بازگشت به تعاون

 رشید عازمی- مهار تورم و رشد تولید اولویت اول دولت در برنامه های اقتصادی بوده و بهبود شاخص های اقتصادی حکایت از این ریل گذاری صحیح دارد اما این وضعیت طبیعتا برای دولت مطلوب نیست و تداوم رشد اقتصادی و بهبود شاخص ها قطعا زمینه ساز بهبود وضعیت معیشت مردم خواهد شد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در یکی از دیدارهایشان خطاب به مسئولان فرمودند:«رشد اقتصادی به‌تنهایی هم کافی نیست؛ یعنی برای اینکه در وضع زندگی مردم و معیشت مردم و طبقات ضعیف یک تحوّلی صورت بگیرد، صرفاً رشد اقتصادی کافی نیست، بلکه چیزهای دیگری هم لازم است: برابری فرصت ها برای دستیابی به امکانات؛ این از جمله‌ی کارهای بسیار مهم است؛ برای مشارکت، امکانات در سطوح مختلف به نحو صحیح و عادلانه‌ای تقسیم بشود.» ایشان به مسئولان تذکر میدهند که تکمیل پروژه رشد اقتصاد ملی اگر منجر به بهبود معیشت و رونق سفره مردم نشود، کام آنها را شیرین نخواهد کرد و چنین آمارهای خوبی تنها در این شرایط مطلوب می باشد.
مردمی‌سازی به‌منظور بهبود شرایط اقتصادی یک ضرورت است و جمهوری اسلامی ایران از ابتدا بدین مفهوم بوده است که مردم صاحبان این حکومت‌ هستند. بنابراین همواره می‌بایست نقش مردم در اقتصاد را پررنگ‌تر از پیش ساخت را رونق اقتصادی نیز عملیاتی شود. یکی از تمایزات اساسی انقلاب اسلامی ایران، چه در طی مبارزات پیش از وقوع انقلاب و چه در تاسیس نهادهای حاکمیتی و تداوم آن، نقش و جایگاه مردم است. در تاسیس نوع حکومت، تایید قانون اساسی و انتخاب نخبگان و نمایندگان به جهت امور تقنینی و اجرایی نقش مردم مورد تاکید بوده است. اما جدای از نقش انتخابگری برای مردم، تفاوت ایده انقلاب اسلامی با بسیاری از انقلاب های دیگر و نظام های سیاسی دیگر، بازیگری مردم در عرصه های مختلف کشور است. جمهوری اسلامی، رهبران، گروه های مردمی و ایده پردازان آن باتوجه به مدل های مختلف اجرایی اجرا شده در سطح جهان و یا برخی موارد به صورت ابتکاری در تجربه چهل و اندی ساله انقلاب، مدل هایی چون جهاد سازندگی، حرکت ها و اردوهای جهادی مردمی، بسیج (در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی)، طرح های مواسات در قالب پویش های کمک های مردمی ارائه کرده اند. در کنار این موارد، یکی از الگوهایی که در سطح جهانی نیز به عنوان یک الگوی مردم پایه و مشارکتی مطرح شده است، الگوی تعاونی بوده است که مقصود از این پژوهش نیز مردمی سازی اقتصاد در این الگوی تعاونی است.
تعاونی یک مدل مشارکتی است که هرچند بخشی از اهداف آن اقتصادی است، اما منحصر به امور اقتصادی نیست و اصولا در تقابل با شیوه های سرمایه سالارانه شکل گرفته است. با این حال، به تدریج نگاه سرمایه سالارانه و سودمحور در میان نخبگان جا باز کرده و در دنیایی که شاخص هر اقدام جمعی با تولید ثروت سنجیده می شود، این نگرش به فعالیت های تعاون محور نیز سرایت کرده است. موفقیت تعاونی ها نه بر اساس همبستگی و مشارکت، بلکه بر اساس تولید ثروت ارزیابی می شود. غلبه بر سودمحوری، بیشتر با فردگرایی اقتصاد لیبرالی همراه است و این فردگرایی در تناقض با روح تعاونی قرار دارد. مسئله دیگر، عدم توجه به عوامل زمینه ای برای گسترش تعاونی هاست. مهم ترین عامل، وجود سرمایه اجتماعی در فعالیت های مشارکتی است که متاسفانه جامعه ایران در این زمینه وضعیت خوبی ندارد. توجه به بالابردن سرمایه اجتماعی می تواند تاثیر مثبت بر مسائل مختلف کشور داشته باشد و بی توجهی به آن، کلید بسیاری از مشکلات است. از جمله موانع توسعه تعاونی ها، اخلال در پیوند بین محیط های تخصصی و علمی و تعاونی هاست. ابعاد مختلف مشکلات نیز در حیطه وظایف اتحادیه های تعاونی دیده می شود.