اول «مافیای مرغ» بود یا «سلطان تخم مرغ»؟

   امیر حسین سجادی  خیرنگار پارلمانی - کره و تخم مرغ محصولاتی هستند که به تازگی به دو شکل متفاوت از ارز ۴۲۰۰ تومانی تاثیر گرفتند و گران شدند.ارز یارانه ای کره حذف شد تا قیمت هر قطعه ۱۰۰ گرمی آن از حدود ۴۸۰۰ تومان به هشت هزار تومان برسد.اما در تخم مرغ، نابه سامانی در بازار نهاده های این محصول که با ارز ارزان وارد می شوند، آن را تا شانه ای ۳۸ هزار تومان نیز افزایش داد.با این حساب و با توجه به نرخ های مصوب اخیر، تخم مرغ و کره ۶۲ و ۷۲ درصد در سال رشد قیمت داشته اند.
چندی پیش عامل اصلی گرانی تخم مرغ در بازار از سوی مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغ تخمگذار کشور افزایش تقاضای صادرات عنوان شد. صادرات کشور عمدتاً به کشورهای عراق، افغانستان، کویت، قطر و ... صورت می‌گیرد. از ابتدای سال جدید صادرات تخم مرغ به کشور افغانستان نیز با رایزنی‌ها با وزارت بازرگانی این کشور، محقق شد و نهایتاً، گشایش‌هایی صورت گرفت. همین امر موجب شد تا بیش از ۱۰ هزار تن تخم مرغ به کشورهای منطقه صادر شود. دولت با ادامه این روند و برای کنترل بازار صادرات تخم مرغ را اواسط تیر ماه امسال ممنوع اعلام کرد اما اخیراً مجدداً شاهد افزایش قیمت تخم مرغ بوده‌ایم. این است که عامل دیگری از جمله افزایش قیمت نهاده‌های دامی مطرح شده است.
در این راستا «رضا ترکاشوند»، مدیر عامل اتحادیه سراسری مرغ تخم مرغگذار کشور، از پیش‌بینی صادرات بین ۷۰ تا ۸۰ هزار تن تخم مرغ در برنامه ریزی تولید سال ۹۹ خبر داده بود.
* حداکثر قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ فله برای مصرف کننده ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان
اما دوشنبه هفته پیش بود که سرپرست معاونت بازرگانی داخلی وزارت صمت اعلام کرد: حداکثر قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ فله برای مصرف کننده ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان تصویب شد که با توجه به وزن، نرخ شانه نیز تعیین خواهد شد. محمدرضا کلامی در حاشیه ستاد تنظیم بازار در گفت‌وگو با خبرنگاران با بیان این مطلب، افزود: جلسه کارگروه تنظیم بازار با اولویت توجه به مشکلات بخش تولید تخم‌مرغ و ضرورت اهتمام جدی به حفظ معیشت مردم برگزار شد. پیشتر نیز جلسه‌ای با تولیدکنندگان مرغ تخمگذار برگزار کردیم و به بررسی مهمترین مسایل و دغدغه های آنها پرداختیم و برای استمرار تولید آنها تصمیمات جلسه مذکور در جلسه امروز تنظیم بازار مورد تصویب قرار گرفت. با توجه به درخواست تولیدکنندگان و حمایت از تولید تخم مرغ، نرخ هر کیلوگرم تخم مرغ درب مرغداری ها با قیمت ۱۲ هزار تومان مصوب شد.
* حداکثر قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ فله ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان است
حداکثر قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ فله برای مصرف کننده نیز ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان تصویب شد که با توجه به وزن، نرخ شانه نیز تعیین خواهد شد. سازمان حمایت باید برای تخم مرغ بسته بندی در بسته های اقتصادی تعیین نرخ کند که ملاک عرضه خواهد بود.در این مقطع زمانی که دولت برای یک کالای اساسی مانند تخم مرغ یارانه می پردازد، عرضه این کالا با بسته بندی های لوکس و هزینه های غیرمتعارف شاخص قیمت را در بازار بالا می‌برد و اجحاف به حقوق مصرف کننده است.
: برای اینکه افزایش و نوسانات نرخ ارز تاثیر منفی در قیمت داخلی نداشته باشد، سقف صادرات تخم مرغ را ماهانه ۵۰۰۰ تن تعیین کردیم که مجوز صادراتی در سقف ۵ هزار تن با مسئولیت وزارت جهاد کشاورزی و تشکل تولیدی ذیربط خواهد بود.برای مهرماه با توجه به مصوبه ستاد تنظیم بازار ۲۵۰۰ تومان برای عوارض در نظر گرفته شده است و گمرک از ابتدای مهرماه باید این عوارض را از صادرکننده دریافت کند.
