی برای آموزش رزیدنت ها وقت می گذارند و آنها ناچارند ساعت های بیشتری برای مطالعه و مشاهده ویدئوهای آموزشی در فضای اینترنت وقت بگذارند به نحوی که حتی ممکن است یک رزیدنت بدون دریافت آموزش های کافی اقدام به عمل جراحی کند.:
دبیر کل خانه پرستار با تاکید بر اینکه همین مسئله باعث افزایش استرس آنها می شود، ادامه داد: «ساعت های کاری بالا، فشار زیاد برای تکمیل آموزش ها و البته حقوق بسیار پایین بین 2 تا 3 میلیون تومان، آسیب های روانی بسیاری را برای رزیدنت ها به همراه دارد و همین مسئله بعضا آنها را به سمت مصرف مواد مخدر سوق می دهد. کما اینکه موارد بسیاری از مصرف مواد مخدر در میان این قشر مشاهده شده است.”
شریفی مقدم با بیان اینکه این افراد متولی برای حمایت از حقوق خود ندارند و از سوی سازمان نظام پزشکی نسبت به پزشکان متخصص تحت تبعیض قرار می گیرند، عنوان کرد: «تحقیقات پزشکی باید در مورد علت اصلی مرگ های پشت سر هم رزیدنت ها باید انجام بگیرد و تا اعلام نهایی تحقیقات نمی توان به طور دقیق علت مرگ را بیان کرد، ولی می توان پیش بینی کرد که اوردوز مصرف مواد مخدر یا خودکشی می تواند علت مرگ این افراد باشد که علل رسیدن به این تصمیم پیشتر گفته شد.»
  مقایسه با نرخ خودکشی درآمریکا
خودکشی دومین عامل مرگ دانشجویان :براساس تازه‌ترین آماری که توسط سازمان‌های رسمی آمریکا منتشر شده است، خودکشی دومین عامل مرگ و میر دانشجویان آمریکایی است.
خودکشی دانشجویان ۲۰ تا ۲۴ سال :داده‌های منتشر شده از سوی دفتر ملی آمار آمریکا و در سایت «verywellmind» حکایت از آن دارد که دانشجویان ۲۰ تا ۲۴ ساله بیش از هر گروه سنّی دیگری خودکشی می‌کنند.
خودکشی عامل مرگ ۴ هزار دانشجو:به گفته کارشناسان بهداشتی، خودکشی بیش از عوامل پزشکی جان جوانان آمریکایی را می‌گیرد؛ ضمن اینکه آمارها نشان می‌دهد، خودکشی عامل مرگ بیش از ۴ هزار دانشجو است.
خودکشی یک نفر در هر ۱۳ دقیقه:گزارش قبلی «USA Today» حاکی از آن بود که در ایالات متحده آمریکا، هر ۱۳ دقیقه یک خودکشی رخ می‌دهد و گزارش جدید بیانگر این است که آمار خودکشی از آنچه که «USA Today» حدود ۶ ماه پیش اعلام کرد، فراتر رفته است.
اقدام به خودکشی ۲۴ هزار دانشجو:وزارت بهداشت آمریکا اعلام کرده است: در سال ۲۰۰۶ بیش از ۲۴ هزار دانشجو به خودکشی اقدام کرده‌اند که از این میان ۱۱۰۰ نفر جان باختند.