صفحه اول
یکی از جدیدترین تصاویر ناسا برای ایرانیان دلهره‌آور بود؛ این تصویر دریاچه ارومیه را نشان می‌داد که از روی خاک ایران محو شده است. از دست دادن دریاچه‌ای میلیون ساله برای ایران، شبیه به از دست رفتن بخشی از هویت این خاک است. با این حال قهر طبیعت و خشم فروخورده آن به خشکی ختم نمی‌شود؛ موجی از بلایا در پی این خشکی گریبان‌گیر ایرانیان خواهد شد. به زعم کارشناسان، وقتی دوباره در فصول سرد، آب به دریاچه ارومیه بازگردد، فراموش خواهد شد. اما چیزی که می‌ماند تبعات این خشکی برای نسل‌های بعد و حتی افرادی است که امروز در آذربایجان غربی و شرقی و حتی کردستان زندگی می‌کنند. محمد کوهانی، دبیر شبکه ملی محیط زیست سازمانهای مردم نهاد جوانان کشور و فعال محیط زیست در احیای دریاچه ارومیه به فرارو گفت: «تصویری که ناسا با عنوان محو شدن دریاچه ارومیه منتشر کرده، کاملاً صحت دارد. این موضوع قابل پیش‌بینی بود؛ چراکه حدود سه ماه پیش در یادداشتی هشدار داده بودم که دریاچه ارومیه در شهریورماه به احتمال بسیار زیاد تقریباً از بین خواهد رفت. چنین وضعیتی در دست‌کم ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است؛ دریاچه به پایین‌ترین تراز خود رسیده و سطح آب سدها نیز تا این اندازه پایین آمده است. اکنون تصویر ماهواره‌ای ناسا این واقعیت را تأیید می‌کند.» وی افزود: «البته از منظر هیدرولوژیک باید توجه داشت که به‌طور طبیعی در این فصل از سال رودخانه‌ها، تالاب‌ها و پهنه‌های آبی کشور در کم‌آب‌ترین حالت خود قرار دارند. نزدیک به شش تا هفت ماه است که بارشی در منطقه رخ نداده و در فصل کشاورزی نیز آبی به دریاچه نمی‌رسد. تغییرات اقلیمی هم این شرایط را تشدید کرده است؛ به این معنا که الگوی بارش‌ها در پاییز و زمستان تغییر کرده و به جای برف، باران می‌بارد. افزایش دما ناشی از گازهای گلخانه‌ای سبب شده ذخیره برف در کوه‌ها و یخچال‌های طبیعی کاهش یابد؛ در نتیجه در نیمه اول سال که به آب روان نیاز داریم، ذخیره‌ای برای تغذیه رودخانه‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر، باران‌ها پشت سدها و در جریان‌های سطحی به سرعت تبخیر می‌شوند.» این فعال محیط زیست گفت: «در نتیجه تراز دریاچه ارومیه به پایین‌ترین سطح خود رسیده و امروز شاهد خشکی گسترده آن هستیم. با این حال، این به معنای نابودی کامل دریاچه نیست. در واقع ارومیه اکنون به یک تالاب فصلی تبدیل شده است؛ دریاچه‌ای که روزگاری در تمام طول سال آب داشت، امروز به دلیل نرسیدن حقابه‌اش، به‌ویژه به خاطر مصرف بالای کشاورزی، تنها در نیمه دوم سال کمی آب دارد و در نیمه اول سال خشک می‌شود. این چرخه تا مرگ کامل دریاچه ادامه خواهد یافت یا در بهترین حالت تنها حجم اندکی از آب در آن باقی خواهد ماند.» وی یادآور شد: «احتمالاً دو ماه دیگر با آغاز بارندگی‌ها، اعتراضات و حساسیت‌ها فروکش می‌کند؛ چراکه وضعیت دریاچه بهتر به نظر می‌رسد. اما واقعیت این است که اکنون در فصلی قرار داریم که موضوع خشکی دریاچه ارومیه بیش از هر زمان دیگری داغ شده است.» دبیر شبکه ملی محیط زیست گفت: «خشکی دریاچه ارومیه پدیده‌ای انسان‌ساخت است؛ نتیجه مستقیم رفتارهای ما و مسیر توسعه‌ای که انتخاب کرده‌ایم. در منطقه آذربایجان، توسعه کشاورزی به‌صورت آب‌محور و فراتر از ظرفیت طبیعی حوضه آبی صورت گرفته؛ به‌گونه‌ای که کشاورزی در این محدوده حدود ۲/۵ تا ۳ برابر توان آبی منطقه گسترش یافته است.» وی افزود: «از سوی دیگر، ضعف صنایع تبدیلی در این زنجیره ارزش باعث شده کشاورزی منطقه نه‌تنها حرفه‌ای و اقتصادی نشود، بلکه با کاهش کیفیت محصولات و قطعه‌قطعه شدن زمین‌های کشاورزی مواجه شویم. اگر سرمایه‌گذاری در توسعه آب‌محور به‌درستی صورت می‌گرفت، روند به شکلی کاملاً معکوس پیش می‌رفت.»