چرا پرونده رد صلاحیت آیت الله دوباره مفتوح شد؟

  شهرام لازمی - حجت‌الاسلام و المسلمین حیدر مصلحی در نشست خبری اخیر خود روند ردصلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی در انتخابات سال 92 را افشا کرد.
وزیر اطلاعات دولت دهم یادآور شد: «من در دوران وزارتم در مورد یکی از شخصیت‌هایی که جایگاه قابل‌توجهی هم داشت بررسی‌هایی انجام دادم در کف خیابان نشان می‌داد این آقا اگر بیاید، رأی می‌آورد. در بررسی‌هایم تأیید صلاحیت و رد صلاحیت آن فرد و هزینه فایده هرکدام از آن‌ها را مشخص کردم. بعد جمع‌بندی کردم و این جمع‌بندی را به دستگاه‌هایی که باید، ارائه کردم و در نهایت شورای نگهبان از من دعوت کرد بیایم و این هزینه فایده را توضیح دهم که رفتم و در دو صفحه این موضوع را به آنان گفتم.»
او افزود: «در این بررسی که به شورای نگهبان ارائه شد تمام ابعاد را دیده بودم و چیزی نبود که از قلم افتاده باشد. فقط یکی از آقایان حقوقدان شورای نگهبان از من پرسید شخصیت این فرد چه می‌شود؟ گفتم من با شخصیت کاری ندارم من دارم هزینه فایده برای نظام می‌کنم. بله، ممکن است یک شخصیت گاهی لازم باشد که فدای نظام شود. ما این‌همه شهید دادیم و شخصیت‌هایی مثل شهید بهشتی را برای انقلاب و نظام دادیم، پس گاهی لازم است شخصیت‌هایی را برای نظام کنار بگذاریم.”
این اظهار نظر مصلحی بازتاب وسیعی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی داشته است. برخی کاربران و کارشناسان معتقدند که شورای نگهبان باید در این باره توضیح دهد.  در هفته های اخیر بحث چگونگی ردصلاحیت نامزدهای انتخابات زیر ذره‌بین قرار گرفته و اعتراض‌های فراوانی به شورای نگهبان صورت گرفته است.  علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان و چند نامزد دیگر انتخابات خواستار اعلام دلیلی ردصلاحیت خود شده‌اند اما شورای نگهبان می‌گوید تکلیف قانونی برای اعلام این موضوع ندارد.
لازم به ذکر است که آیت الله هاشمی در مصاحبه ای در پنجم مهر ۱۳۹۴ گفته بود: مصلحی در جلسه آنها گفته که ما صبح و ظهر و شب به طور مرتب آرای آقای هاشمی را رصد می‌کنیم که ساعت به ساعت بالا می‌رود و الان به هفتاد درصد رسیده است و در این چند روز تا انتخابات اگر همین‌طور بالا برود، ایشان از 90 درصد بالاتر می‌رود و ما مصلحت نمی‌دانیم. چون اگر ایشان بیاید، همه‌ی رشته‌های دوره‌های ما را پنبه می‌کند.
واکنش شورای نگهبان به ادعای مصلحی
سخنگوی شورای نگهبان اظهارات حجت‌الاسلام مصلحی، وزیر پیشین اطلاعات درباره ردصلاحیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را رد کرد.  عباسعلی کدخدایی در توییتر نوشت: «‏آقای مصلحی هرگز چنین مطلبی را در جلسه شورا بیان نکرد و نسبت به دیگر مطالب کلی ایشان نیز به شدت اعتراض شد و اعضا آن را قبول نداشتند. نمی خواهم برخورد آقایان را در جلسه با ایشان بگویم. شورا گزارش نهادهای قانونی را بررسی می کند و نهایتا بر اساس تشخیص و رای اعضا نتیجه اعلام می گردد.”
مسئله در خور بررسی است
نجات الله ابراهیمیان، سخنگوی سابق شورای نگهبان درباره اظهارت مصلحی درباره رد صلاحیت هاشمی در سال ۹۲ گفت: من نمی‌توانم شهادت بدهم که چنین اتفاقی افتاده است یا خیر، اما مسئله در خور بررسی است و باید با جدیت به این موضوع پرداخت.
