مدیریت یکپارچه تولید در عرصه کشاورزی

 محسن نارونی- الگوی کشت طرحی برای مدیریت یکپارچه تولید در عرصه کشاورزی با افق هدفمند کردن تولید، ارتقای بهره‌وری اقتصادی در بخش کشاورزی، مدیریت خست طبیعت و منابع آب و خاک و افزایش تولید با هدف غایی تامین امنیت غذایی است. منظور از اصلاح الگوي مصرف آب در بخش كشاورزي، نهادينه كردن روش صحيح استفاده از منابع آب قابل تخصيص به بخش كشاورزي براي ارتقاء بهره وري از واحد حجم آب مصرفي است.
کشاورزی از جمله بخش‌های مهم اقتصادی است که سهم زیادی در اشتغالزایی و تامین امنیت ‌غذایی دارد و این سال‌ها به دلیل کم‌آبی و خشکسالی محفل‌های کشاورزی به عنوان صنعتی آب‌بر مطرح است و اصلاح الگوی کشت گره‌گشای رفع ابهامات است.اصلاح الگوی کشت به معنای کاهش وسعت کشت نیست و باید این باور غلط در جامعه اصلاح شود تا بتوان از پشتیبانی مشارکت همگانی برای تحقق این راهبرد کمک گرفت.جایگزین گیاهان کم‌آب به جای گیاهان آب‌بر، توسعه کشت گلخانه‌ای و استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری از جمله راهکارهای مدنظر در اصلاح الگوی کشت است که علاوه بر کاهش مصرف آب، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های جانبی برای کشاورز را به همراه دارد و تحققاین راهبرد در کنار فرهنگ‌سازی نیازمند عزم جدی مدیران در اتخاذ تصمیم‌های کارشناسی در اعطای مجوزها است.
در شرايط فعلي و در راستاي تحقق اين امر اولويت اصلي مسئولين بدون توجه به شيوه مصرف آب، صرفاً معطوف به مديريت تأمين و عرضه آب در قالب اجراي طرح هاي عمراني صِرف است. در حاليكه اولويت اول مي بايست اقدامات بنياديني باشد كه با اجراي آنها قبل از اجراي طرح هاي عمراني مي توان انتظار داشت كه حداقل 25 درصد مصرف آب كاهش و متناسب با آن هزينه طرح هاي عمراني مرتبط با آب هم كاهش خواهد يافت.در حال حاضر عمده طرح هاي عمراني مرتبط با آب در بخش كشاورزي، اقدامات اجرائي احداث شبكه هاي اصلي و فرعي آبياري و زهكشي، ابنيه فني مربوطه و متعاقب آن عمليات تجهيز و نوسازي مزارع است. همچنين متوسط عمر مفيد اين گونه عمليات عمراني حداكثر 25 سال و متوسط هزينه ثابت اجراي اين عمليات بدون منظور كردن هزينه هاي تعمير و نگهداري سالانه از شبكه و همچنين قيمت زمين تصرف شده براي استقرار احداث شبكه و ابنيه فني مربوطه، به نرخ روز رقمي معادل 500 ميليون ريال در هكتار است.
بنابراين شديداً توصيه مي شود اقدامات بنيادين كه مهمترين رئوس كلي آنها به شرح زير است، قبل از اجراي طرحهاي عمراني آغاز شود.
الف- اصلاح ساختار اجرائي بخش كشاورزي، الگوي مديريت و ارتقاء توانمندي مديران محلي
ب- اصلاح الگوي كشت در مناطق مختلف متناسب با شرايط اقليمي منطقه، كيفيت خاك و كميت و كيفيت منابع آب و برآورد مساحت واقعي قابل كشت در مناطق مختلف كشور بدون توجه به شعار خودكفايي
پ- اصلاح تقويم زراعي (تاريخ كاشت و تاريخ برداشت) مناطق مختلف با توجه به پيامدهاي ناشي از روند تغيير اقليم
ت- اصلاح روش هاي مناسب برآورد نياز آبي محصولات در مناطق مختلف با توجه به شرايط آب و هوايي مناطق و عملكرد مورد انتظار از محصول
ث- تهيه برنامه آبياري محصولات مختلف با تأكيد بر مقوله كم آبياري در دوره زماني حداقل تنش آبي در محصول
ج- توسعه سيستم هاي پيش آگاهي هواشناسي به بهره برداران
چ- اصلاح ساختار سني و سواد بهره برداران
ح- توسعه تشكل هاي مردم نهاد و ارتقاء ظرفيت و توانمندي بهره برداران