ما چه خواهیم کرد؟

 مرتضی قدمی بایدن تلاش خواهد کرد قطار سیاست خارجی آمریکا را دوباره به ریل دموکراسی و حقوق بشر و اتحادسازی مبتنی بر همکاری های متقابل بین المللی بازگرداند و با تلاش برای بازگشت به توافقاتی که آمریکا از آن خارج شده مانند توافق پاریس، سازمان بهداشت جهانی و به ویژه برجام، به ترمیم چهره ی خشن و غیرقابل اعتماد آمریکا نزد افکار عمومی جهانی پرداخته و ضمن تلاش برای افزایش اعتماد جهانی به ایالات متحده به اصطلاح آب رفته را به جوی بازگرداند.
ترامپ، توافق هسته ای را میراث اوباما می خواند و از آن متنفر بود و بالاخره پس از آنکه همه مخالفان خروج از برجام را از کاخ سفید بیرون کرد، موفق شد تا از این توافق خارج شود. بایدن اما خود را ادامه ای بر دولت اوباما می داند و توافق هسته ای را به عنوان دستاوردی برای آمریکا یاد می کند.  او در دوران تبلیغات انتخاباتی گفته بود که به توافق با ایران باز می گردد. اما به نظر نمی رسد که این وعده بایدن به معنای بازگشت فوری به برجام باشد.
تحریم های حداکثری که ترامپ علیه ایران وضع کرد بر میزان بی اعتمادی دو کشور نسبت به یکدیگر افزوده است . از سوی دیگر به نظر می رسد که اگر دولت بایدن بخواهد به برجام بازگردد، نیازمند آن است که در مورد برخی از تحریم ها در داخل این کشور به اجماع برسد.
بایدن گفته است که بازگشت به توافق هسته ای را نقطه شروعی برای مذاکرات بعدی می داند. ایران اما با چنین رویکردی موافق نیست و گفته است تنها در صورتی گفتگو با ایالات متحده را می پذیرد که این کشور در قالب کشورهای 5 + 1 و در مورد بازگشت به مفاد توافق و حذف تحریم ها عمل کند. به نظر می رسد که بایدن قصد ندارد درهای دیپلماسی را بر سر مساله ایران ببندد. بسته به اینکه تیم وزارت خارجه او شامل چه کسانی باشد و مشاورانش چه رویکردی به مساله ایران داشته باشند، نتیجه متفاوت خواهد بود.
خبری خواندم به نقل از نیوزویک، توافق برجام که به تغییر روابط دیپلماتیک ایران با کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده منجر شد؛ توافقی بود که بسیاری از ایرانی‌ها از آن حمایت کردند. خروج دونالد ترامپ از توافق و تحریم‌های سخت، اقتصاد کشور را با مشکل روبه‌رو کرده و دو کشور را چندین بار به آستانه جنگ کشانده است. مردمی که همواره با تحریم‌ها مواجه بوده‌اند، این بار و در شرایط ویروس کرونا ناامید به نظر می‌رسند.
حالا با انتخاب بایدن امیدها برای بهبود روابط ایران و آمریکا بیشتر شده است اما برخی  معتقدند  تا دیدن نتایج عملی نمی‌توان با یقین نتیجه‌گیری کرد. لغو ممنوعیت سفر مسلمانان به آمریکا خوب است اما  تا وقتی  که تحریم ها به قوت خود باقی است، مشکلات هم هستند. ایالات متحده ابتدا باید حسن نیت خود را نشان دهد. به نظر می رسد دولت فعلی ایران تلاش خواهد نمود در فرصت اندک باقی مانده تا پایان دوره خود، باب مذاکره را به ویژه در زمینه بازگشت به برجام گشوده و امیدوار است در صورت بهبود نسبی شرایط که به تبع رفع احتمالی برخی  تحریم ها و آزادسازی بخشی از دارایی های ایران حاصل خواهد شد، کاستی ها و ناکار آمدی های چندساله ی اخیر در زمینه های مختلف را توجیه نموده و هم زمینه ی توفیق جریان میانه رو را در انتخابات پیش رو فراهم کند.
درست است که جو بایدن بارها وعده بازگشت به برجام را داده است ولی آنچه که او از برجام میخواهد، با آنچه که ایران میخواهد تفاوت دارند.  آنچه ایران انتظار دارد این است که دولت آینده آمریکا به تعهدات برجامی خود برگردد ولی بایدن میخواهد برجام را به عنوان قدم اول برای تدوین قرارداد وسیعی با ایران که شامل مهار کردن قدرت دفاعی و بازدارندگی ایران میشود بکار اندازد و از قدرت نظامی و سیاسی ایران بکاهد.  قبول چنین درخواستی برای کشوری مانند ایران مشکل و حتی خطرناک خواهد بود .   ایران باید سیاست خارجی خود را چه در مورد روابطش با آمریکا و چه با کشور دیگری روی محور منافع ملی و امنیت کشور بنا نهد.  این احتیاج به برنامه ریزی دراز مدت دارد و با شعار دادن قابل اجرا نخواهد بود.  تأمین منافع اقتصادی, سیاسی و امنیت ملی و همچنین حفظ یکپارچگی کشور باید تنها عواملی باشند که تعیین کننده سیاست خارجی ایران باشند.