نجات الله ابراهیمیان، عضو و سخنگوی سابق شورای نگهبان در واکنش به اظهارات حیدر مصلحی وزیر اسبق اطلاعات در خصوص رد صلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ گفت: بنده در آن زمان عضو شورای نگهبان نبودم و اطلاعی از این موضوع ندارم. وی با اشاره به اظهارات وزیر اسبق اطلاعات گفت: آقای مصحلی می‌گویند که اینگونه بوده و باید در خصوص صحت این اظهارات از شورای نگهبان سئوال کرد.
ابراهیمیان گفت: در زمان ما در جلسات رسمی شورای نگهبان چنین مواردی نبود و برخی از همکاران ما مثل آقای اسماعیلی و بنده قطعا راضی به چنین مصلحت سنجی‌هایی نبودیم و دوره ما حداقل در جلسات رسمی اطلاعی نداریم که چنین چیزی رخ داده باشد.
وی ادامه داد: آیا یک عضوی در جلسات غیر رسمی و در روابط شخصی تحت تاثیر این گونه موارد قرار گرفته باشد بنده اطلاعی ندارم. سخنگوی سابق شورای نگهبان گفت: من نمی‌توانم شهادت بدهم که چنین اتفاقی افتاده است یا خیر، اما مسئله در خور بررسی است و باید با جدیت به این موضوع پرداخت.
ابراهیمیان در پاسخ به این سئوال که اگر چنین چیزی واقعیت داشته باشد به کدام نهاد باید شکایت کرد؟ گفت: من دعای فرج می‌خوانم بقیه افراد را نمی‌دانم.
روایت گذشته سخنگوی شورای نگهبان
در دی ماه 97 بود که روزنامه‌ی سازندگی با عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان درباره رد صلاحیت‌ها، عملکرد شورای نگهبان، ماندن یا رفتن آیت‌الله جنتی، نظارت استصوابی و... گفتگو کرده بود و کدخدایی در مورد حذف هاشمی سخن گفته بود که بخش مرتبط با موضوع عینا در ذیل می آید: ‌این موارد و محکومیت‌ها که قطعاً در مورد آقای هاشمی صادق نبوده است. خود ایشان گفت که وزیر اطلاعات وقت به شورای نگهبان آمده و توضیحاتی درباره رشد آرای ایشان در نظرسنجی‌ها داده و گفته اگر او را تأیید کنید همه رشته‌های ده ساله ما پنبه خواهد شد...
واقعاً شما همین تصور را از شورای نگهبان دارید؟!
‌واقعیت این است که تصویر چندان مثبت نیست. شورای نگهبان واقعاً به چنین اظهارات یا درخواست اشخاص به‌خصوصی بی‌اعتناست؟
من هم این مطالب را شنیدم. خیلی ساده‌انگارانه است که فرض کنیم مقامی به شورای نگهبان می‌آید و می‌گوید ایشان رأی می‌آورد و شورای نگهبان هم او را ردصلاحیت کند. خب در این صورت اصلاً شورای نگهبان نداریم. بلکه تعدادی آدم داریم که نه خدا سرشان می‌شود نه قانون و نه شرع و اینجا نشسته‌اند تا هرکسی حرفی زد بر آن اساس عمل کنند. فکر نمی‌کنم چنین تصوری درست باشد که شورای نگهبان را به اندازه یک جمع فرصت‌طلب تابع هوا و هوس و تابع معادلات ناسالم تلقی کنیم. اصلاً ما در انتخابات ریاست‌جمهوری ردصلاحیت نداریم. پس با جرأت می‌گویم که مرحوم آقای هاشمی اصلاً ردصلاحیت نشدند.
‌البته عدم احراز صلاحیت هم در عمل همین معنا را دارد...
