رابطه باستانشناسی با سیمین و لئو

 لطفعلی مینایی  مدرس- ایران و جامعه باستان شناسی صادق ملک شهمیرزادی یکی از پیشکسوتان خود را از دست داد.ملک، شاگرد دکتر عزت‌الله نگهبان، پدر باستان‌شناسی ایران بوده. علاوه بر او سیمین دانشور که استاد ادبیات دانشکده بوده تاثیر عمیقی در عشق او نسبت به باستان‌شناسی ایفا کرده است. « وقتی رفتم دانشگاه، اولین کلاس من با سیمین دانشور بود. آمد سر کلاس و با صحبت‌هایش چنان مرا متحول کرد که منی که کلاس پنجم متوسطه 512 فیلم دیده بودم دو تا تجدید فیزیک و شیمی آورده بودم حتی یک جلسه هم غیبت نکردم. در تمام مدتی که این خانم استاد من بود چنان مرا مجذوب کرد که الان هم اگر دوباه متولد شوم می روم باستان شناسی می خوانم.»
 اما به غیر از دانشور، تولستوی هم به گردن باستان‌شناسی ما حق دارد: «من آن موقع کتاب و رمان زیاد می خواندم. رمان جنگ و صلح تولستوی را می خواندم و نمی فهمیدم. اولین کلاسی که ما در دانشگاه ادبیات داشتیم این خانم آمد در حالی که مریض بود و یک بسته کلینکس دستش بود و گفت نمی توانم امروز درس بدهم. گفت من می خواهم در نهایت این را بگویم که هنر مصر هنر صلح است و هنر بین النهرین هنر جنگ. حالا ببینید شما یک کتاب به آن قطوری خوانده اید هچ چیز نفهمیده اید، یک دفعه با یک جمله همه چیز برای شما روشن می شود. این طور بود که من مجذوب شدم و ماندگار.»
او فوق لیسانس باستان‌شناسی را سال 1348 از موسسه شرق شناس دانشگاه شیکاگو گرفته و به ایران باز گشته است. در این دوران معاون دکتر نگهبان در حفاری های مارلیک بوده و همان جا با همسرش که دانشجوی او بوده آشنا می‌شود. می‌گوید: تنها کسی که متوجه این علاقه شد، سیمین دانشور بود چون ناهید دانشجوی او هم بود».
ملک در رزومه‌ شغلی‌اش مهم‌ترین دستاورد‌های باستان‌شناسی میدانی خود را چنین ذکر کرده: «کشف و معرفی کهن‌ترین روستای پیش از تاریخ ایران متعلق به هزاره ششم پیش از میلاد در دشت قزوین در فلات مرکزی ایران، «تپه زاغه». کشف کهن‌ترین «کلاته» پیش از تاریخ ایران متعلق به هزاره ششم پیش از میلاد در دشت گرگان در فلات مرکزی ایران، «آق تپه». کشف یک محوطه متعلق به دوره پارینه سنگی میانه در حوضه مسیله در جنوب تهران. کشف زیگورات سیلک در تپه جنوبی سیلک در کاشان.»
ادعای کشف زیگورات سیلک، مخالفتهایی را برای ملک به دنبال داشت که هنوز هم ادامه دارد. پیش از او گیرشمن در این منطقه حفاری کرده و تنها از «سازه بزرگ» نام برده بود نه زیگورات.
در حالی که ملک این مسئله را به لطف الهی نسبت می‌دهد و اعتقاد دارد:«گیرشمن باستان‌شناس بسیار بزرگی بود که حداقل 50 سال جلوتر از زمان خودش می زیست. اینکه او برود سیلک و بنای به این عظمت را نبیند می‌بایست خداوند چشمش را بسته باشد و این سهم من باشد که بعد از 70 سال بروم بگویم این زیگورات است.»
ملک شهمیرزادی زمانی که در آمریکا بوده در قبرستان سرخپوستان آمریکا حفاری کرده است:« میدانید که قبل از تاریخ در آمریکا، از 1492 میلادی شروع می شود زمانیکه کلمب آن جا راکشف کرد دوره تاریخی و قبل از آن پیش از تاریخ بوده است. من تابستان ها به جای اینکه بروم کار کنم و پولی جمع کنم می رفتم حفاری. چهار سال آن جا باستانشناسی عملی کردم. و نتیجه‌اش این بود که گور‌های دسته جمعی‌ای کشف شد که متعلق به نزاع قدیمی میان بومیان آمریکا بود.» باستان‌شناسی حرفه مشکلی است که بسیاری از ما چیز زیادی درباره آن نمیدانیم. گاهی می‌شنویم آنها ناچارند ساعت چهار صبح از خواب برخیزند و تا پاسی از شب حفاری کنند اما:« معمولا فصل را در نظر می گیرم.
«صادق ملک شهمیرزادی»، آینده باستان‌شناسی ایران را روشن و امیدوار کننده می داند: «جلیل گلشن و مهندس بهشتی باستان‌شناسی ایران را متحول کردند و الان به جایی رسانده‌اند که بسیاری از خارجی‌ها دوست دارند بیایند ایران کار کنند.» نوه چهار ساله ملک هم اکنون بزرگترین دلگرمی اوست. پدر بزرگ دستور داده برای او یک فرغون پلاستیکی ساخته‌اند و او را هم با خودش سر حفاری ها می‌برد.