* افزایش قیمت تخم مرغ
برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی است که قیمت هر شانه ۳۰ عددی تخم مرغ، به بیش از ۳۰ هزار تومان می‌رسد و مسئولین همچنان در سکوت خبری و یا نهایتا انتقاد از وضعیت موجود به سر می‌برند. برخی از مسئولین مربوطه مهمترین عامل افزایش قیمت تخم‌مرغ را صادرات بی‌رویه آن می‌دانند و معتقدند برخی با سو‌استفاده از اهرم صادرات، قیمت‌ها را به شکل کاذب بالا می‌برند و حباب ایجاد می‌کنند. از ماه‌ها قبل همواره از وجود مافیا در صنعت مرغ و تخم‌مرغ صحبت می‌شد و برخی مسئولین سعی می‌کردند به هر طریقی که شده نشان دهند که این مافیا در حال ایجاد بحران و تنش در بازار اقتصادی است. «حسن حسینی شاهرودی» سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس دهم چندی قبل گفته بود: «تمام مشکلات اقتصادی ما به مافیای واردات گره خورده است. برخی از افراد خاص با ارز‌های خاص و دولتی و با رانتی که دارند تنظیم بازار را به دست گرفته‌اند. به معنای دیگر تنظیم بازار در دست رانت‌خواران است نه وزارت صنعت. همه دستگاه‌های نظارتی و دولتی از پشت پرده مافیا خبر دارند، اما کاری نمی‌کنند. وقتی دستگاه‌های نظارتی کاری نمی‌کنند دستگاه قضا باید ورود پیدا کند و با مافیا و دستگاه‌های نظارتی که کاری نمی‌کنند برخورد کنند.»
این نماینده در ادامه می‌گوید: «دقیقا با فرایند ناسالمی که برای تخصیص و ثبت سفارش وجود دارد که هیچگونه نظارتی هم بر آنان نیست، این فساد به وجود می‌آید. مافیا با ارقام کلانی که دارند دست به چنین اقداماتی می‌زنند. شما به طور طبیعی اکنون می‌توانید برای نهاده ثبت سفارش کنید و حدود ۲ الی ۳ هزار تن نهاده وارد کنید، اما این افراد خاص با پو‌ل‌های کلانی که دارند چندین هزار تن نهاده را با ارز دولتی وارد می‌کنند و در کشتی نگاه می‌دارند و زمانی که بازار ملتهب شد آن را وارد بازار می‌کنند. نفوذی که این رانت خواران دارند بسیار زیاد است و در همه حوزه‌ها وجود دارد.»
روحانی و سایر مسئولین بار‌ها در اعتراض به گرانی صحبت کرده‌اند و حتی رئیس‌جمهور از غیرقابل قبول بودن گرانی کالا‌ها سخن گفته بود، اما مشخص نیست که مخاطب این سخنان مردم هستند یا مسئولین و اصلا چه کسی باید به این وضعیت رسیدگی کند!
سعی کردیم تا با مسئولین تماس بگیریم و علت را جویا شویم، اما هیچ یک از آن‌ها حاضر به گفتگو نشدند و یوسف خانی رئیس اتحادیه مرغ و پرنده نیز در پاسخ به خبرنگار رویداد‌۲۴ گفت تمایلی برای مصاحبه ندارد و نظری هم درباره قیمت‌ها ندارد. با این حال سری به چند مغازه در سطح شهر زدیم تا وضعیت بازار تخم مرغ را از دید مردم و شهروندان بررسی کنیم.
* صادرات تخم‌مرغ‌ به عراق
«کمال حسین‌پور» نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس درباره مجوز صدور تخم‌مرغ به افراد خاص می‌گوید: مجوز صادرات تخم‌مرغ را وزارت جهاد کشاورزی صادر می‌کند که طی این مجوز تخم‌مرغ به کشور مقصد که معمولا هم عراق است صادر می‌شود. اخیرا جهاد کشاورزی طی نامه‌ای به مورخ ۲۵ شهریور ماه اختیار صدور مجوز برای صادرات تخم‌مرغ را به «اتحادیه مرغداران میهن» داده است. یعنی این اتحادیه تشخیص می‌دهد که چه شرکتی و به چه میزان می‌تواند تخم مرغ صادر کند که این رویکرد باعث ایجاد رانت در صادرات این محصول می‌شود.