خیر. توضیح می‌دهم. در رابطه با ریاست‌جمهوری، قانون گفته شورای نگهبان اسامی افراد واجد صلاحیت را به وزارت کشور اعلام کند. بنابراین شورای نگهبان مثلاً ۶ نفر را از بین ۱۱۰۰ نفر به وزارت کشور اعلام می‌کند اما نسبت به بقیه هیچ اظهارنظری نمی‌کند. نه اسمی به جایی می‌دهد و نه اعلام‌نظری می‌کند و نه می‌گوید آنها مجرم هستند. ما در دور قبل ۶ نفر را اعلام کردیم. به همین جهت به لحاظ حقوقی می‌گوییم در انتخابات ریاست‌جمهوری ردصلاحیت نداریم و واجد شرایط داریم. نکته دوم اینکه در مورد آقای هاشمی بحث مطرح شد. ایشان آدم ناشناسی نبودند که منتظر باشیم وزیر اطلاعات اظهارنظر کند و بر آن اساس نظر بدهیم. آقایان جنتی، مؤمن و یزدی از قبل از انقلاب با ایشان حشر و نشر داشتند و حداقل این سه نفر از بزرگان شورای نگهبان از قبل از انقلاب با ایشان محشور بودند. نسبت به ایشان شناخت و نظر داشتند. بقیه اعضا هم شناختی از ایشان به اندازه خودشان داشتند و بر اساس این شناخت و مطالب و مسائلی که از سوی کارشناسان اعلام شد، اعلام نظر کردند. آن‌زمان آقای مصلحی به شورای نگهبان آمد و مباحث کلان کشوری را مطرح کرد. حتی کسی از ایشان سؤال کرد که آیا نظر شما نسبت به آقای هاشمی منفی است و ایشان جواب داد من اصلاً نیامده‌ام درباره آقای هاشمی صحبت کنم. ایشان درباره جریانات کلان کشور و تهدیداتی که کشور دارد و فضای انتخابات صحبت کرد. نکته سوم اینکه برخلاف آنکه برخی می‌گویند وزیر اطلاعات فقط در جلسه بررسی صلاحیت آقای هاشمی به شورای نگهبان رفت، این رسم ما در شورا است و از گذشته هم وجود داشته است. ممکن است آقایان نسبت به پرونده گزارشی بخواهند. خب یکی از نهادهای مرتبط با ما وزارت اطلاعات است و مرتب کارشناسان این وزارت در جلسات شورا می‌آیند و آقایان از آنها سؤال می‌کنند و آنها جواب می‌دهند. بنابراین امر نامتعارفی نبوده است. به هرحال سخنان ایشان هم ربطی به آقای هاشمی نداشت. وزیر اطلاعات وقت مگر بهتر از آقای یزدی ایشان را می‌شناخت؟ به هرحال ارزیابی اکثر افراد در شورا این بود که ایشان برای این دور واجد شرایط قانونی نیستند.
‌به آقای هاشمی و کاندیداهای دیگر اعلام کردید کدام شرط قانونی را برای شرکت در انتخابات واجد نیستند؟
افراد یا مراجعه می‌کنند و دلایل را می‌پرسند یا از طریق چهره‌هایی به ما پیغام می دهند که ما هم می‌گوییم خودتان مراجعه کنید. اما برخی هم اصلاً مراجعه نمی‌کنند. خیلی افراد وقتی صلاحیتشان احراز نمی‌شود اصلاً به ما مراجعه نمی‌کنند. ما هم وظیفه نداریم یقه آنها را بگیریم و به شورای نگهبان بیاوریم و بگوییم به این دلایل صلاحیت شما احراز نشد. تنها کاری که انجام دادیم این بود که برای حفظ حرمت مرحوم هاشمی و برخی افراد دیگر، از دو نفر بزرگان (آقایان لاریجانی و روحانی) دعوت کردیم که از ایشان بخواهند اگر مایل هستند انصراف دهند، این کار را انجام دهند و ما نتیجه را اعلام نکنیم. که ایشان انصراف ندادند.
‌بنابراین دلایل را به ایشان اعلام نکردید؟
ما نتیجه را به ایشان اعلام کردیم اما برای دلایل هیچ‌وقت ایشان مراجعه نکردند. اگر مراجعه می‌کردند توضیح می‌دادیم. در انتخابات ۸۸ ایشان بیاناتی داشتند که به صورت مکتوب برای بقیه آقایان دیگر هم فرستادم و درباره آن صحبت کردیم و از ایشان خواستیم وقتی بگذارند و بیایند جریان انتخابات را توضیح دهند. اما ایشان آن موقع هم مایل نبودند و هیچ وقتی نگذاشتند که توضیح دهند. ما هم اصراری نکردیم اما در زمان تصمیم‌گیری تصمیم خودمان را می‌گیریم و اعلام می‌کنیم. ‌آنطور که آقای ذوالنوری جایی گفته بود و بعداً خود شما هم اشاره کردید، در انتخابات ۹۶ هم بحث ردصلاحیت آقای روحانی مطرح شده بود. شما قبلاً گفته بودید که آقای روحانی در انتخابات ۹۲، ۶ رأی داشت و با پادرمیانی آقای جنتی تعداد آرای ایشان به ۷ رسید. آیا در انتخابات ۹۶ رأی آقای جنتی عوض شد که بحث عدم احراز صلاحیت آقای روحانی مطرح شد؟
چنین بحثی مطرح نبود و همان رأی اعضا اعلام شد.
