بازگشت به حقوق کودکان

 محبوبه کردستانی - معلم- 20 نوامبر روزجهانی کودک است. مبتکران برگزاری روز جهانی کودک سه هدف عمده را دنبال می‌کردند: دفاع از حقوق کودکان، تشویق دوستی میان نوجوانان جهان و متعهد کردن دولت‌های جهان برای پشتیبانی از فعالیت‌های یونیسف.
قرار شد هر کشوری، روزی را به این مناسبت اختصاص دهد. خود سازمان ملل این روز را هر سال در تاریخ ۲۰ نوامبر جشن می‌گیرد. اکنون این روز در نزدیک به ۱۵۰ کشور جهان برگزار می‌شود. روز آن با توجه به سنت‌ها و منطقه‌ها متفاوت است.
پیمان‌نامه حقوق کودک یک کنوانسیون بین‌المللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند. دولت‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند موظف به اجرای آن هستند و شکایت‌های راجع به آن به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم می‌شود.
این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ (سی روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق) لازم‌الاجرا شده‌است. تاکنون ۱۹۳ کشور (تمام اعضای ملل متحد به جز ایالات متحده آمریکا و سومالی) این سند را امضا کرده‌اند و در ۱۴۰ کشور اجرا می‌شود و به این ترتیب مقبول‌ترین سند حقوق بشر در تاریخ می‌باشد.
 کودک بر اساس ماده یک پیمان‌نامه حقوق کودک به هر انسان کمتر از ۱۸ سال گفته می‌شود. مگر آن که قانون قابل اعمال در مورد کودک سن قانونی کمتری را تعیین کرده باشد. این کنوانسیون شامل ۵۴ ماده و دو پروتکل اختیاری بوده که چهار اصول پایه‌ای آنرا جهت می‌دهد: هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد. زمانی‌که در رابطه با کودکان تصمیم‌گیری می‌شود، باید منافع عالیه آنان در راس قرار گیرد. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند.- کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آنها مربوط می‌شود، باید مورد توجه قرار گیرد.
دولت نیز در سال ۱۳۷۲ به این پیمان نامه پیوست، البته با این شرط که هر گاه مفاد پیمان نامه در هر مورد و در هر زمان با قوانین داخلی ایران و موازین شرع تعارض پیدا کند، دولت ایران ملزم به رعایت آن نباشد.
خشونت علیه کودکان یکی دیگر از پدیده‌هایی است که در ایران رواج دارد و با پیمان‌نامه‌ی حقوق کودک مغایر است. با این‌که قوانین ایران تنبیه بدنی در مدارس را ممنوع کرده‌اند، ولی مدارس از کانون‌های اصلی بروز خشونت علیه کودکان هستند. این خشونت‌ها هم دارای ابعاد فیزیکی هستند و هم ابعاد روحی و کلامی.
گزارش‌های شفاهی و کتبی و تصویری فراوانی حاکی از آن است که رفتاری که در مدارس ایران با دانش‌آموزان می‌شود، با معیارهای جهانی حمایت از حقوق کودک سازگاری ندارد. کارشناسان مسائل آموزشی و جامعه‌شناسان، رواج فرهنگ خشونت در جامعه‌ ایران را از عوامل اصلی دامن زدن به فضای خشونت‌آمیز در مدارس ایران می‌دانند.
یکی دیگر از حقوقی که در پیمان‌نامه‌ سازمان ملل برای کودکان درنظر گرفته شد، حق آموزش است. طبق آمارهای رسمی، ایران در حال حاضر دارای بیش از ۲۴ میلیون دانش‌آموز است. ولی از گسترش فضاهای آموزشی متناسب با این افزایش کمی خبری نیست.
ساختمان بسیاری از مدارس حتا در تهران کهنه و غیرقابل استفاده شده است. کلاس‌ها پر، شاگردان ناآرام و مطالب درسی کهنه و بسیاری از آموزگاران به دلیل دوشغله بودن خسته هستند. امکانات ورزشی و تفریحی برای دانش‌آموزان بسیار اندک است.
یکی دیگر از معضلات بزرگ کودکان در ایران، پدیده‌ی «کودکان خیابانی» است. به گفته‌ی کارشناسان امور آموزشی، با توجه به آمارهای رسمی حدود چهار میلیون کودک در فضای آموزشی نیستند.
در تهران و دیگر شهرهای بزرگ و کوچک کودکانی به چشم می‌خورند که تلاش می‌کنند با فروش کالای خود یا شیشه‌شویی اتومبیل‌ها کاسبی کنند. این کودکان به دلیل کار روزمره و فقر خانوادگی از امکان آموزش در مدارس محروم‌اند. به گفته‌ی کارشناسان، گاهی از این کودکان برای قاچاق مواد مخدر سوء‌استفاده می‌شود. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهند که خشونت و آزار در میان کودکان خیابانی بسیار بیشتر است. شمار دقیق کودکان خیابانی در ایران معلوم نیست و نهادهای مسئول نه تنها آمار سازمان‌های غیردولتی را قبول ندارند، بلکه در مورد آمار یکدیگر نیز تردید نشان می‌دهند.