نماینده مردم سردشت و پیرانشهر می‌گوید»: وزارت کشاورزی باید مجوز صادرات تخم مرغ را به صورت محدود و براساس میزان تولید سالانه، سقف صادرات آن را مشخص می‌کرد. اما در این نامه هیچ سقفی برای اتحادیه مرغداران میهن گذاشته نشده و تنها صدور مجوز صادرات تخم‌مرغ را به این اتحادیه واگذار کرده است.
* صادارت تخم‌مرغ در اختیار افراد خاص
وی تصریح می‌کند: تخم‌مرغ غالبا از طریق مرز‌های پیرانشهر و باشماق صادر می‌شود، این درحالی است که با وجود اینکه مردم این منطقه مازاد تولید داشتند، اما باز هم اجازه صادرات تخم مرغ به مردم منطقه ما داده نشد. در واقع صادرات تخم‌مرغ دست افرادی خاص قرار دارد. حسین‌پور با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی در گذشته برای صادرات تخم‌مرغ سقف معینی را تعیین کرده و هر مرغداری که مازاد تولید داشت امکان صادرات تخم مرغ را داشت، تصریح کرد: اما اتحادیه گزینشی و براساس روابط، مجوزهای صادرات را صادر می‌کند. در چنین شرایطی میزان صادرات این محصول بیش از حد استاندارد خواهد بود؛ زیرا تفاوت قیمت صادرات تخم‌مرغ با بازار داخلی ۲ تا ۳ برابر بوده و منافعی میلیاردی را نصیب صادرکننده خواهد کرد. چرا که واسطه‌ها، تخم‌مرغ را به قیمت پایین از مرغدار خریده و با قیمت بالا و به دلار در بازار‌های خارج از کشور به فروش می‌رساند. وی در ادامه می‎گوبد: مرغداران مستقیما تخم‌مرغ را صادر نمی‌کنند؛ بلکه واسطه‌هایی وجود دارند که صادرات را انجام داده و پول هنگفتی به جیب می‌زنند. همین واسطه‌ها هستند که می‌گویند مجوزها برای چه افرادی صادر شود. ای کاش این سود‌ها عاید مرغداران می‌شد تا می‌توانستند کار خود را گسترش دهند.
حسین‌پور با بیان اینکه افرادی که پشت این ماجرا هستند سود‌های کلانی می‌کنند و طبیعی است که به صادرات زیاد علاقه‌مند شوند، گفت: از سوی دیگر شاهد افزایش روزانه قیمت تخم‌مرغ در بازار داخلی هستیم. اگر ما جلوی صادرات را بگیریم تولید‌کننده ناچار می‌شود محصول خود را ارزان‌تر به بازار داخلی عرضه کند. به عبارت دیگر این نوع صادرات باعث می‌شود تولید کنندگان تخم‌مرغ بازار‌های خارج از کشور را در نظر بگیرند و با توجه به اینکه صادرات باعث کمبود این محصول در بازار‌های داخلی می‌شود قیمت آن افزایش می‌یابد.
نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس می‌افزاید: در حال حاضر قیمت یک بسته ۲۰ تایی تخم‌مرغ بیش از ۳۰ هزار تومان است که با ادامه این روند و عدم کنترل صادرات این محصول شاهد افزایش بیشتر قیمت تخم‌مرغ در داخل کشور خواهیم بود. این ضروری است لیست افرادی که مجوز صادرات تخم مرغ را از اتحادیه مرغداران میهن دریافت کرده‌اند تهیه و مشخص شود.
وی با بیان اینکه تا ۱۲ روز پیش صادرات تخم مرغ کاملا آزاد بود، تاکید کرد: موضوعی که ایجاد شبهه می‌کند آن است که برای ۱۰ یا ۱۲ روز صادرات را باز می‌کنند تا افراد خاص بتوانند با قیمت بالا در این زمینه اقدام کنند بعد که درخواست‌ها زیاد می‌شود و افراد خاص هم نیاز بازار‌های خارج از کشور را تامین کردند، مجوز صادرات برای سایرین هم صادر می‌شود. برخی تولید کننده‌ها اعلام کرده‌اند که تخم‌مرغ مازاد داشته‌اند، اما به آن‌ها مجوز صادرات داده نشده است.