‌چطور نظر شورا به تأیید ایشان منجر شد؟ آنطور که آقای ذوالنوری گفته بود شورا با یک اشکال مواجه بود. آن اینکه که اگر ایشان را رد کنند در این صورت آن چندماه تا استقرار رئیس‌جمهور جدید شرایط به چه نحوی پیش می‌رود یا معلوم نیست انتخابات را چه کسی برگزار خواهد کرد. این روایت درست بود؟
قبلاً هم گفته‌ام من از صحبت‌هایی که ایشان کرده اطلاعی ندارم و فکر نمی‌کنم مطالبی که ایشان می‌گوید قرین به صحت باشد. هر صحبت و اظهارنظر باید مستند به قرائن دقیق و محکمه‌پسند باشد والّا اینکه هرکسی از ظن خود یار قافله می‌شود خیلی مهم نیست. شورای نگهبان اگر مطلبی داشته باشد از طریق سخنگو و روابط عمومی اعلام می‌کند. ‌نکته‌ای که درباره بحث بررسی صلاحیت‌ها مطرح است، استعلام از مراجع چهارگانه است. موضوعی که در قانون آمده اما شورای نگهبان به آن پایبند نیست و به مراجعی خارج از این ۴ مورد استناد می‌کند. قانون نگفته فقط از این چهار مرجع استعلام کنیم. گفته از این چهار مرجع می‌توانید استعلام کنید. آیا از مراجع دیگر هم می‌توانیم استعلام کنیم؟
بله چون منعی در قانون نشده است. تحقیقات محلی یکی از منابعی است که با صراحت در ماده ۵۰ قانون انتخابات آمده و گفته شده اگر دیدید به نتیجه نمی‌توانید برسید، می‌توانید از طریق تحقیقات محلی جست‌وجو و بررسی کنید. از سوی دیگر هیچ محدودیتی نداریم. ما از مراجع چهارگانه استعلام می‌گیریم اما ممکن است از جای دیگری گزارشی به دست ما برسد. ممکن است مراجع چهارگانه گزارش مثبتی درباره فردی که مدیرعامل شرکتی است، دهند. اما یک کارمند جزء از اختلاس ایشان مطلع است. او به ما گزارش می‌دهد و بررسی‌های اولیه انجام می‌دهیم و اسناد را می‌بینیم و مشخص می‌شود ایشان اختلاس کرده است. خب ما باید چه کنیم؟ رأی مثبت بدهیم یا منفی؟
‌خب وقتی حکم قضایی برای او صادر نشده، مجرم نیست...
حکم قضایی نمی‌خواهد. خودبه‌خود پذیرفته است. در انتخابات فقط یکی از یکی از مراجع استعلام احکام قضایی است. مثلاً اگر کسی حسن‌شهرت نداشت درمورد او حکم قضایی صادر می‌شود؟! ما حسن‌شهرت را با تحقیقات محلی به دست می‌آوریم. قانونگذار ما را از این‌که از خارج مراجع چهارگانه استعلام کنیم، منعی نکرده است. تشخیص صلاحیت به موجب قانون بر عهده اعضای شورای نگهبان است. ممکن است مراجع چهارگانه گزارش اشتباه بفرستند. ما بررسی می‌کنیم و می‌بینیم سوابق او این‌چنین نیست، بعد از خود او دعوت می‌کنیم و توضیح می‌دهد و روشن می‌شود این گزارش رسمی اشتباه بوده است. خب باید به کدام عمل کنیم؟ طبیعتاً به احراز صلاحیت خودمان عمل می‌کنیم ولو بر اساس مراجع غیررسمی.
‌به طور مشخص غیر ‌از چهار مرجع، از چه منابعی استعلام می‌کنید؟
از هر منبعی که بتواند به ما کمک کند و اطلاعات و اسناد را در اختیار ما قرار دهد، استفاده می‌کنیم. مثلاً همین کارمند جزء در کدام منبع جای می‌گیرد؟ ما وظیفه داریم از ورود افرادی که صلاحیت ندارند جلوگیری کنیم و نمی‌توانیم بگوییم چون یک مرجع رسمی به ما گزارش نداده، نباید به فلان گزارش مستند درباره یک کاندیدا اعتنا کنیم.