حسین‌پور توضیح می‌دهد: زمانی که قیمت تخم مرغ بیش از اندازه افزایش پیدا می‌کند جهاد کشاورزی جلوی رشد بی‌رویه قیمت را می‌گیرد و صادرات تخم‌مرغ ممنوع می‌شود. در حال حاضر به دلیل افزایش قیمت نهاده‌های دامی تولید تخم‌مرغ در کشور کاهش داشته است، در این شرایط باید جلوی صادرات گرفته شود که متاسفانه این کار انجام نشده است؛ زیرا به نظر می‌رسد صادرات افراد خاص برای جهاد کشاورزی از اهمیت بیشتری برخوردار است. این نماینده مجلس ادامه داد: با توجه به اعتراض مرغداران نسبت به این شرایط به موضوع ورود کرده‌ام و روز یکشنبه نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی خواهیم نوشت تا پاسخگو بوده و به ما در مجلس توضیح دهند که این مجوز‌ها بر اساس چه ساز و کاری صادر شده است و چرا اجازه صادرات برای همه تولید کنندگان صادر نشده است.
* چرا ممنوعیت صادرات تخم مرغ از افزایش قیمت جلوگیری نکرد؟
هدایت اصغری، مدیرعامل سابق اتحادیه مرغ تخمگذار میهن، نیز درباره تحولات اخیر در بازار تخم‌مرغ به افزایش قیمت نهاده‌های دامی اشاره کرده و این عامل را مهم‌ترین مولفه گرانی تخم مرغ ارزیابی می‌کند.
او اظهار کرد: اعتقاد من این است که بیش از عامل صادرات تخم مرغ، گرانی در روزهای اخیر به علت افزایش قیمت نهاده‌های دامی بوده است. در حالی پیش از این حدود هزار و ۵۰۰ تومان هر کیلو ذرت خریداری می‌شد، اکنون باید بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ تومان بابت ذرت بپردازیم. همچنین سویا که پیش از این، کیلویی ۲ هزار و ۷۰۰ تومان بود، اکنون به بیش از ۱۲ هزار تومان رسیده است. تهیه سویا نیز این روزها با مشکل مواجه است. اگر تدبیری در بحث نهاده‌های دامی نشود، شرایط از این هم بدتر خواهد شد.
او تصریح کرد: در چنین شرایطی مرغداری‌ها، به بحث تولک‌بری به مرغ تخم مرغگذار روی می‌آورند، به این معنا که به علت کمبود نهاده دامی و جوجه‌ریزی تا مدتی گله را حذف نمی‌کنند، تولک‌بری می‌کنند. اگرچه برخی معتقدند که افزایش صادرات علت گران شدن تخم مرغ بوده است. با اینحال بحث صادرات بیشتر عامل روانی بازار است و در اصل کمبود نهاده‌ها موثر بوده است. صادرات فقط جو روانی را تشدید می‌کند. او درباره تاثیر عامل کرونا در بازار تخم مرغ گفت:  تخم مرغ یکی از کالاهایی است که غالب پزشکان و متخصصین بهداشتی توصیه می‌کنند و در دوران کرونا نیز نیاز به آن همچنان وجود دارد و نسبت به مرغ و گوشت هم، بیشتر خریدار دارد بنابراین در دوران کرونا نیز باید، مصرف آن بیشتر بشود.
مدیرعامل سابق اتحادیه مرغ تخم مرغگذار میهن بیان کرد: علل کشش پذیر بودن صادرات تخم مرغ افزایش نرخ ارز و مسائل مربوط به آن است. اما به هر حال دولت چندی پیش صادرات تخم مرغ را ممنوع کرد تا شرایط بازار را تنظیم کند و سعی در کنترل شرایط دارد اما هنوز، قیمت‌ها در بازار تخم مرغ عادی نشده است و این به علت مشکلات قیمتی نهاده‌های دامی، است.
اصغری بیان کرد: سرانه مصرف تخم مرغ در کشور ما نسبت به سرانه جهانی پایین است و این مسئله بعدها در سلامت جامعه خود را نشان خواهد داد و باید درجای دیگر، هزینه‌ آن را به عنوان خسارات بهداشتی و سلامتی پرداخت کنند. در شرایط فعلی دولت باید، فراخوان بدهد که هر کسی می‌تواند ذرت و سویا تولید کند و تمرکز برنامه‌ریزی ها را بر این موضوع، بگذارد.